Höft hvetja til spillingar! Þau eru einnig mjög hamlandi fyrir endurreisn þjóðfélagsins. Þ.e. því gleðiefni, ef þ.e. hægt að treysta því, að ferli afnáms þeirra, sé sannarlega hafið!

Við höfum fengið þau gleðitíðindi, að hafin sé niðurfelling gjaldeyrishaftanna, alræmdu - skv.skref fyrir slref aðferð, sem Seðlabankinn hefur sett fram.

Gjaldeyrishöftin voru sett, vegna eitthvað á 6. hundrað milljarða að verðmæti, svokallaðra Krónubréfa og annarra skuldabréfa, er Seðlabankinn hafði á umliðnum áratug, selt til að útvega með þægilegum hætti, erlendan gjaldeyri.

Vandinn var sá, að eftir hrunið var orðið ljóst, að þetta fjármagn myndi vilja út. Einnig, að afleiðing þess fjárstreymis, gæti orðið að gjaldeyrisforðinn íslenski, gæti einfaldlega horfið sem hefði getað valdið vandræðum við að flytja inn brýnustu nauðsynjar.

Svo að, innleiðing hafta var sennilega óhjákvæmileg, til að forða þeim voða að við hefðum ef til vill ekki peninga, til að flytja inn nauðsynleg lif, sem dæmi.

 

Höftin voru nauðsynleg, en þau skapa alvarleg vandamál

Á hinn bóginn, er mjög gallað að búa við gjaldeyrishöft, ekki síst vegna þess að þau halda aldrei til lengdar. Eftir því sem aðilar læra betur, og betur, á kerfið er hefur verið sett upp, því betur læra þeir að hagnýta sér þær glufur, sem óhjákvæmilega þarf að leyfa.

Nú þegar, hafa reglur um höftin ásamt eftirliti, verið hertar minnst þrisvar. Nú skv. tilkynningu Seðlabanka, er það gert eina ferðina enn, og einnig tilkynnt, að fjöldi mála varðandi grun um misnotkun, sé í rannsókn.

• Vandinn við þetta er sá, að eftir því sem reglur og erftirlit eru hertar, eykst kostnaður við viðhald sjálfra haftanna, þetta verður sem sagt, smám saman að kerfi er getur öðlast sjálfstætt líf. En, hagsmunir þeirra er vinna við kerfið, eru þeir að þrýsta á enn frekari herðingu hafta, fjölgun reglna, til að skapa enn frekari kostnað við kerfið og fleiri störf, fyrir þá sem starfa innan þess. Þetta, er klassískt ferli, er hefur átt sér stað mörgum sinnum áður, í fjölmörgum lönum á mismunandi tímum, og útkoman er ávallt hin sama - þannig að ljóst er, að skera verður á þetta kerfi, eins fljótt og auðið er, svo það verði ekki að sístækkandi krabbameini.

• Haftakerfi, elur á spillingu. Þ.e. grunneðli slíkra kerfa. Málið er, að miklir fjárhagslegir hagsmunir eru í húfi, fyrir aðila að fá að komast upp með, að hagnýta sér glufur í kerfinu. Ein klassísk afleiðing, sem hefur átt sér stað í mörgum löndum, eru mútur. Sem dæmi, að starfsmenn innan kerfisins, séu á tvöföldum launum, þ.e. frá þeirri stofnun er sér um kerfið, og síðan frá þeim aðilum er vilja hagnýta sér glufurnar innan kerfisins. Af slíkt fer að grassera, þá getum við stefnt í átt að rússnesku ástandi, þ.s. fólk sækist í að vinna innan kerfisins, til að fá þessi tvöföldu laun. Eitt af því sem getur nákvæmlega gefið til kynna, að mútur séu farnar að grassera, er einmitt ef starfsmenn innan kerfisins eru farnir að íta á það, að umfang kerfisins sé aukið þannig að það feli í sér flóknari reglur og aukið eftirlit. En, einmitt slíkt, felur í sér fleiri tækifæri til að láta múta sér. Ég set þetta fram, því að ekkert er nýtt undir sólinni, og einnig vegna þess að þetta hefur ekki einungis gerst annars staðar, fjölmörgum sinnum, heldur einnig hérlendis á tímum haftakerfisins milli 1949 og 1959.

• Höft eru hamlandi á fjárfestingar. En fjárfestar vilja ekki festa sitt fé þ.s. þeir geta ekki með góðum hætti losað sitt fé á nýjan leik. Sannarlega felst því mikil tilslökun, að undanskilja frá kerfinu fjármagn veitt til nýrra fjárfestinga, fyrir utan þá kvöð að þurfa að skrá sig hjá Seðló. VIð skulum þó, hafa mjög hóflega væntingar um framhaldið. Sannarlega er hugsanlegt, að í framhaldinu streymi eitthvað fé inn í landið, til nýrra fjárfestinga. Ef það gerist, verður það mikið gleðiefni, þ.s. ríkið og innlend fyrirtæki munu ekki næstu ár, hafa neitt umtalsvert fjármagn handa á milli til að fjárfesta. Með öðrum orðum, án tilkomu erlendra fjárfestinga, er erfitt að sjá annað, en að efnahagsbati verði á næstu árum mjög hægur. Ástæðan er einmitt að hvort tveggja ríkið, og innlend fyrirtæki, eru mjög skuldum vafin. Við skulum samt, vera hóflega bjartsýn, en hafa ber í huga að höftin eru ekki eina atriðið, sem fælir frá - þó þau hafi verið stór þáttur. Óvissa um skattalegt umhverfi fyrirtækja, er einnig stórt atriði. Einhvern veginn, virðast aðilar vera að tína sér, í sókn þeirra eftir því sem þeir kalla aukið réttlæti. En, gagnvart fyrirtækjum, eru skattar einfaldlega kostnaður. Aukinn kostnaður, fælir frá. Flóknara er það ekki. Það skaðar einnig, óvissan um það akkúrat, hvaða breytingar muni verða gerðar á hinu skattalega umhverfi. Þ.e. skattahækkanir fæla fjárfesta frá á sama tíma og óvissan hvetur þá til að halda að sér höndum, bíða og sjá hvað fram vindur. Hvort tveggja, er slæmt akkúrat núna í efnahagssamdrætti og vaxandi atvinnuleysi. Við skulum því ekki endilega reikna með því, að einhverjar flóðgáttir erlendrar fjárfestingar, hafi brostið.

 

Skuldavandinn og afleiðingar.

Skuldir ríkisins, skv. eigin skýrslum þess, ku vera 1,6 VLF.

Skv. því sem Gylfi Magnússon sagði, í vikunni sem leið, eru skuldir fyrirtækja: 1,8 VLF. Þar af, eru skuldir fyrirtækisins, Actavis, 0,7 VLF.

Ef við berum þetta saman við heildarskuldastöðu þjóðfélagsins, skv. Seðlabanka Íslands:

 14.343 ma.kr.  / 1.427 VÞF = 10 VLF

En ef eignir eru dregnar frá, er nettó talan sem þá fæst:

5.954 ma.kr. / 1.427 VLF = 4,17 VLF

4,17 - (1,6 + 1,8) =  0,77 VLF

Með öðrum orðum, skuldir annarra úti í þjóðfélaginu, en ríkisins og fyrirtækja, eru umtalsvert hærri en skuldin af Icesave, sem hleypur á cirka 0,5 VLF.

Punkturinn er sá; að þessar skuldir munu koma til með að hafa mjög lamandi áhrif á getu allra þeirra fyrirtækja, sem eiga hlutdeild í þessum skuldum, til að fjárfesta í einhverju nýju. En ekki bara það, heldur er líklegt að fjármagnsskortur þeirra geti verið það alvarlegur á næstu árum, vegna þess að nær allt fjármagn fer í afborganir; að það sé líklegt til að koma niður á viðhaldi og endurnýjun tækja. Þá á ég við, að líkleg afleiðing sé að, atvinnulífið muni smám saman missa samkeppnishæfni gagnvart erlendum keppinautum, vegna þess að þegar búnaður úreldist sé ekki peningur til staðar til að endurnýja og einnig vegna þes, að viðhald verði í algeru lágmarki á bæði húsnæði og búnaði.

Ríkið og opinberir aðilar, standa í sömu sporum, þ.e. líklegt er að viðhald og endurnýjun, og almennt talið nýbreitni, muni sytja á hakanum, vegna þess að ekki verði til peningur.

Varðandi einstaklinga, þá er afleiðing hárrar skuldsetningar svipuð, þ.e. þeir munu hafa litið fé handa á milli, í afgang til eyðslu og fjárfestinga. Það þíðir, að neysla á næstu árum, muni vera langtum minni, en á umliðnum árum.

Samanlagt, þíðir þetta daprar horfur um hagvöxt á næstu árum. Þ.e. allt í senn, neysla og innlend fjárfesting, og opinber fjárfesting; er líkleg til að vera döpur, næstu 10-15 árin. Þ.e. beint samband þarna á milli, og horfa um hagvöxt. Þ.s. eftir stendur, og getur einhverju um þetta breytt er tvennt, þ.e. erlend fjárfesting og ferðamennska.

 

Er eitthvað sem við getum gert?

Erlendir aðilar, er eiga skuldir þær sem hvíla á innlendum aðilum, eru ekki líklegir til að fella niður skuldir, nema akkúrat að því marki sem þeir telja sé þeim sjálfum í hag. Þ.e. því ljóst, að án verulegrar skuldaniðurfærslu umfram þetta, þá verða flestir innlendir aðilar mjög skuldsettir, sem mun koma niður á samkeppnishæfni þeirra sem og getu þeirra til nýrra fjárfesting. Ríkið og opinberir aðilar, munu búa við sama vandamál. Almenningur, verður einnig mjög skuldum vafinn, og því ekki öflugur drifkraftur hagvaxtar. Þannig, að hagvöxtur verður að koma utan-að frá.

Hvað höftin varðar, þá hafa þau alveg sjálfstæð hamlandi áhrif, á innlenda starfsemi um leið, og þ.e. alveg sjálfstætt alvarlegt vandamál tengt þeim, að þau hvetja til spillingar. Sú spilling eykst alltaf, eftir því sem höft standa yfir í lengri tíma. Þ.e því mjög mikilvægt að afnema höftin eins fljótt og hægt er. Annars er hætta á, að smám saman verði þau að krabbameini á samfélaginu.

Ég legg til, að þau verði afnumin - ekki í áföngum á löngum tíma eins og núverandi plan er um - heldur um leið, og lánin frá Norðurlöndunum, eru komin í höfn. Þá er raunverulega hægt að framkvæma þá aðgerð, í einu skrefi. Ég legg einnig til, að krónan verði ekki varin, til að draga nokkuð úr þeim gjaldeyri sem mun annars tapast. Til, að það verði hægt, þarf að taka lánskjara-vísitöluna úr sambandi tímabundið.

Að sjálfsögðu mun sú lántaka verða æði tvíeggjuð, þ.s. þá eykst einnig á heildar skuldir landsins og ríkissjóðs, og þannig þann kostnað sem er af skuldstöðunni. Á hinn bóginn, má vera að þetta sé það virði, gengt því þá sé nægilegt borð fyrir báru, til að heimila Krónubréfunum að streyma út. Einnig, eins og Gylfi Magnússon sagði í umliðinni viku, þá er hægt einnig að nýta það fé, til að borga af öðrum lánum.

Það að Gylfi viðurkenndi þá líklegu notkun, sannar að Framsóknarmenn hafa haft rétt fyrir sér, en m.a. Sigmundi Davíð, hefur ítrekað sagt skuldastöðu ríkisins svo alvarlega, að það muni neyðast til að borga af núverandi lánum, einmitt með því að taka önnur lán, og með þeim hætti íta skuldunum á undan í stað þess að greiða þær niður.

Eins og ég sagði, þ.s. eftir stendur, eru þá erlendar fjárfestingar og ferðamennska. Þannig að ef okkur á að takast að tryggja verulegan framtíðarhagvöxt hérlendis, á sama tíma og íslenskir aðilar, ríkið og sveitarfélög, sem og einstaklingar verða nær lamaðir af skuldum; þá verðum við að:

• tryggja sem allra hagstæðast umhverfi hérlendis, fyrir nýfjárfestingar. Þá þarf skattalegt umhverfi áfram eins og verið hefur, að vera hagstætt. Það getur því reynst vera mjög óskynsamleg aðgerð, að gera skattalegt umhverfi fyrir fyrirtæki og erlenda fjárfesta, minna hagstætt en verið hefur.
• Við verðum að koma vel fram við þá, sem hafa einhvern áhuga á Íslandi, til nýfjárfestinga.
• Að auki, við verðum eftir megni, að auglýsa landið og kosti þess, gagnvart huganlegum fjárfestum úti í heimi.
• síðast en ekki síst, eru áhrif ferðamanna iðnaðarins. En, þá kemur lágt gengi krónunnar í góðar þarfir. Eftir allt saman, er gjaldmiðillinn ekki það óþurftar gagn, sem margir hafa viljað láta. En, eins og einn frambjóðandinn sagði fyrir síðustu kosningar, þá er krónan einkunnabókin okkar, þ.e. staða hennar sýnir árangur okkar í hagstjórn. Flóknara er það ekki.

Kv.

Enn einn fræðimaðurinn, Galbraith, staða Íslands vonlaus! Hvað þurfa margir heimsþekktir sérfræðingar að koma fram, til að stjórnvöld meðtaki þessa staðreynd?

Prófessor James Galbraith, einn af virtustu hagspekingum vorra tíma, tjáði sig í dag um skuldir Íslands. Þarf varla að taka fram, að hann eins og flestir aðrir raunverulegir spekingar, telja þær skuldir vel yfir því mögulega. Sjá bréf Galbraith:

 ”To state the obvious: the idea that Iceland or any country could increase its debt in foreign currency to 300 or 400 percent of GDP and avoid default is preposterous on its face. At 400 percent, an interest rate of just three percent implies a required trade surplus of 12 percent of GDP, and a comparable reduction of domestic living standards -- even if the principal is never repaid. But of course with the default risk no one is going to hold Icelandic notes for so little.

If a policy of payment is attempted, anyone with the capacity to work will necessarily emigrate. The result can only be the demographic destruction of the country, and default anyway. The situation is, in this respect, not less grave than the reparations demanded under the Versailles Treaty or the Morgenthau Plan for Germany in 1945. The former produced hyperinflation, and the latter was stopped only when it was realized that to implement it would require the emigration or extermination of a large part of the surviving population.

Equally needless to say, the imposition, initially by fraud and later by intimidation, of a debt burden of this kind on a small country is grotesque.

Iceland's moral obligation to the international community at this stage should consist of bringing the perpetrators to justice, insofar as they can be reached by national law. The losses that will fall on foreign depositors cannot be avoided. It is therefore up to the governments of those other countries, having failed in their duties of bank supervision, to decide how to allocate those losses as between depositors and taxpayers in those places.

Please feel free to share these views at your discretion.

With my regards,


James Galbraith”

 

 

Tal hans um 400% af þjóðarframleiðslu, er ekki í bláinn. Enda skv. Seðló eru skuldir okkar:

14.343 ma.kr.  / 1.427 VÞF = 10 VÞF

En ef eignir eru dregnar frá, er nettó talan sem þá fæst:

5.954 ma.kr. / 1.427 VLF = 4,17 VÞF

Hann segir, að 12% afgang af viðskiptum við útlönd, muni þurfa til, skv. 3% vöxtum, til þess eingöngu að borga af slíkum upphæðum vexti, þ.e. án þess að lækka höfuðstól.

Tekið skal fram, að hæsti afgangur af þjóðarframleiðslu, sem nokkru sinni hefur mælst síðan Ísland varð lýðveldi, var 7%. Síðan Ísland varð lýðveldi, hefur hagnaður af utanríkisverslun verið yfir 3% um einungis 6 ár, þegar allt er tínt til yfir það tímabil. Meðalhagnaður af utanríkisverslun, eða nánar tiltekið tap, yfir það tímabil hefur verið -2%.

Þetta eru ástæður þess, að við Framsóknarmenn höfum ætíð síðan nýtt fólk tók yfir flokkinn, sagt að skuldastaða Íslands væri óviðráðanleg.

 

Villandi umsagnir um skuldastöðu Íslands

Viðskiptaráðuneytið byrti gögn í síðustu viku, sem vægast sagt eru villandi.

Frétt RUV: Umræðan á villigötum

Frétt MBL: Hlutfall þjóðarframleiðslu ofmetið

Austurríki 202%
Belgía 269%
Kanada 52%
Tékkland 37%
Danmörk 173%
Finnland 125%
Frakkland 173%
Þýskaland 141%
Grikkland 144%
Ungverjaland 138%
Írland 884%
Ítalía 101%
Holland 282%
Noregur 105%
Pólland 46%
Portúgal 199%
Spánn 145%
Svíþjóð 129%
Sviss 261%
Tyrkland 38%
Bretland 341%

Ísland 1000% *<Íslandi bætt inn>

En, ef réttum samanburði fyrir Ísland er skotið inn, þá sést að staða Ísland, er langt frá því að vera hlutfallslega vænleg.

Þetta eru tölur um heildar skuldir þjóðarbúa, svo ef slíkar tölur eru notaðar, þá verður einnig - til að samanburðurinn verði réttmætur - að nota tölur yfir heildarskuldir ísl. þjóðarbúsins. Og þá verður að miða við 10 falda þjóðarframleiðslu. 

Að auki, þarf að hafa í huga, að erlendis eru á bakvið skuldirnar bankar og önnur fyrirtæki, sem enn eru að störfum. Það þíðir, að eignastaðan vs. skuldastöðu er einnig vænlegri, þ.s. meira fæst fyrir eignir sem enn eru í starfsemi. En, sennilega er réttasta talan til samanburðar, skuldir að frádregnum eignum, þ.e. 4,17 VLF.

 

Forvitnilegt, er að skoða yfirlit þróun skulda ríkissjóða, hjá meðlimalöndum ESB, sem hlutfall af landsframleiðslu, áætlun fyrir árin 2009 og 2010.

"Directorate General for Economic Affairs: : Quarterly Report"

                       2008  2009  2010 

Belgium            89.6   95.7  100.9

Denmark          65.9   73.4    78.7

Ireland             43.2   61.2    79.7

EL                    97.6 103.4  108.0

Spain               39.5   50.8    62.3

France             68.0   79.7    86.0

Italy               105.8 113.0  116.1

Cyprus             49.1  47.5    47.9

Luxemburgh    14.7  16.0    16.4

Malta               64.1  67.0    68.9

Netherlands    58.2  57.0    63.1

Austria            62.5  70.4    75.2

Portugal         66.4  75.4     81.5

Slovenia         22.8  29.3     34.9

Slovakia         27.6  32.2     36.3

Finland           33.4  39.7    45.7

Euro Area      69.3 77.7  83.8

Ísland                  160% <Bæti inn þ.s. ríkisstjórnin segist skulda>

 

Varðandi skuldir Íslands er rétt að hafa eftirfarandi í huga:

•  Við skuldum meira en nokkur þjóð í Evrópu, hvernig sem málum er velt upp.
• Það að einhver önnur Evrópuþjóð, er einnig í mjög alvarlegri skuldastöðu, getur á engan hátt dreift á dreif þeirri staðreynd, að skuldastaða Íslands er mjög, mjög alvarleg - sennilega óviðráðanleg.
• Það að skuldastaða okkar er óviðráðanleg, þíðir að þær áætlanir er gera ráð fyrir að borga þær skuldir niður, geta ekki gengið upp - hreinlega. Þ.e. ekki mögulegt.
• því fyrr sem við áttum okku á þeim veruleika, samþykkjum það, því betra. Því, réttur skilningur er forsenda réttrar ákvarðanatöku.

Því miður er ekkert sem bendir til þess, að stjórnvöld séu líkleg til að átta sig á þeirri staðreynd, að skuldastaða landsins, er algerlega ófær. Þess í stað, er ætlunin að streitast eins og rjúpan við staurinn, eða eins og Steingrímur hefur sagt, "að taka baráttuna". Sú barátta, er augljóslega fyrirfram töpuð. Einungis spurning um tíma, hvenær að þeim skuldadögum kemur, þ.e. seinna hrun og síðan gjaldþrot ríkissjóðs.

Ég spái næsta ári, sem líklegu. En, það eina sem stjórnvöld geta gert, er að íta lánunum áfram með lántökum, og síðan enn frekari lántökum. Slíkt getur einfaldlega ekki gengið upp, þ.s. í hvert sinn þegar lánin eru endurnýjuð kemur nýr lántökukostnaður og enn hærri skuldir. Huganlega geta AGS lánin og lánin frá Norðurlöndunum, eitthvað teigt í þeirri hengingaról; þ.e. á meðan sá peningur endist.

Síðan, óhjákvæmilega, hrynja lánskjör Íslands, þ.e. í rusl, og fer fram vítahringur er endar á gjadþroti. 

Ástæðan af hverju ég nefni næsta ár, er að útséð er með að hagvöxtur muni fara af stað það ár. Þar með, verður staða ríkissjóðs umtalsvert verri en gert var ráð fyrir, bæði vegna minnkandi tekna en einnig vegna þess, að minna mun innheimtast. Þ.s. raunveruleg sala bankanna hefur ekki farið fram, þ.e. sala Glitnis var einungis síndarmennska, þá ber ríkið enn fulla ábyrgð á bönkunum; og reikna ég með nýju gjaldþroti þeirra, ekki seinna en næsta sumar.

Ef, þetta er allt lagt saman, reikna ég með gjaldþroti ríkisins, næsta sumar.

 

Kv.

Losum um gjaldeyrishöftin hið snarasta!

Mikið hefur verið rifist um, þá stefnu ríkisstjórnarinnar skv. áætlun AGS, að ætla að taka lán upp á liðlega 600 milljarða til að byggja upp gjaldeyrisvarasjóð, samanlagt 1.100 milljarðar. Á sama tíma, vofir yfir fallöxi í formi Krónubréfa, sem sjálfsagt er engin tilviljun, að einnig eru upp á cirka 600 milljarða. Þau voru seld á árum áður af Seðlabankanum fyrir gjaldeyri, þá talin hentug leið til gjaldeyrisöflunar fyrir Seðlabankann. Vandinn er, þegar það fé vill nú út, sennilega allt, þá snýst flæðið við, þ.e. gjaldeyrir fer út, en krónan fellur í verði, þ.s. magn hennar í hagkerfinu stóreykst. Afleiðing, ný stórfelld gengisfelling hennar, með kunnuglegum afleiðingum. Til að koma í veg fyrir þetta, var tappi settu í, á formi gjaldeyrishafta. En við slík höft er ekki búandi árum saman, en þá - hvernig losum við um þau?

 

Engin gallalaus aðferð til

Spurningin, þegar leiðir eru valdar, er fyrst og fremst um, hverjir tapa og einnig, hvernig tapinu er skipt á milli aðila. Mann grunar, að plan ríkisstjórnarinnar og AGS, sé að sleppa genginu lausu eftir að gjaldeyrislánin hafa verið afgreidd til Íslands; og á sama tíma, verja gengið falli. Þ.s. gerist þá, er að lánin hrökkva þá u.þ.b. akkúrat til þess að borga Krónubréfaeigendum út. Þeir fara þá frá Íslandi, með allt sitt borgað upp í topp, en almenningur borgar brúsann. En, viðbótarvaxtagjöld eru áætluð liðlegir 20 milljarðar á ári, sem ríkið þ.e. almenningur mun þurfa að standa undir. Á móti, engin ný stór gengisfelling. 

 

En, eru aðrar leiðir í boði?

Það hefur verið nefnd sem leið B, að verja ekki gengið. En, að taka lánskjaravísitöluna tímabundið úr sambandi, á meðan. Krónubréfaeigendur selja sín bréf, en að þessu sinni mun verðfall krónunnar valda því að þeir fá færri Pund eða Evrur fyrir Krónubréfin sín. Aðgerðin kostar þannig okkur Íslendinga, minna í gjaldeyrisútstreymi. Má vera, að minnka megi gjaldeyrislánin, t.d. um helming, án of mikillar áhættu. Hafa ber í huga, að Ísland skuldar þegar of mikið, svo öll minnkun er til góðs. Á móti, tapa þeir sem skulda í erlendum gjaldeyri, og einnig tapa þeir sem eiga innistæður í krónum, vegna lækkunar hennar um t.d. 30-40% ofan á fyrra hrun. Á hinn bóginn, er þessi viðbótar minnkun, líkleg til að vera undirskot á réttu markaðs verðmæti krónunnar, en verðmætasköpun er enn öflug í ísl. hagkerfinu; svo rétt markaðsgengi er líklega ekki langt frá núverandi gengi. Það þíðir að tap af krónu-innistæðum, og einnig viðbótar tap þeirra er skulda í erlendri minnt,  verður sennilega ekki mjög mikið í reynd, þ.s. krónan muni rétta fljótt við sér aftur, í gengi sem væri nærri því sem það er í, í dag.

Mun krónan hækka frekar í framtíðinni?

Staðreyndin er sú, að við Íslendingar erum með neikvæðann jöfnuð í viðskiptum við útlönd, þrátt fyrir hagstæð vöruskipti. Ástæðan er sú að svo margir innlendir aðilar skulda í erlendri minnt, sem ekki hafa eigin gjaldeyristekjur. Þetta eru sveitarfélög, stofnanir og opinber fyrirtæki, einkafyrirtæki og einstaklingar. Í dag, skv. vef Seðlabanka Íslands, standa nettó skuldir þjóðarbúsins í 5.954 milljörðum, eða 4,17 VLF. Á sama tíma segist ríkið skulda 2.313,2 milljarða, eða 1,6 VLF. Mismunurinn er 3.641,8 milljarðar, eða 2,57 VLF. Þó Gylfi Magnússon tali kuldalega um, að hluti þessa muni afskrifast vegna gjaldþrota, og að ríkið þurfi ekki að standa undir þessu; þá er punkturinn sá, að tilvist þessara skulda hefur samt mjög veruleg áhrif á hagkerfið. Einar leið þessara aðila, til að greiða, er að skipta krónum í gjaldeyri. Þar stendur hnífurinn í kúnni, þ.s. um er að ræða mjög stórfelldar skuldir, þá er það streymi peninga úr hagkerfinu sem orsakast, einnig að sama skapi stórfellt. Svo stórt er það, að þ.e. stærra að verðmætum en núverandi hagnaður af hagstæðum vöruskiptum; ergo - heildarjöfnuður þjóðfélagsins er í reynd, neikvæður.

 

Neikvæður jöfnuður, er ástæða lággengis

Menn í fjölmiðlum, hafa verið að velta fyrir sér, af hverju gengi krónunnar er ekki að hækka, þegar vöruskipta jöfnuður er hagstæður. En, eins og ég var að útskýra, er heildarjöfnuður þjóðfélagsins við útlönd í reynd neikvæður. Einmitt það, skýrir viðvarandi lággengi krónunnar. Hægt væri að laga þetta, með því að framkalla fjárstreymi á móti, þ.e. erlenda fjárfestingu. En, eins og mál standa, þá hafa líkur þess að farið verði af stað með tiltekin 2. álver, og jafnvel stækkun í Straumsvík, minnkað verulega. Ef ekki koma til slíkar stórar fjármagns innspýtingar á móti, þá er einfaldleg ekkert í farvatninu annað en áframhaldandi lággengi, svo lengi sem þetta útflæði vegna erlendra lána, þeirra er ekki hafa eigin gjaldeyristekjur, viðhelst.

Niðurstaða

Ég legg til, að gjaldeyrishöft verði afnumin eins fljótt og hægt er, því þá mun á ný verða hægt að versla með krónur erlendis, eins og var fyrir hrun. Það eru höftin, sem framkalla tregðu erlendra aðila til að eiga viðskipti með krónur. Ég legg til, að krónan verði ekki varin falli, á meðan Krónubréfin streyma út; en að á meðan verði lánskjaravísitalan tekin úr sambandi tímabundið.

 

Kv.

Þarf ekki frekari vitnana við!

Klárlega, að svar er komið við því, hvort Bretar og Hollendingar, voru að blokkera meðferð AGS á málum Íslendinga eða ekki.

• Sameiginleg yfirlísing ráðherra ríkjanna, þ.s. ráðherrar Breta og Hollendinga, segjast styðja að AGS taki mál Íslands fyrir.
• AGS lýsir svo yfir strax í kjölfarið, að mál Íslands verði tekin fyrir fljótlega.
• Síðan, í þessari viku, er kominn dagsetning, innan næstu vikna.

Ég held, að það þurfi engann snilling til að sjá, að eina leiðin til þess að Bretar og Hollenidngar, hafi samþykkt að losa um AGS gagnvart okkur, sé að ríkisstjórnin hafi sannfært þá um að í þetta sinn, muni hún getað komið Icesave frumvarpinu "part two" í gegn.

Einhver von?

Hún felst í því, að þeir 2. þingmenn, er skipt hafa um skoðun, umturnist á ný, á meðan þingið er að fjalla um málið á ný. En að sjálfsögðu, mun þingið fara vandlega yfir hið nýja frumvarp, og meta hvernig breytingarnar á fyrirvörum Alþingis frá því í sumar munu sennilega virka, í framtíðinni. Þ.e. hverjar raunverulegar afleiðingar þeirra, verða að flestum líkum.

Bankarnir

Ljóst er nú, að svokölluð sala Glitnis, í síðustu viku var blekking. Kröfuhafar hafa ekki samþykkt þann gerning, heldur er ríkið einungis að semja við sjálft sig, þ.e. skilanefndin - er skipuð var af fjármálaeftirlitinu - og ríkisstjórnin.

Þetta þýðir, að kröfuhafar hafa ekki samþykkt ábyrgð á framtíðarrekstri bankans af nokkur tagi.

Ríkisstjórn blekkinga

Því miður er þetta einungis enn ein lygin. Vonir voru í upphafi um að þessi ríkisstjórn, myndir verða heiðarlegri en fyrri ríkisstjórn hægri flokka. En, því miður miðað við hegðun hennar fram að þessu, verður vart séð, að hún séð heiðarlegri en t.d. ríkisstjórn Davðiðs og Dóra. Hegðun hennar, er um margt svipuð, þ.e. blekkingar á blekkingar ofan, virðingaleysi fyrir andstæðingum og að taka einungis mark á fólki með rétt flokksskýrteini. Við þetta má bæta, pólitískar ráðningar í embætti, en það stóð víst til að hætta slíku. Ríkisstjórnin, hefur fram að þessu ekki staðið við neitt af þeim góðu fyrirheitum, því miður.

 

Kv.

Gylfi - skuldir þjóðarinnar eru víst, hættulegar!

Hann Gylfi Magnússon, fór fram með nokkrum þjósti í gær og sagði umræðu þess efnis, að skuldir þjóðfélagsins væru komnar yfir hættumörk, sem AGS hefði nefnt sem 240% af Vergri þjóðarframleiðslu (VÞF), væri á misskilningi byggt. Síðan, minntist hann á lista sem Iðnaðar og Viðskiptaráðuneytið byrti í dag, yfir nokkur lönd og heildar skuldir þeirra.

Frétt RUV: Umræðan á villigötum

Frétt MBL: Hlutfall þjóðarframleiðslu ofmetið

Austurríki 202%
Belgía 269%
Kanada 52%
Tékkland 37%
Danmörk 173%
Finnland 125%
Frakkland 173%
Þýskaland 141%
Grikkland 144%
Ungverjaland 138%
Írland 884%
Ítalía 101%
Holland 282%
Noregur 105%
Pólland 46%
Portúgal 199%
Spánn 145%
Svíþjóð 129%
Sviss 261%
Tyrkland 38%
Bretland 341%

 

Til samanburðar skal taka fram: Greiðslujöfnuður við útlönd og erlend staða þjóðarbúsins á öðrum ársfjórðungi 2009

Erlendar skuldir þjóðarbúsins, eru 14.343 milljarðar króna / 1.427 VÞF = 10 VÞF. Sem prósent af þjóðarframleiðslu, væri það 1000%.

1000% er sambærileg tala við þær tölur frá öðrum þjóðum sem Gylfi Magnússon, notaði í gær.

En, inni í þeim tölum, eru eins og í þeirri tölu, heildarskuldir þjóðarbúanna án þess, að eignir séu dregnar frá skuldum. 

Skv. Seðlabanka, eru heildar nettóskuldir þjóðarbúsins, enn metnar sem 5.954 ma.kr. / 1.427 VLF = 4,17 VLF. Með öðrum orðum, skuldastaða þjóðfélagsins hefur versnað síðan fyrir hálfu ári, er staðan var metin cirka 3,5 VLF. 

Á sama tíma, eru skuldir ríkisins sjálfs, metnar sem: Umsögn Seðlabanka Íslands, um Icesave samkomulag ríkisstjórnarinnar, við Breta og Hollendinga.  

2.313,2 / 1.427 = 1,6 VÞF

Það er svo sambærileg tala við þ.s. kemur fram að neðan, en sá listi ásamt tölum, kemur frá Framkvæmdastjórn ESB. Eins og þar kemur fram, skuldar ríkissjóður Íslands, verulega meira en nokkur Evrópuþjóð, sem þar kemur fram í samanburðinum.

Í tölum þeim sem Gylfi vitnar til, kemur þó berlega í ljós, hve alvarleg staða Írlands er. En, á Írlandi hefur verið grínast með, að munurinn á Írlandi og Íslandi, sé einungis einn bókstafur og nokkrir mánuðir.

Þ.s. Írar gerðu, var að ábyrgjast allar banka-innistæður. Sú ábyrgð hleypur á rúmum 2. þjóðarframleiðslum að verðmæti. Austurríki og Sviss, eru með banka, er hafa lánað glæfralega til ríkja í Austur Evrópu. Það eru stórir bankar. Í Belgíu, er einn risastór banki, vel rúm þjóðarframleiðsla, sem hefur staðið tæpt. Bretland, eins og við vitum, þar varð ríkið í reynd yfirtaka 5 stærstu bankana, til að forða þeim frá hruni.

Þessar þjóðir, búa við alvarlegan vanda, vegna erfiðrar stöðu bankakerfisins síns. En, á þeim er þó einn meginn munu, þ.e. bankarnir þeirra eru enn starfandi. Það hefur ekki enn átt sér stað hrun, svo þarna á móti, má raunverulega finna verulegar eignir, sem eitthver raunverðmæti er í.

Á Íslandi hefur bankakerfið hrunið, og enginn veit, að hve miklu leiti eignir þær sem finna má í þrotabúum þeirra, eru eða verða einhvers verulegs virði.

Svo ég er hræddur um, að Gylfi hafi verið að bera saman epli og appelsínur.

 

Sjá hér fyrir neðan, hagtölur frá Framkvæmdastjórn ESB:

Áhugavert, er að skoða kostnað stjórnvalda, af endurreisn banka, í samanburði milli landa innan ESB, sem hlutfall af Vergri Þjóðarframleiðslu (VÞF).

"Directorate General for Economic Affairs: : Quarterly Report"

Austria             32,8

Belgium           79,2

Cyprus              0

Germany         23,2

Greece            11,4

Spain              12,1

Finland           27,7

France            18,1

Ireland        230,3

Italy                1,3

Luxemburgh  19,3

Malta               0

Netherlands  52,2

Portugal       12,5

Slovenia       32,8

Slovakia         0

Euro Area    24,6

EU 27          30,5%

 

Forvitnilegt, er að skoða yfirlit þróun skulda ríkissjóða, hjá meðlimalöndum ESB, sem hlutfall af landsframleiðslu, áætlun fyrir árin 2009 og 2010.

"Directorate General for Economic Affairs: : Quarterly Report"

                       2008  2009  2010 

Belgium            89.6   95.7  100.9

Denmark          65.9   73.4    78.7

Ireland             43.2   61.2    79.7

EL                    97.6 103.4  108.0

Spain               39.5   50.8    62.3

France             68.0   79.7    86.0

Italy               105.8 113.0  116.1

Cyprus             49.1  47.5    47.9

Luxemburgh    14.7  16.0    16.4

Malta               64.1  67.0    68.9

Netherlands    58.2  57.0    63.1

Austria            62.5  70.4    75.2

Portugal         66.4  75.4     81.5

Slovenia         22.8  29.3     34.9

Slovakia         27.6  32.2     36.3

Finland           33.4  39.7    45.7

Euro Area      69.3 77.7  83.8

 

Skipta erlendar skuldir annarra en ríkisins, engu máli?

"Efnahags- og viðskiptaráðuneytið segir, að eðlilegra viðmið í þessari umræðu væri hrein eignarstaða ríkisins fremur en verg skuldastaða þjóðarinnar. Ríkið beri ekki ábyrgð á skuldum einkaaðila og það sem einkaaðilar geti ekki greitt erlendum kröfuhöfum verði að líkindum afskrifað með einum eða öðrum hætti. Slíkar skuldir muni því ekki verða þjóðinni ofviða."

Ég verð að svara því þannig til, að heildar skuldir og þar með, heildar fjárstreymi inn og út úr landinu, skipti sannarlega miklu máli. 

Innstreymi fjármagns eykur eftirspurn eftir gjaldmiðlinum, og ef ekki er prentað á móti þá hækkar gjaldmiðillinn í verði. Mikið af þessu átti sér stað, þegar bóluhagkerfið ísl, var í hámarki, en þá gleymdu menn að þ.e. hægt að hafa of mikið af góðu.

Í dag erum við að upplifa það öfuga, og sennilega næstu ár, þ.e. stöðugt útstreymi fjármagns. Ástæðan er gríðarlega erfið skuldastaða, ekki einungis ríkisins heldur einnig sveitarfélaga, einka-aðila og einstaklinga; er skulda í erlendri mynnt án þess að hafa gjaldeyristekjur á móti. Einmitt það fjármagnsútstreymi lækkar gengi krónunnar.

Skuldir í erlendum gjaldmiðli, er hægt að borga með gjaldeyrisafgangi - en gjaldeyrisafgangar vanalega hverfa hér á landi cirka 2. árum eftir að hagvöxtur hefst á ný, sbr skýrslu Hagfræðistofnunar HÍ um Icesave:<  SAMANTEKT UM GREINARGERÐIR VEGNA ICESAVE-SKULDBINDINGA >. Þá er eftir, að skipta krónutekjum yfir í erlenda mynnt, þ.e. taka fé úr hagkerfinu. Þá annaðhvort minnkar fé í umferð, sem er klassísk samdráttaraukandi aðferð ef á að hægja á þenslu sem er ekki gott akkúrat í dag, eða að krónur eru prentaðar á móti - sem setur þá í staðinn, þrýsting á gengið niður-á-við, þ.e. stuðlar að verðfalli krónunnar. Seinni aðferðin er líklegri.

Einka-aðilar, er ekki hafa krónutekjur, og einnig sveitarfélög og einstaklingar í sömu stöðu, geta einungis greitt af sínum erlendu skuldum með þessum hætti. Þessi skuldastaða, mun því fullkomlega fyrirsjáanlega, stuðla að lággengi krónunnar, sennilega næsta áratuginn og jafnvel áframhaldandi lækkun gengis hennar, þ.e. ef eins og flest bendir til hagvöxtur verður slakur yfir sama tímabil.

En, þetta er ekki allt, allir þessi aðilar keppa við ríkið um takmarkaða auðlind, sem er akkúrat gjaldeyririnn, sem fæst fyrir útflutning. Þar ofan á, bætist það að aðilar í útflutningi skulda einnig sjálfir í erlendry mynnt, og það fer enginn að segja mér, að þeir aðilar muni ekki fyrrst tryggja eigin greiðslur af eigin lánum, áður en þeir skila því sem í afgang er inn á gjaldeyrisreikninga í Seðlabankanum.

"Þá bendir ráðuneytið á að hlutfall skulda af þjóðarframleiðslu Íslendinga sé að verulegum líkindum ofmetið um stundarsakir þar sem erlendar skuldir umreiknaðar í krónur hafi hækkað mikið vegna gengisfalls en landsframleiðsla dregist saman tímabundið. Þar sem reikna megi með því að krónan styrkist til lengri tíma litið og landsframleiðsla vaxi að nýju muni draga úr þessari hlutfallslegu byrði."

Eins og kemur skilmerkilega fram að ofan, þá er ekki hægt að sjá annað en, að neikvætt fjármagnsútstreymi úr landinu, muni halda áfram um langa hríð, enda eru fjölmargir innlendir aðilar með skuldir í erlendum gjaldeyri, sem mun taka þá langan aldur að greiða niður. Þetta, mun um allann þann tíma, setja pressu á gengi krónunnar til lækkunar.

En, þ.s. er ekki síður alvarlegt, er það að þetta stöðuga útstreymi fjármagns, mun á sama tíma minnka það fjármagn, sem verður til staðar, einmitt til að fjárfesta í nýjum atvinnutækifærum. En, þó svo að Gylfi og ráðuneyti hans tali kuldalega um, að þeim komi ekki við hvernig öllum þessum aðilum líði, þá er það eftir allt saman ekki ríkið sem skapar gjaldeyrisverðmætin og framtíðar hagvöxt, heldur atvinnulífið. En, einmitt hin bága skuldastaða mun óhjákvæmilega virka sem hemill, á þrifnað einkahagkerfisins og þar með, stuðla að minni fjárfestingum, færri störfum og minni hagvexti.

Minni hagxöxtur, skaðar svo möguleika ríkisins til að afla tekna, og þannig til að borga eigin skuldir. Þetta hengur allt saman, og Gylfi og ráðuneytið hans virkilega tala í fullkomnu ábyrgðaleisi er hann og ráðuneytið láta sem að skuldabyrði þjóðarinnar, komi ríkinu einfaldlega ekki við.

 

Sammála Gunnari Tómassyni, hagfræðingi

Ég er fullkomlega því, sammála honum Tómasi, er hefur minnt á sig, og varað við að við Íslendingar siglum í gjaldþrot.

Sjá grein hans: Ákall hagfræðings til þingmanna: Greiðslufall þjóðarbúsins verður vart umflúið

Ég hef reyndar verið sannfærður um það, alla tíð síðan bankarnir hrundu og Geir H. Haarde talaði um að skuldir ríkisins færu ekki yfir 0,9 VÞF.

Óhætt er að segja síðan, að í hvert sinn er nýjar tölur koma fram, þá sýni þær verri stöðu, en tölurnar á undan.

Ég hvet alla til að lesa greinina hans Tómasar. Þörf lesning, virkilega.

" Kenneth Rogoff, hagfræðiprófessor við Harvard og fyrrverandi aðalhagfræðingur AGS, sagði í viðtali við RÚV í marz 2009 að skuldastaða umfram 50-60% af VLF væri „mjög erfið” (e. very difficult).  Ísland kynni að geta ráðið við skuldir upp á 100-150% af VLF, en „fá fordæmi væru fyrir því” (e. not many precedents for that.  http://larahanna.blog.is/blog/larahanna/video/7864/)."

 

Okkar eina von, er að lækka skuldir með öllum aðferðum, og einnig þar með, að auka ekki frekar á skuldir. Leitum nauðasamninga, við alla kröfuhafa.

 

Kv.

Gríðarleg gengisáhætta!

Ég þakka MBL fyrir að mynna okkur á þá gengisáhættu sem sé til staðar. Eftirfarandi er skv. því sem kemur fram í MBL í dag, 20. október:

• Skv. lögum, á kröfulýsingadegi, TIF (Tryggingasjóður Innistæðueigenda og Fjárfesta) var forgangskröfu lýst upphæð í KR 670 milljarða. Skv. lögum, sé TIF bundinn af þeirri upphæð.
• Skuld TIF sé í erlendri mynnt, og hefur síðan á kröfulýsingardegi hækkað í 720 milljarða. Eignir LB sáluga einnig í erlendri mynnt, þannig að gengisfall krónu hækkar sjálfkrafa hlutfall sem innheimtist í 670 milljarða kröfu TIF.
• Skv. reikningum MBL, verður mismunur 670 oh 720 milljarðar + vextir eftir 5 ár 270 milljarðar, 380 milljarðar eftir 7 ár og 500 milljarðar eftir 9 ár. Ef krónan fellur um 25%, verður þessi nettó skuld skuld þjóðarinnar, 500 milljarðar eftir 5 ár og 780 milljarðar eftir 9.
• Þetta er gríðarlega alvarlegt, því ef þessi reikningar eru réttir þá mun þjóðin skulda þessar ofannefndu upphæði, jafnvel þó innheimtu hlutfall fyrir kröfu TIF verði 100%. Ef það innheimtu hlutfall verður minna en 100% þá, hækkar skuld sem verður eftir enn meira.

Þ.e. útlit fyrir að við einfaldlega verðum að hafna þessum Icesave samningi, en skv. núverandi frumvarpi um Icesave ábyrgðir sem er fyrir Alþingi, þá getum við mjög hæglega lent í því að vera að borga af þessari skuld, um mjög langa ævi.

En, eftir allt saman, erum við að tala um 15 ára lán. Ég tek fram, að útreikningur um skuld + vextir nær einungis til 9 ára. Síðan, eins og okkur stendur til boða, að við kjósum að lengja í láninu um önnur 15 ár, þá að sjálfsögðu bætast við vextir um það viðbótartímabil. Tja, svo ofan á það allt saman, getum við lengt lánið um 5 ár á 5 ára fresti - BRAVÓ!

Það verður foritnilegt, ef einhver góður einstaklingur tekur það að sér, að reikna skuldina áfram, og áfram, og svo áfram.

 

Kv.

Icesave 2!

Eins og fram koma á Sunnudaginn 18. október, þá hefur ríkisstjórnin náð nýju samkomulagi við Hollendinga og Breta, þ.s. viðaukum verður bætt við Icesave samninginn, og ímsu af þeim fyrirvörum er Alþingi samþykkti í sumar, komið með þeim hætti inn í samninginn sjálfan.

Í annan stað, verðu fyrir bragðið til samningur, sem verður um margt skárri en sá samningur, sem Steingrímur J. kallaði snemma í sumar, það skársta sem hægt hefði verið að ná fram, miðað við aðstæður. Hið minnsta, eru þau ummæli hans og svipuð ummæli aðstoðarmanns hann, þannig gerð ómerk.

Aftur á móti, þá felur þetta nýja samkomulag í sér nokkra eftirgjöf þeirra fyrirvara, sem Alþingi samþykkti í sumar. Tekið skal fram, að skammstöfunin TIF þíðir, Tryggingasjóður Innistæðueigenda og Fjárfesta.

Icesave samningarnir <upphafleg útgáfa>:

Samingurinn við: Holland

Samningurinn við: Bretland

 

 Forsætisráðuneytið: Viðræður um Icesave lokið - niðurstaða liggur fyrir.

• Frá og með 2016 verða takmarkanir á árlegum afborgunum og byggja þær á sambærilegum viðmiðunum og ákveðin voru með 3. gr. laga nr. 96/2009, þ.e. miðað er við að á tímabilinu 2017–2023 fari heildargreiðslur ekki yfir 6% af aukningu vergrar landsframleiðslu frá árinu 2008. Þá eru sett ákvæði í samningana sem miðað að því að gera framkvæmd þeirra sem liprasta með tillit til ákvarðana á VLF og áhrifa af gengisbreytingum.
• Árlegir vextir verða ávallt greiddir og afborganir sem eru ekki greiddar að fullu vegna greiðsluhámarks munu bætast við höfuðstólinn.
• Til þess að síður reyni á hámörk greiðslna fallast Breta og Hollendingar á að Íslendingar geti hvenær sem er ákveðið einhliða að fjölga gjalddögum afborgana úr 32 á átta árum í 56 gjalddaga á 14 árum. Leiði lenging greiðslutímans ásamt því þaki, sem sett er á árlegar greiðslur, til þess að ekki takist að greiða upp eftirstöðvar þess lengist greiðslutíminn enn frekar, eða um fimm ár í senn.
• Óbreytt er að Ísland á eftir sem áður kost á því að greiða meira inn á lánið en fastbundið er.

Best að skoða ofannefnd ákvæði saman. En, eins og fram kemur vísbending um, þá geta þessi ákvæði valdið því að það muni lengjast mjög verulega í þessu láni. En, 6% af hagvexti ef efnahagsframvinda Íslands verður slök á næstu árum, ásamt því að enginn afsláttur er gefinn af greiðslum vaxta, getur þítt það að sum árin verði vart um neinar niðurgreiðslur á láninu að verulegu marki að ræða. Í versta falli, gætum við lent í sömu gidlru og sumir ísl. húsnæðiseigendur, að vera fyrst og fremst að borga vexti á meðan höfuðstóll láns, haldist nokkurnveginn óbreyttur.

Ljóst er að efnahagsframvinda í nágrannalöndum okkar, þ.s. bæði í Evrópu og Bandaríkjunum, verður slök á næstu árum. Eins og ég hef oft bloggað um áður, þá telur Framkvæmdastjórn ESB sjálf, að geta Evrusvæðisins til hagvaxtar muni skreppa saman um helming, niður í 0,7%. Á sama tíma, mun mjög veruleg skuldsetning heimila í Bandaríkjunum valda því að á næstu árum verður neysla ekki sá drifkraftur hagvaxtar á næstu árum, sem hann hefur verið síðustu 20 árin.

Þannig, að báðum meginn Atlantshafsins, verður efnahagsframvinda slök næstu árin eftir kreppu. Þetta getur ekki annað en, skaðað framtíðarhagvöxt Íslands, þ.s. við erum mjög háð því að selja okkar afurðir til þessara svæða. Með öðrum orðum, okkar efnahagsframvinda, verður einnig sköðuð af þessum sökum, án þess að taka með í reikninginn þann skaða sem okkar eigið hrun mun valda á okkar enfahagsframvindu, á næstu árum.

 

Sjá mitt eigið blogg:  Framtíð hagvaxtar í Evrópu

"IMF : Recession Loosens Grip But Weak Recovery Ahead "

Spá Framkvæmdastofnunar ESB:

"Directorate General for Economic Affairs: : Quarterly Report 2009"

Potential Growth Stuctural unemployment Investment ratio as percentage of output

2007  1,8%                   8,7%                                       8,7%

2008  1,3%                  9,0%                                        9,0%

2009  0,7%                 9,7%                                         9,7%

2010  0,7%                10,2%                                        10,2%

 

Þannig, að þ.e. full ástæða að hafa áhyggjur af þessum ákvæðum.

 

 Forsætisráðuneytið: Viðræður um Icesave lokið - niðurstaða liggur fyrir.

• Fallist er á að TIF leiti úrskurðar þar til bærra aðila á því hvort kröfur sjóðsins gangi við úthlutun úr búi Landsbanka Íslands hf. framar öðrum hluta krafna vegna sömu innstæðu. Komist íslenskur dómstóll að þeirri niðurstöðu, að fengnu ráðgefandi áliti EFTA dómstólsins og sem er ekki í ósamræmi við niðurstöðu íslenskra dómstóla, falla sjálfkrafa niður þau ákvæði lánasamninganna að endurheimtur úr þrotabúinu skiptist á tryggingasjóðina í hlutfalli við kröfur þeirra. Skiptingin verður þá í samræmi við niðurstöðu dómstóla.

Þarna er um að ræða, það samingsákvæði að búa til 2. kröfur úr einni. Þ.e. að í stað þess að líta svo á að þ.s. TIF beri að borga 20þús. Evrur skv. reglum um innistæðutryggingar, þá þíði það einfaldlega að TIF gangi inn í kröfu innistæðueigenda upp að því marki, borgi viðkomandi upp að þeirri upphæð, en áfram eigi viðkomandi sína kröfu á þrotabúið óskipta. En, skv. samningnum þá hafa Hollendingar og Bretar kröfu til jafns, þ.e. jafnan forgang, þ.s. samningurinn lítur svo á, að með því að borga innistæðueigendum út hafi skapast ný krafa þeirra sem hafi jafnan forgang. En, hinn hefðbundni skilningur er sá, sem barist var fyrir á Alþingi, að TIF eigi eina forgangkröfu, sem sé ekki neitt brot á jafnræðis reglu ESB, þ.s. með því að borga innistæðueigendum hafi Hollendinga og Bretar einungis tekið yfir innistæðukröfur sinna þegna. En, skv. hefðbundnum reglum, breyti það ekki þeim rétti TIF að ganga inn í kröfu hvers innistæðueigenda upp að 20þús. Evra markinu, sem þíði að TIF eigi með rétti forgang að eignum Landsbankans sáluga, þar til hann hefur náð að greiða sín lögbundnu 20þús. Evrur.

Í þessu gerði ísl. samninganefndin herfileg mistök, og þ.s. verra er, margítrekað hefur Indriði aðstoðarmaður fjármálaráðherra, maldað í móinn og einnig fjármálaráðherra.

Forsætisráðuneytið: Viðræður um Icesave lokið - niðurstaða liggur fyrir. 

• Staðfest er að ákvæði lánasamninganna frá 5. júní sl. um takmörkun friðhelgisréttinda taki ekki til eigna sem njóti friðhelgi skv. Vínarsamningnum um stjórnmálasamband, eigna Seðlabanka Íslands og eigna á Íslandi sem nauðsynlegar eru fyrir eðlilega starfsemi Íslands sem fullvalda ríkis.

Hérna er verið að gera tilraun til að lagfæra önnur herfileg mistök saminganefndarinnar, sem samdi við Hollendinga og Breta um upphaflega útgáfu Icesave samningsins, þ.e. hið galopna ákvæði um eftirgjöf friðhelgis réttinda á eigum ríkisins. Skv. því ákvæði, þá er alls engin takmarkandi skilgreining, hvað gat hugsanlega verið undir hamrinum. En, áhugavert verður að skoða, hvort "eignir sem nauðsynlegar eru fyrir eðlilega starfsemi Íslands sem fullvalda ríkis" eru skilgreindar eða nákvæmlega tilgreindar með einhverjum hætti, í nýjum Iceave samningi. En, ef einungis er um að ræða, mjög almennt og teyjanlegt orðalag, sem þetta að ofan, en ekki t.d. tekið fram akkúrat hvaða eignir eru undanskildar; þá verður mjög erfitt að treysta á slíkt ákvæði. Vitað var þegar, að erlend sendiráð íslendinga og eignir seðlabanka, eru undanskildar vegna ákvæða alþjóðasamninga um friðhelgi slíkra eigna.

Forsætisráðuneytið: Viðræður um Icesave lokið - niðurstaða liggur fyrir. 

• Staðfest er að lánasamningarnir hafi ekki áhrif á umráð ríkisins yfir náttúruauðlindum landsins, nýtingu á þeim og fyrirkomulag á eignarhaldi yfir þeim.

Þ.e. ágætt að fá þessa yfirlísingu. En, um þetta á einnig, að grandskoða þarf með nákvæmum hætti, það orðalag sem ríkisstjórn Íslands hefur nú samið um, við Hollendinga og Breta.

Forsætisráðuneytið: Viðræður um Icesave lokið - niðurstaða liggur fyrir. 

• Staðfestur er að lánasamningarnir hafi verið gerðir á grundvelli svokallaðra Brussel viðmiðana.

Samkvæmt Brussel viðmiðunum, átti að taka tillit til þeirra fordæmalausu aðstæðna, sem Ísland og Íslendingar, eru að ganga í gegnum. Sem sagt, það átti að gæta sanngyrnissjónarmiðs, í samningum við Hollendinga og Breta um Icesave, með okkar aðstæður í huga.

Ég held að fáir hérlendis, hafi talið að samningarnir eins og þeir litu út í upphafi, hafi gert það.

Við skulum dæma um þetta, eftir nákvæma skoðun á hinum nýja sáttmála, við Hollendinga og Breta, um Icesave.

 

Forsætisráðuneytið: Viðræður um Icesave lokið - niðurstaða liggur fyrir.  

Viðaukasamningarnir eru gerðir með fyrirvara um samþykki Alþingis og kalla á að gerðar séu breytingar á lögum nr. 96/2009. Breytingar skv. lagafrumvarpinu eru þríþættar:

Í fyrsta lagi er í breytingunum ákvæði um óskoraða ríkisábyrgð á lánasamningunum við TIF eins og þeir standa eftir að skilyrði og viðmiðanir fyrri laga hafa verið felld inn í samningana sbr. framangreint.

Í öðru lagi er í lagafrumvarpinu tekið fram að ekkert í lögunum, þ.m.t. ábyrgðin, feli í sér viðurkenningu á því að Íslandi hafi borið lagaleg skylda til að ábyrgjast lágmarkstryggingu innstæðna í útibúum LÍ í Bretlandi og Hollandi. Ef þar til bær úrlausnaraðili komist að þeirri niðurstöðu í samræmi við Evrópurétt að slík skylda hafi ekki verið til staðar, skuli íslensk stjórnvöld efna til viðræðna við aðila lánasamninganna og eftir atvikum ESB og aðila að EES um áhrif þeirrar niðurstöðu.

 

Þetta síðasta, vekur einkum athygli. En, ef kemur í ljós að okkur bar ekki að greiða Icesave, þá fellur Icesave lánið ekki með neinum sjálfkrafa hætti niður, eða, þá er ekki viðurkennt að við höfum sjálfkrafa gagnkröfu á Hollendinga og Breta. Heldur á einungis að ræða málið. 

Þetta virðist frekar veikt ákvæði, ef þ.e. orðað með þessum hætti. 

Einnig þarf að sjá, nánar um orðalagið, hvort skilgreint er nánar hvað átt er við um "þar til bær úrlausnaraðili".

Hið minnsta vil ég sjá, að klárt sé að greiðslur falli niður, og einnig að vextir séu ekki reiknaðir, á meðan að málið er rætt. 

----------------------------------------

Klárlega er Icesave málið, komið í fullann gang á ný. Góð spurning, hvort Icesave deilan hin seinni verður eins hatrömm og langvinn, og Icesave deilan hin fyrri.

 

K.

Hvað er siðferðislega rétt í tengslum við Icesave?

Í Sylfri Egils, kom fram skoðun siðfræðings um Icesave málið. Skoðun hans, er ástæða þess að ég tek til mál, að þessu sinni:

Guðmundur Heiðar Frímannsson nálgast Icesave málið í stuttu máli með eftirfarandi hætti:

Það er siðferðilega hollt fyrir íslenska þjóð að taka á sig Icesave skuldbindingarnar. Þar með tekur almenningur þátt í því að þrífa til eftir hrunið og leggja drög að nýrri uppbyggingu. Þar með er einnig tryggt að þjóðin gleymir ekki því sem gerðist, a.m.k. ekki á meðan hún ber byrðarnar af því.

Þetta var einungis hluti af hans orðræðu. En, hún markaðist af þvi í aðalatriðum, að þ.s. ísl. þjóðin kaus þá stjórnmálamenn, er tóku þær ákvarðanir er áttu þátt í því að skapa hrunið, og þ.s. við nutum góðs af því fjármagni sem streymdi inn í hagkerfið, vegna þess ráns er framið var af ísl. banka í Bretlandi og Hollandi, þá sé ísl. þjóðin hvorki meira né minna en sameiginlega ábyrg.

Með því að borga Icesave, og það upp í topp, þá værum við einfaldlega að takas á við afleiðingar okkar gerða, og það væri ekkert annað en eðlileg, og þörf lexía.

• Fyrst að athuga, að hann er ekki fyrsti maðurinn, sem kemur fram með líka röksemda færslu þessari.

• Vandinn er, að hann skoðar spurninguna um ábyrgð einungis frá einni hlið, þ.e. út frá ábyrgð Íslendinga.

• Að mínu mati gengur hann of langt, einmitt með því, að alllri ábyrgð er varpað á okkur íslendinga.

•  Ég er ekki að segja, að við berum ekki ábyrgð. Punkturinn er sá, að ábyrgðin er sameiginleg. Þ.e. ekki einungis íslenskar eftirlitsstofnanir og stjórnvöld brugðust, heldur einnig breskar eftirlitsstofnanir og stjórnvöld. Það má færa rök fyrir, að ábyrgð okkar, sé heldur meiri, en það samt sem áður ekki réttmætt að taka í burtu þann part af ábyrgðinni er Bretar og Hollendingar bera.

• Einmitt vegna þess, að ábyrgðin er sameiginleg, þarf að skipta byrgðunum af því tjóni er sannarlega átti sér stað, með sanngjörnum hætti. Við þurfum að muna eftir okkar framtíðarkynslóðum, en þær eiga einnig sinn rétt og eru sannarlega saklausar. Það felur ekki í sér neina bót á réttlæti að troða á þeirra rétti. Um það, akkúrat hver sú hin sanngjarna skipting sé, má þó deila.

• Leið sú er ríkisstjórnin fór fram með í upphafi, að samþykkja að ábyrgðin væri öll okkar, var ekki siðferðislega ábyrg, þ.s. sú leið fól í sér of miklar byrgðar fyrir framtíðarkynslóðir Íslands. En, þ.e. einmitt ábygð okkar gangvart framtíðarkynslóðum okkar, sem virðist alltof oft gleymast, inni í þessari umræðu. Þ.e. sú ábyrgð núverandi kynslóða að skilja ekki eftir sig ástand, sem leiðir til verri lífskjara fyrir okkar framtíðarkynslóðir.

• Þegar hugað er að réttlátri skiptingu, verður að hafa í huga, að hinar þjóðirnar eru miklu mun fjölmennari, svo að þó svo að þær taki á sig stærri upphæðir, þá hefur það samt í för með sér miklu harðari byrðar fyrir íslenska skattborgara.

• Það að við berum, sennilega að einhverju leiti meiri ábyrgð, og einnig það að við nutum að einhverju leiti fríðinda af því ráni er átti sér stað; sannarlega felur í sér, að Bretar og Hollendingar eiga hönk í bakið á okkur, en sá sanngyrnisréttur sem í því felst, er alls ekki ótakmarkaður. Heldur takmarkast hann af því, hvaða auka byrðar er sanngjarnt að leggja á okkar framtíðarkynslóðir, því sannarlega eru þær saklausar í þessu samhengi.

• Hin sanngjarna niðurstaða, verður að vera einhver meðalvegur, þ.s. viðurkennt er af okkar hálfur, að gert var á hlut hollenskra og breskra borgara, að við greiðum einhverjar þær bætur upp í tjónið, er ekki íþyngja um of okkar framtíðarkynslóðum því ekki felst í því nein aukning á réttlæti að ganga einnig á þeirra rétt. Síðast en ekki síst, þ.s. við framkvæmum mjög skilmerkilega rannsókn á öllu því ferli, er leiddi til hrunsins. Því, þ.e. einmitt rannsóknin, og það að réttir aðilar verði dæmdir og fari í fangelsi, og að vísbendingar komi fram, að ísl. stjórnvöld dragi af þessu lærdóm, og lagfæringar sem duga, verði framkvæmdar; sem verður að vera framlag okkar, til að lwiðrétta samskiptin við þessar þjóðir.

————————
Það má ekki afgreiða þetta mál, með þeim hætti sem sumir gera, að við Íslendingar séum allt í einu orðin réttlaus, í þessu máli.

Sannarlega kusum við yfir okkur fólk, sem stjórnuðu landinu með óábyrgum hætti, sbr. Ingibjörgu og Geir. En til Icesave í Hollandi var ekki stofnað fyrr en sumarið 2008. Sameiginleg ábyrgð, flokkanna er stjórnuðu landinu síðustu 2 áratugi, þ.e. X-B, X-D og X-S, er mjög mikil.

En fólkið á götunni, getur ekki verið ábyrgt fyrir því sem þeir stjórnmálamenn, er það kýs, kjósa að taka. Þ.e. einfaldlega röng nálgun á siðferismati.

Því, það felur í sér þá skoðun, að einhver geti varpað siðferislegri ábyrgð eigin gerða, á aðra. Í þessu tilviki, að ísl. stjórnmálamenn, geti varpað siðferðislegri ábyrgð eigin gerða, á kjósendur.

En, það rétta er, að einungis brjálsemi gerir fólk óábyrgt eigin gerða. Það eru stjórnmálamennirnir, sem báru ábyrgðina og stjórnendur bankanna. Íslenska þjóðin ber hana ekki.

Það voru glæpamenn á meðal okkar, en við öll erum ekki glæpamenn. Mér þykir það mjög leitt, ef þ.e. svo, að það sé skoðun sumra, að allir Íslendingar hafi gerst glæpamenn. Það er þó mjög “extreme” túlkun, að mínu mati ósanngjörn.

 

Kv.

Krónan er einkunnabókin okkar!

Góðir hálsar. Það er ekki rétt, að líta á krónuna sem augljóslega ónýta. 

Það má alveg með sanni, kalla krónuna einkunnabókina okkar.

Ef við stöndum okkur í hagstjórn, þá virkar hún og er sæmilega stöðug.

Ef við stöndum okkur ekki í hagstjórn, þá er hún ekki að virka.

Allt sem við þurfum, til að hún virki, er að tileinka okkur hagstjórn, sem er í lagi.

Það að kalla hana ónýta, er eiginlega það akkúrat sama, og kalla ísl. hagstjórn ónýta.

--------------------------------------

Það skiptir í raun engu máli, hvaða virði krónan hefur, loks þegar hún nær jafnvægi - svo fremi að þaðan í frá, sé málum hagað með betri hætti. Virði hennar, gæti allt eins verið milljón per Evru. 

Ég segi þetta svona ýkt, til að fólk átti sig á, að virði hennar per Evru, segir ekkert til um hvort hún er ónýt eða ekki.

Það sem skiptir máli, eru forsendur til framtíðar, fyrir okkar hagkerfi vs. þau raunverðmæti sem eru sköpuð.

• Raun verðmætasköpun, verður til staðar - fiskur og ál. Fyrirtækin hafa sökkt of miklum kostnaði niður hér, til að fara í nema í einhverja fulla hnefa. Ég sé í raun og veru, engin óyfirstíganleg vandamál fyrir hvort sem er, álið eða fiskinn.
• Svo, þ.s. eftir stendur, er hvernig stjórnvöld munu haga hlutum. Hagstjórnin til framtíðar, er stóra atriðið sem þarf að batna, og það með mjög umtalsverðum hætti. Engin, framtíðar klúður. Engar nýjar bólur, takk.

Vegna þess, að raunverðmæta sköpun, er til staðar. Hefur krónan forsendur til að hafa verðmæti.

Til þess að svo verði, þurfa stjórnmálin að taka sig saman í andlitinu.

Kv.

Kreppan, sennilega ekki á enda, fyrr en 2011! Atvinnuleysi fer líklega ekki að minnka fyrr en árið 2012 er runnið í garð!

Mér sýnist, flest benda til þess að næsta ár, verði eins og árið í ár, ár samdráttar og kreppu, allt til enda.

• Ég felli ekki mat á, hvort heppilegt vs. óheppilegt er að reysa ný risaálver. En, samt sem áður, ef framkvæmdir tengdar þeim hefjast ekki á næsta ári, eins og reiknað var víst með, í áætlunum stjórnvalda. Þá ku það eitt, auka samdrátt í cirka 4,7%.

• Í þessari viku, bárust fregnir þess, að eigendur álversins í Straumsvík hafi ákveðið að fresta framkvæmdum um stækkun þess álvers, vegna fregna um áætlanir stjórnvalda um auðlindaskatta. Ég felli ekki, neitt mat á það hvort slík skattlagning er góð eða slæm, fyrir utan að benda á, að ef ekki verður að auki, af áætlaðri stækkun í Straumsvík, þá verður samdráttur á næsta ári rúm 5% a.m.k. - þá reikna ég með, að þetta bætist ofan á þ.s. gerðist á undan.

• Auk þessa má bæta við samdráttaraukandi áhrifum, af áætluðum; skattahækkunum, niðurskurði ríkisútgjalda, og þ.s. virðist ætla að vera viðvarandi hávaxtastefna Seðlabankans.

Ég er því að tala um tölur yfir samdrátt, og aukningu atvinnuleysis, sem sennilega verður sambærileg við árið í ár.

Það þíðir, að atvinnuleysi er sennilega verður cirka 10% um næstu áramót, getur orðið um 16% seinni part næsta árs, og eitthvað á bilinu, 17 - 20% árið 2011 er atvinnuleysi ætti að ná hámarki.

Hafa ber í huga, að atvinnuleysi heldur yfirleitt áfram að aukast, fyrsta ár hagvaxtar hið minnsta, oft fyrstu 2. Minnkun atvinnuleysis hefst því sennilega ekki fyrr en árið 2012, og sú minnkun verður sennilega ekki skjót, heldur má eiga von á að sú minnkun geti tekið nokkur ár.

Við erum að tala um heilann tíndann áratug.

 

Kv.