Bandaríkin og ESB ætla að bjóða Úkraínu "aðstoðarprógramm"

Þetta kemur fram í áhugaverðum pistli á Wall Street Journal: U.S., EU Wade Deeper Into Ukraine Standoff With Aid Plan. Hugmyndirnar virðast ekki fullmótaðar. En skv. frétt virðist í býgerð að Bandaríkin og ESB bjóði Yanukovych það að "halda" Úkraínu á floti með "styrkjum" en ekki "lánum" - - þess vegna nefni ég þetta "aðstoðarprógramm" samhliða því að Úkraína mundi stíga þau skref í átt að endurskipulagningu hagkerfisins sem AGS hefur farið fram á.

Yanukovych hefur verið eins og milli tveggja elda - - en í gangi hefur verið augljóst "reipitog" um Úkraínu milli "vesturveldanna" og "Rússland."

Það er ekkert sérstakt sem bendir til þess að stjórnarandstaða Úkraínu - - sé rekin af "agentum" vesturvelda eins og Rússar halda fram.

Frekar að deilur innan Úkraínu séu raunverulegar deilur milli þeirra hópa sem landið búa, þ.e. svokallaðs rússneska hluta landsins og hins ívið fjölmennari "úkraínska" hluta.

En eigi að síður hafa sumar Evrópuþjóðir styrkt stjórnarandstöðuna í Rússlandi með umtalsverðum hætti - - t.d. var áhugaverður pistill um það fyrir nokkru síðan í Der Spiegel:  EU Grooming Klitschko to Lead Ukraine.

Úkraína er sennilega einna helst mikilvæg í alþjóðlegu samhengi af völdum gríðarlega öflugs landbúnaðar, en landið er mjög gjöfult landbúnaðarland. Og framleiðir í hagstæðum árum allt að 1/3 af öllu hveiti í heiminum. Langsamlega mikilvægasta landbúnaðarsvæði Evrópu.

Úkraína hefur einnig öflugan framleiðslu-iðnað einna helst af klassísku tagi, þ.e. málmbræðslur. Og ofan á það er til staðar einhver umtalsverð framleiðsla á vélum og tækjum. En þessi iðnaður þarfnast endurnýjunar! Byggður upp á Sovéttímanum.

Þar er þó töluvert einnig af "legacy" hátækni-starfsemi tengd einna helst "hernaðartækni" t.d. Antonov flugvélaverksmiðjurnar sem enn þann dag í dag framleiða risastórar flutningavélar bæði skrúfuvélar og þotur. Zenit eldflaugar eru notaðar til reglulegra geimskota, þ.e. til að skjóta upp gervihnöttum. Þær eru framleiddar í Úkraínu.

Þarna eru umtalsverðir möguleikar! En einnig þörf fyrir umtalsvert fjármagn, svo að iðnaðurinn geti haldið áfram að endurnýja sig frá þeirri að mörgu leiti úreltu í dag tækni sem byggð var upp á Sovéttímanum.

Fyrir rússneska þjóðernissinna - - er landið ekki neitt minna en "vagga Rússlands" en Kíev ríki 10. - 12. aldar, er af flestum talið marka eiginlegt upphaf Rússlands. En eftir innrás Mongóla á 13. öld, áratugum eftir að Úkraínu konungsdæmið hafði leyst upp í fjölda smá-furstadæma, færðist smám saman valdamiðja á menningarsvæði því sem markar Úkraínu og Rússland. Yfir til Moskvu furstadæmisins.

Fór það að rísa upp sem veldi frá og með 14. öld. Var þó framanaf "dóminerað" af Mongólum sem Rússar kölluðu alltaf "tartara." Varð ekki að eiginlegu ríki fyrr en á 15. öld.

• Fyrir rússneska þjóðernissinna eins og hann Pútín, er það algert stórslys ef Úkraínu ríkið er varð til við hrun Sovétríkjanna 1991, fetar sína vegferð "án Rússlands."

• Þetta tengist þó einnig að sjálfsögðu möguleikum Rússlands að vera stórveldi, en Úkraína meðan Rússland stjórnaði landinu, var ávallt gríðarlega mikilvæg. Án Úkraínu er Rússland miklu mun veikara land.

• Þannig að stuðningur Evrópu og Bandaríkjanna við stjórnarandstöðuna í Úkraínu - - snýst ekkert endilega um "lýðræðisást." Þó það henti sjálfsagt að setja málið fram með þeim hætti.

1. En fyrir bæði Evrópu og Bandaríkin - - er veikt Rússland mun hentugra.
2. Heldur en "sterkt" Rússland.

Ég er samt ekki á því eins og rússneskir þjóðernissinnar halda, að öll uppreisnin í Úkraínu sé búin til af evr. og bandar. "agentum" sem stýri henni.

Heldur frekar þá sjái Bandaríkin og Evrópa "uppreisnina" sem tækifæri!

Það er þannig séð ekkert að því að nýta tækifæri - þegar þau koma upp í hendurnar á manni.

 

Niðurstaða

Á hinn bóginn þá held ég ekki að það sé Úkraínu fyrir bestu. Að segja alfarið "bless" við Rússland. Úkraína hefur enn í dag mjög djúpstæð viðskiptatengsl við Rússland. Ekki bara að megnið af orku sé þaðan keypt. Heldur eru framleiðsluvörur Úkraínu þekktar og viðurkenndar innan Rússlands. Meðan að þær eru lítt þekktar í V-Evrópu og að auki gjarnan standast þær ekki kröfur sem gerðar eru í V-Evrópu.

Ég sé ekki að það mundi ganga upp fyrir Úkraínu, að lokað sé á Rússland. Það væri miklu mun alvarlegra áfall fyrir Úkraínu hlutfallslega en það var fyrir Finnland að tapa Rússa viðskiptunum á sínum tíma. 

En það væri alls ekki mögulegt jafnvel með óskaplegum styrkjum frá Bandar. og Evrópu, fyrir úkraínskt efnahagslíf að skipta á skammri stundu yfir í að framleiða varning fyrir Evrópumarkað.

• Ef menn eru með hagsmuni Úkraínu í huga held ég að augljóst sé að málamiðlunar sé þörf milli hagsmuna Rússa og hagsmuna Evrópu.

En Úkraína þarf augljóslega á Evrópumarkaði að halda. En þangað getur Úkraína eingöngu leitað smám saman - eftir því sem atvinnulífið endurnýjar sig. Það væri eðlilegt sennilega fyrir evr. framleiðslufyrirtæki að setja upp sjoppu í Úkraínu og notfæra sér ódýrt vinnuafl þar. 

En á sama tíma þarf Úkraína einnig mjög bersýnilega á Rússlands markaði að halda. Þ.s. ég sé ekki að ástæða sé að kasta frá sér Rússlands markaði, þó Úkraína hafi áhuga á að leita inn á Evr.markað. Fyrir utan að úkraínsk fyrirtæki eru enn að framleiða vörur til að selja þangað, vörur sem henta ekki V-Evr. markaði.

• Best væri að Úkraína væri brú á milli V-Evrópu og Rússlands.

Úkraínumenn gætu verið mjög góðir milliliðir fyrir fyrirtæki sem hafa áhuga á að nýta Rússlandsmarkað síðar meir, að setja þar upp sjoppu til að framleiða varning fyrir báða markaði.

Ég sé því ekki að fyrir Úkraínu henti þessi framsetning er Pútín annars vegar og hins vegar ESB hafa sett upp.

Að Úkraína verði að velja "annað hvort" - - að velja bæði er að sjálfsögðu hin rökrétta niðurstaða.

Því ættu bæði Pútín og ESB að bakka! Efnahagsaðstoð er örugglega þörf þ.s. Úkraína er í alvarlegum skuldakröggum. Bandar. - ESB - Pútín, ásamt Yanukovyc forseta þurfa að mætast á ráðstefnu er getur verið haldin í Kíev. Og binda enda á þessa deilu! Pútín þarf auðvitað að átta sig á því að í dag er Úkraína sjálfstætt land en ekki fylki í Rússlandi.

Lausnin getur legið í því að Úkraína fái efnahags aðstoð, haldi Rússlands viðskiptum, en ESB bakki að hluta frá þeim samningi sem var í boði (en Pútín þarf einhverja eftirgjöf til að geta bakkað og samtímis haldið andlitinu) - - en Úkraína fái samt bættan markaðs aðgang í Vesturátt.

Þannig gæti Úkraína þrifist á nk. árum!

 

Kv.

Ísland mundi alveg geta lent í höftum eftir upptöku annars gjaldmiðils

Það sem fjölmargir horfa á með draumnum um annan gjaldmiðil. Er að losna við gengisfellingar helst með varanlegum hætti. Að bakki þeim draumi liggur mismunandi hugsun.

Hjá vinstri sinnuðum einstaklingum er líklegt að það tengist þeirri hugsun að gengisfellingar þjóni því eingöngu að skerða kjör, og að með því að losna við þær séu kjör launamanna varin. Ég skal ekki rengja að sannarlega verður kjaraskerðing ef gengið fellur, en þ.e. þó misskilningur að án gengisfellinga séu kjör þar með "tryggð."

Annar hópur sem aðhyllist þá hugsun að gengi gjaldmiðla eigi að vera stöðugt, er hallur undir þýska nálgun - þ.e. stöðugleika verðgildi peninga. Það að gjaldmiðlar eigi að vera einhvers konar "verðmætageymslur" þ.e. þú getir treyst því að hann hafi stöðugt verðmæti til framtíðar. Vandinn við þá hugsun er að aldrei í sögunni hefur tekist að finna nokkurn hlut - sem hefur ætíð stöðugt verðmæti.

Svo eru þeir sem horfa fyrst og fremst á lántökukostnað, telja að stöðugleiki gjaldmiðils fylgi lágir vextir síðan ódýr lán, en þá eru menn að horfa á þ.s. velmegunar aukandi atriði að geta skuldað sem mest. Geta keypt sér stærri eignir eða stærri bíl eða borgað lánin upp fyrr.

 

Vandi flestra er að menn virðast ekki alfarið skilja hvernig Ísland virkar!

1. Gengisfellingar eru ekki til þess að hygla ríkum kvótagreifum. Þessu trúa margir þó.
2. Ekki er það eiginlegur tilgangur þeirra að skerða lífskjör, þó kjaraskerðing fylgi ávalt gengisfellingu. En töluverður fjöldi virðist halda að einhver tegund af illmennsku liggi að baki.

• Þetta snýr oftast nær að viðskiptajöfnuði landsins.

Fjölmargir virðast ekki skilja það vandamál sem fylgir því að Ísland er örhagkerfi með afskaplega fáar grunn undirstöður sem skaffa 90% eða þar um bil allra gjaldeyristekna, sem fjármagna allan innflutning.

Á sama tíma eru rúmlega 90% alls neysluvarnings fyrir utan matvæli innflutt - - en ég bendi fólki á að horfa í kringum sig á sínum heimilum og sjá hvort þar er að finna nokkuð sem er búið til á Íslandi annað en matvæli.

Að auki eru okkar atvinnuvegir sveiflukenndir - hvort sem það eru verð á mörkuðum sem sveiflast - eða náttúran er að stríða okkur eitt árið - eða erlendar hagsveiflur.

1. Vandamálið í hnotskurn er að tekjurnar eru takmarkaðar.
2. Og á sama tíma er geta Íslands til skuldsetningar einnig takmörkuð.

• Í gegnum okkar hagsögu er hin dæmigerða íslenska hagsveifla eftirfarandi.

Í kjölfar stórrar gengisfellingar koma nokkur ár af uppgangi þ.s. hagvöxtur er góður og laun hækka að nýju. Framan af tímabilinu er viðskiptajöfnuður jákvæður þ.e. um afgang er að ræða. En ávallt hingað til á einhverjum tímapunkti. Skiptir úr hagstæðum jöfnuði yfir í halla. Ég man ekki eftir nokkurri undantekningu á því að ísl. hagsveifla hafi ekki endað í halla.

1. Vandinn við halla er sá að þá gengur á gjaldeyrisforða Íslands.
2. Halli á viðskiptajöfnuðinum er einmitt oftast nær - - ástæða gengisfellingar.

Þetta snýst ekki um - illmennsku.

Ekki heldur um það að hygla ríkum á kostnað fátækra.

Heldur um þann grunnvanda, að þegar viðskiptahalli hefur myndast af einhverri ástæðu. Og skiptir þá engu máli hvernig þ.e. hvort þ.e. vegna þess að tekjur af utanríkisviðskiptum hafa skyndilega skroppið saman vegna áfalls að utan eða frá náttúrunni eða vegna þess að launahækkanir hafa verið umfram aukningu gjaldeyristekna. Þá kemur alltaf á endanum að þeirri spurningu - - hvað á að gera?

1. Þegar gengur á gjaldeyrisforðann, þá er tæknilega unnt að slá lán á erlendum mörkuðum til að fjármagna þann halla, og með þeim hætti "verja lífskjör um einhvern tíma."
2. En þá taka menn aðra áhættu þ.s. að lánstraust landsins er takmarkað, þ.s. geta þess til að borga af skuldum er takmarkað, vegna þess að tekjur landsins eru takmarkaðar. Svo að ef sú leið er farin og viðskiptahalli heldur áfram, skuldir hrannast upp ár eftir ár - - kemur að því á endanum að markaðurinn hættir að lána landinu "punktur." Þá falla lífskjörin samt en að auki þarf að borga af allri skuldasúpunni sem hefur bæst við, svo að lífskjörin í reynd falla meir en hefði gerst, ef gengið hefði verið fellt áður en til skuldsetningar koma.
3. Það er til þriðji valkostur, þegar gengur á gjaldeyrisforða og hann er að verða hættulega lítill, að setja á "innflutningshöft." Líklega er það skárri valkostur en að velja leið skuldsetningar. Svo skuldakreppu í mörg - mörg ár á eftir.

Síðan 1959 hefur Ísland ávalt valið gengisfellingar lausnina á þessum vanda. 

Sannarlega er gengisfelling "skammtímalausn" en samanborið við það að "skuldsetja landið" eða að "setja á innflutningshöft" virðast leið gengisfellingar mun skárri.

Það hefur sem sagt - - skort langtímalausn á þessum vanda!

 

Hvað getur gerst ef tekinn er upp annar gjaldmiðill, og viðskiptahalla vandi landsins er enn óleystur?

Nú geri ég ráð fyrir að komist til valda meirihluti sem telur að vandi Ísland sé stærstum hluta rangur gjaldmiðill. Lausnin sé að fá "alþjóðlegan" gjaldmiðil. Þá komi betri dagar án gengisfellinga með stöðugri lífskjör, lága verðbólgu, ódýr lán - - og mér skilst, meiri fjárfestingar og hagvöxtur.

Tja, þ.e. afskaplega margt sem á að leysa með nýjum gjaldmiðli ef maður hlustar á áhugamenn.

Í stað þess að bíða mörg - mörg ár eftir evru. Þá gæti mönnum dottið í hug "einhliða upptaka" á gjaldmiðli X - - líklegast bandar. dollar. Þó heyrst hafi aðrar tillögur.

Gjarnan heyrirst frá slíkum áhugamönnum að auki sú hugmynd, að viðskiptahalli muni ekki lengur skipta máli, eftir að nýr gjaldmiðill hefur verið tekinn upp.

En slíkur áhugamaður hefur staðhæft við mig - - að þegar alþjóðleg mynt hefur verið upp tekin. Muni aðilar erlendis vera til í að lána einstaklingum hér á grunni þeirra lánstrausts, þ.e. þeirra persónulega lánstrausts. Sama muni gilda um fyrirtæki.

• Þetta er dálítið "sjarmerandi" næív hugmynd.

-----------------------------------------

Ríkisstjórn skipuð slíkum áhugamönnum. Mundi því taka upp einhliða erlendan gjaldmiðil - líklegast dollar. Þeir gætu sameinast um það með áhugamönnum um evru. En tæknilega séð er ekkert því til fyrirstöðu að fara inn í evru síðar meir.

Þá væri hugmyndin að með því væri með einum steini, slegnar þær flugur að lækka hér á skömmum tíma vexti - lækka verðbólgu - auka til muna stöðugleika "því að dómi þessara aðila eru það sjálfar gengisfellingarnar sem eru megin orsök óstöðugleikans á Íslandi og verðbólgunnar að auki."

-----------------------------------------

• Slík ríkisstjórn mundi því ekki neitt sinna "viðskiptahalla vandamálinu" svo að þ.e. líklega 100% öruggt, að það vandamál mundi banka að dyrum.

En Ísland hættir ekki endilega allt í einu að hafa síendurtekinn viðskiptahalla - bara vegna þess að tekinn er upp annar gjaldmiðill.

Margir sem aðhyllast alþjóðlega mynt, eru með þann misskilning að vegna þess að þ.e. gríðarlega mikið til af þeim gjaldmiðli í heiminum, þá muni ekki aftur koma hér upp skortur á gjaldeyri - það tengist líklega þeirri sjarmerandi "naív" hugmynd að persónulegt lánstraust aðila eða einstaklinga verði þá það atriði sem öllu máli skipti. Ef þetta væri rétt, væri engin þörf fyrir höft á Kýpur.

Sennilega er þ.s. hrjáir þetta fólk skortur á læsi á hagfræði.
-----------------------------------------

1. Vandinn er sá að þegar viðskiptahalli mundi verða til við þær aðstæður að hér hefur verið tekinn upp "alþjóðlegur" gjaldmiðill sem Ísland sjálft getur ekki prentað.
2. Þá þíðir það að myndast hefur stöðugt nettó útstreymi af peningum úr landinu.
3. En misskilningur þeirra sem halda að hér verði ekki gjaldeyrisskortur er sá, að ef þ.e. enginn sem sér um það að tryggja við aðstæður viðskiptahalla, að ávalt sé nægt fé í umferð á Íslandi. Þá við aðstæður er stöðugt nettó streymir fé úr landi. Mun jafnt og stöðugt draga úr fé í umferð.
4. Punkturinn er sá, að við þessar aðstæður þá erum við í reynd með "gjaldeyrisforðann í daglegri umferð" í stað þess að við varðveitum forðann í Seðlabankanum - en gefum þess í stað út okkar eigin peninga til daglegra nota. 
5. Það þíðir í reynd að nákvæmlega sami hluturinn gerist - - þ.e. "gjaldeyrisforðinn minnkar" og þ.s. í þessu tilviki hann er í daglegri umferð. Þá minnkar samtímis heildarframboð á lausafé á landinu.

• Það kemur óhjákvæmilega að sömu spurningunum og þegar við erum með krónu, nema að búið er að útiloka þann möguleika að gengisfella.

• En á endanum er forðinn "í umferð" orðinn hættulega lítill, sem í þessu tilviki mundi einnig þíða að raunverulegur skortur væri á fé í umferð - menn hefðu því ekki tryggan aðgang að lausafé til daglegra athafna.

• Það leiðir á endanum til þess - - að aðilar sem ekki hafa gjaldeyristekjur þ.e. í þessu tilviki tengjast ekki með nokkrum hætti útflutningi eða ferðamennsku, og hafa því ekki beinan aðgang að fé frá útlöndum. Eiga það á hættu að geta ekki útvegað sér fé til að greiða af skuldbindingum.

• Það ætti að vera augljóst þeim sem hafa einhvern "hagfræðiskilning" að þá fer að hrikta undir stoðum hagkerfisins á landinu - - en þetta ástand að auki mundi þíða "vandræði við innflutning" því "verslanir" eðli sínu skv. nema þær sem hafa mikla sölu til ferðamanna "hafa ekki sjálfstæðar gjaldeyristekjur" - - þess vegna í slíkri lausafjárþurrð innan hagkerfisins væru þær ófærar um að tryggja örugga greiðslu til "erlendra birgja."

• Jafnvel þó að í tilvikum fái verslanir lán til að tryggja sig, þá væri það í besta falli skammtímavermir ef viðskiptahallinn heldur áfram - - en á endanum mundu kúnnar verslana hér heima lenda í vanda með að útvega sér "lausafé." Þetta myndu erlendir bankar líklega fljótt skilja, og líklega vera fljótir að loka á lán til verslana á Íslandi.

1. Þá væri kominn hætta á "innflutningshöftum."
2. Gott og vel, ríkisstjórnin loksins skilur að viðskiptahallinn er að skapa alvarlegan vanda. Og ákveður að "taka erlent lán" til þess að útvega meiri "dollara" fyrir Seðlabankann. Og þar með endurreisa lausafjárstöðu í umferð á landinu.
3. Gott og vel, en ef viðskiptahallinn heldur áfram. Þá mun lausafjárvandinn koma aftur upp síðar - þegar það fé sem keypt hefur verið með skuldsetningu ríkisins væri óðum að þverra.
4. Gott og vel, ríkisstjórnin tekur - aftur lán. Og er nú vöknuð upp með það að "alvarleg krísa er komin." Því miður er seinna lánið dýrt - erlendir bankar heimtuðu háa vexti. Lánstraust landsins komið á brauðfætur. Enda gildir enn það sama í þessari sviðsmynd að tekjur landsins sem og lánstraust er hvort tveggja takmarkað.

• En verkalýðsfélög - - þverneita að lækka laun. Þegar ríkisstjórnin fer fram á það. Til að með þeim hætti leysa viðskiptahalla vandann.

Á endanum býður ríkisstjórnin fullkominn ósigur. Og neyðist til að taka upp "innflutningshöft."

Auk þess hefur hafist óróleiki á innlenda fjármálamarkaðinum er lánstraust ríkisstjórnarinnar beið hnekki, og fjármagnsflótti hefur hafist.

Fljótlega í kjölfarið eru einnig tekin upp "gjaldeyrishöft."

 

Niðurstaða

Því miður er þessi sviðsmynd sem ég set upp. Langt í frá ósennileg. En ef nýr gjaldmiðill er tekinn upp einhliða án þess að endir sé bundinn á síendurtekningu viðskiptahalla hérlendis. Þá tel ég að "gjaldeyrishöft" væru óumflýjanleg um leið og "viðskiptahalli hefði eyðilagt lánstraust ríkisins."

Þ.e. endalokin væru líklega samtímis - gjaldeyrishöft og innflutningshöft.

Boðskapur minn er ekki sá að "upptaka annars gjaldmiðils leiði óhjákvæmilega til slíkra vandamála."

Heldur að hinn eiginlegi vandi Ísland - sé hin sífellt endurtekna tilhneiging til viðskiptahalla.

Ef þ.e. óleyst vandamál mundi upptaka annars gjaldmiðils líklega enda ákaflega illa.

Meðan að þ.e. enn óleyst vandamál, er líklega minnst slæmt að halda okkur við "gengisfallandi krónu."

Ég á við að af slæmum valkostum sé gengisfelling og verðólga ásamt háum vöxtum, minna slæm afleiðing en það hvað annars getur gerst.

-------------------------------------

Lausnin liggur í því að menn verða að skilja að Ísland verður áfram ákaflega óstöðugt þó svo tekinn sé upp annar gjaldmiðill. Það þíðir að lífskjör hérlendis verða áfram a.m.k. ca. álíka óstöðug sem hingað til. Það þarf eitthvað að taka þann óstöðugleika í staðinn ef við notum ekki gjaldmiðil til þess. Minnst slæmt væri að láta þá launin í staðinn vera ca. álíka óstöðug.

Til þess að tryggja trúverðugleika yrði að ganga frá slíku fyrirkomulagi fyrirfram. Jafnvel festa í stjórnarskrá.

 

Kv.

Alger fyrra að halda því fram að upptaka evru væri jafnt og stöðugleiki

Vandinn er sá að margir horfa eingöngu á 2-þætti. Þ.e. verðbólgu sem sannarlega er ákaflega lág í aðildarlöndum evru. Og vexti - - sem reyndar eru lægri víðast hvar en á Íslandi. En samt ekki þeir sömu alls staðar.

En ef maður horfir á atvinnuleysi, þá hefur það aukist í flestum aðildarlöndum evru eftir að evran var tekin upp, þó að í tilteknum þröngum hópi ríkja í N-Evrópu sé atvinnuleysi ca. það sama og áður.

Einnig hefur hagvöxtur minnkað og almenn velmegun að auki í flestum aðildarlöndum evru, nema í sama þrönga hópnum er ástand þeirra atriða ca. það sama og áður.

• Ef þið trúið mér ekki að atvinnuleysi hafi aukist.
• Velmegun minnkað.
• Hagvöxtur dalað!
• Lesið þá eftirfarandi skýrslu starfsm. Framkvæmdastjórnar ESB: Quarterly Report on the Euro Area. 

1. Minnkaður hagvöxtur - aukið atvinnuleysi - minnkuð velmegun.
2. En á móti, minni verðbólga og sennilega lægri vextir.

• Er ekki beint þ.s. menn hafa í huga þegar menn dreyma um evru!

 

Af hverju hefur evran leitt til minni hagvaxtar í Evrópu, aukins atvinnuleysis og að auki minni velmegunar?

Líklega vegna þess að það fóru inn í evruna lönd sem ekkert erindi áttu þar inn. Þegar ég tala um lönd sem áttu þar ekkert erindi. Þá á ég við öll aðildarlönd evru í S-Evrópu. Að auki fátæk lönd í N-Evrópu sem sem tilheyrðu fyrrum Sovétríkjunum eða A-Evrópu svokölluðu "Járntjaldi" en þ.s. ráðamenn halda enn að evran sé einhvers konar lykill - - að því að komast inn í 21. aldar velmegun.

1. Vandinn við það að búa við evru er sá, að ef þú ert samtímis fullur meðlimur að "innra markaði" ESB, þá hefur atvinnulífið engan "buffer" til að verja það - - fullum afleiðingum samkeppni við fyrirtæki í öðrum löndum innan sambandsins. Má líkja eigin gjaldmiðli við "samkeppnishindrun."
2. Málið að baki bjartsýni í tengslum við evruupptöku, beinist að þeirri hugmynd að "samkeppni leiði til skilvirkni" og "framþróunar." Ég er ekki að segja að ekkert sé til í því. En málið er að menn gleyma neikvæða þætti á samkeppni, nefnilega þeirri. Að þeir minna skilvirku lenda undir.
3. Það atriði skiptir máli, ef þ.e. verulegur munur á skilvirkni atvinnulífs milli hagkerfa þegar þau afnema þann "buffer" sem felst í eigin gjaldmiðli. En "bjartsýnismenn" hafa gjarnan tilhneigingu að ofáætla jákvæðar afleiðingar af aukinni samkeppni. Sérstaklega - eigin getu til að sigra í þeirri samkeppni. En ef samkeppnishæfnisgjáin er of víð - - getur það gerst að þess í stað að styrkjast af aukinni samkeppni. Láti atvinnulíf þjóðar undan síga og við taki síðan kreppa. Og síðan vaxandi kreppa.
4. Ef það gerist, þá kemur mikið atvinnuleysi - velmegun í því samfélagi verður fyrir áfalli - ríkið verður fyrir tekjutjóni og hallarekstri - og ef það sker ekki nægilega hratt niður þá lendir það einnig í skuldasöfnun.

• Það ástand sem ég sé fyrir mér sem mögulega endaútkomu af því, að hagkerfi gangi inn sem ekkert erindi átti inn - - er ástandið "fátæktargildra."

Þessi vandamál eiga ekki við, þegar það eiga í hlut lönd sem eru í hagkerfisþróun samkeppnisfær við kjarnaríki evrunnar í N-Evrópu.

Þau lönd hafa líklega hagkerfi sem standast þá auknu samkeppni sem af verður, þegar þau afnema "bufferinn" á milli sinna hagkerfa, sem eigin gjaldmiðill er.

1. Vandinn er einfaldlega sá að Ísland er ekki eitt af þeim löndum, sem líklegt er til að plumma sig innan evru.
2. Vegna þess að Ísland er með "ranga hagkerfis uppbyggingu."

 
Þegar land gengur inn í evru sem á ekkert erindi inn, þá lendir það í efnahagsvandræðum - lífskjaratapi og auknu atvinnuleysi!

Ef við viljum ekki vera þannig land. Þá eigum við ekki að stefna að evru fyrr en Ísland hefur umbreytt sínu hagkerfi að nægilegu marki.

Í reynd er alls ekki víst að eftir 20-30 ár þegar Ísland gæti verið búið að endurskapa sitt hagkerfi, að þá væri það evran sem mundi verða fyrir valinu. Enda stefnir Evrópa inn í langvarandi stöðnunartímabil.

1. Ísland þarf að klára að iðnvæðast.
2. Svo að Ísland sé ekki að flytja út "hrávöru" að 70% hlutfalli gjaldeyristekna.

Ég sé ekkert tæknilega ómögulegt við slíka aðgerð - - hér er framleitt ál. En hér eru ekki framleiddur neinn varningur úr áli, engin tæki sem eru verulega gerð úr áli.

• Hrávöruhagkerfi eru alltaf ákaflega óstöðug.
• Þau hafa því gjaldmiðla sem sveiflast stórt öðru hvoru.

Það er vegna þess að sjálft hagkerfið verður fyrir slíkum sveiflum, af völdum sveifla innan framleiðslunnar hvort þ.e. þættir í framleiðslunni sjálfri sem skapa þá sveiflu eða náttúrufarssveiflur eða verðsveiflur á mörkuðum.

Á sama tíma eru hagkerfi sem framleiða fullunna hátæknivöru yfirleitt miklu stöðugri.

Því að verðin fyrir slíka framleiðslu - - eru það oftast nær til mikilla muna stöðugri en verð á hrávörum.

• Við höfum nú horft á hvert Asíulandið á fætur öðru iðnvæðast.
• Ísland þarf að iðnvæðast einnig - (ég á ekki við að bæta við álverum).

Það blasir við, að framleiða úr áli. Hingað til virðist svo vera að menn stari á þennan möguleika. En fallist ávallt hendur. Því að það verður augljóslega ekki auðvelt að byrja.

Þ.e. töluverður þröskuldur að komast yfir - fyrsta kastið.

1. Hér skortir þekkingu á framleiðslu af því tagi. Því verða verð framanaf líklega lág þ.s. gæði framleiðslunnar líklega verða lakari því laun, og líklega hagnaður lítill sem enginn fyrsta áratug framleiðslutilrauna.
2. Það eru líkindi á verulegum taprekstri fyrstu árin jafnvel fyrsta heila áratuginn. Slík starfsemi þyrfti því á því að halda að þeir sem standa í henni hafi djúpa vasa og séu þolinmóðir. Meðan að þekking á því að framleiða gæðavöru er að myndast, meðan að starfsmenn eru að læra góða færni - - þannig að smám saman batni verð.
3. Að auki tekur tíma að vinna sér trausta kúnna.

Þess vegna má það ekki gerast eins og þegar farið var í "fiskeldið" á sínum tíma, að of margir fari af stað í einu.

Ef það gerist væru gjaldþrot og fjárhagsleg töp algerlega örugg útkoma.

Eftir að fyrsti áratugurinn er liðinn, ætti starfsemin vera farin að skila sæmilegum arði. Tja, eins og það tók fiskeldið a.m.k. þann tíma að komast í þannig stöðu. Sama um loðdýrarækt.

Þ.e. talað um að það taki allt að 20 ár fyrir nýja grein að ná þroska. 10 ár er þannig séð lágmarks viðmið.

• Óhjákvæmilega held ég að stjórnvöld þurfi að taka þátt í þessari uppbyggingu að einhverju leiti, með einhvers konar nálgun sem sé vinsamleg þeirri þróun.

Fjármögnun þarf að vera hagstæð og helst lán að vera víkjandi.

Þetta er auðvitað þyrnir í augum - - frjálshyggjumanna. Sem segja að slík afskipti skaði samkeppni. Að ef grein getur ekki plummað sig án aðstoðar. Eigi hún ekkert erindi - sé ekki arðbær.

Slík harðlínuviðhorf hafa einnig staðið slíkum hugmyndum fyrir þrifum.

• En við sjáum að í Asíu, þar eru allt önnur viðhorf til slíkra hluta.
• Í Asíu hafa stjv. einmitt haft mjög mikil afskipti af atvinnuuppbyggingu. Og tekið mjög virkan þátt.
• Þ.e. alveg sama til hvaða Asíulands er horft. 

Munum í hvaða löndum hefur nú ítrekað farið fram - - sennilega best heppnaða atvinnuuppbygging á plánetunni.

 

Niðurstaða

Ég segi að Ísland þurfi og eigi að fókusa á uppbyggingu atvinnulífs með markvissri atvinnuuppbyggingarstefnu, að fyrirmynd Asíuþjóða. Tja, ef við förum 100-150 ár aftur í tímann. Var farið í Evrópu einnig í sambærilega atvinnuuppbyggingu t.d. í Þýskalandi þ.s. stjórnvöld lögðu mikið fé til hennar. Studdu hana með hagstæðum lánum og margvíslegum inngripum sem gerðu nýrri framleiðslu auðveldar um vik að komast á legg.

Við höfum þegar of lengi beðið þess, að uppbygging gerist af sjálfu sér. Eins og vinsælar hægri sinnaðar hagfræðikenningar segja að eigi að gerast. 

Það þíðir ekki að Ísland eigi ekki - - einnig að skapa atvinnulífinu hagstæð samkeppnisskilyrði með hagstæðum sköttum, skilvirku innanlandskerfi og reglukerfi sem hvorki er of veikt né of íþyngjandi.

En sumt gerist ekki af sjálfu sér. Stundum þarf íta hlutum úr vör, svo að einkaframtak fáist til þátttöku. En þó menn tali gjarnan um það að einkaframtak sé áhættusækið. Þá er það smávegis villandi, því að menn taka áhættu þegar þeir sjá gróða "rétt handan við hornið." En menn eru miklu mun tregari til að hætta sínu fé, þegar gróði tekur mörg ár að framkalla.

Þess vegna getur ríkið stöku sinnum þurft að koma til skjalanna! 

Ef ríkið sér að til staðar er flöskuháls sem það getur rutt úr vegi.

En um leið og fyrstu fyrirtækin eru farin að skila góðum hagnaði. Búin að útvega sér viðunandi markaðsstöðu og kúnnahóp. Starfsmenn hafa lært að framleiða vandaða vöru. Þá munu fjárfestar fá áhuga á frekari uppbyggingu. Og ríkið getur hætt að skipta sér af málum. Frekari aukning umsvifa getur farið fram alfarið í takt við dæmigerð hægri sinnuð hagfræðilögmál.

 

Kv.

Versta verðfall á alþjóðamörkuðum síðan evrukrísan var hvað verst 2010

Það er áhugavert hve stórt ruggið á alþjóðamörkuðum - af völdum þess að "US Federal Reserve" eða seðlabanki Bandaríkjanna hefur ákveðið að minnka prentun, er að reynast vera. Það var vitað, að um leið og það yrði öruggt að dregið yrði úr prentun. Mundi atburðarás fara af stað - einhvern veginn lík þessari.

"Stocks in the US, UK, Europe and Japan have not posted simultaneous declines for January since 2010 when the eurozone debt crisis was at its height, prompting Investors to warn the inauspicious start did not bode well for the rest of the year."

En nú þegar menn eru staddir í miðri markaðspaníkinni, þá rifja menn einnig upp hvað hefur áður gerst þegar markaðir fara í "skrekk ástand" og þ.e. áhugavert að bera - fjármagnsflótta frá "Ný markaðslöndum" eða "Emerging Market Countries" eða "EM Countries" saman við þ.s áður hefur gerst.

Fann þennan hlekk á vef Financial Times: Signs of ‘Panic,’ in Three Charts

Myndin að neðan sókt þangað!

Skv. erlendum fréttavefjum, flúðu 12,2ma.$ úr "Ný markaðs" hlutabréfasjóðum í janúar 2014. Til samanburðar, hvarf allt sl. ár  15ma.$: Emerging market funds lose $9 billion in past week: data

Eins og sést á myndinni að neðan - - er þetta þegar orðin nokkuð myndarleg "fjármagnshreyfing."

Næsta mynd er ekki síður áhugaverð en skv. "emerging-market debt and equity funds over the past three months have seen outflows of about $42 billion, or about 4% of all assets under management."

Ef tekið er 3-mánaða tímabil, er flæðið úr hlutabréfasjóðum í "Ný Markaðslöndum" orðið 42ma.$.

Eins og sést, þá er hreyfingin farin að líkjast skv. því "paníkástandinu" þegar verst var ástandið á mörkuðum, tja - - mitt í Leahmans krísunni. Þá dugar ekki minni samanburður eins og sjá má.

Á þessari stundu er engin leið að vita - - til hvers þetta leiðir. En skv. erlendum fréttamiðlum er markaðs skrekkurinn að fylgja hefðbundnum línum - - þ.e. fyst er fókusað á þau lönd sem talin eru mest viðkvæm, en skv. hreyfingum föstudags er fókus markaða að víkka þ.e. rússneska rúblan féll nokkuð, það gerði ungverska fórintan, og jafnvel pólska slottíið féll nokkuð. Og verð bréfa lækkuðu einnig í þeim löndum. En í "hápaník" getur markaðurinn refsað löndum "án þess að þau eigi það endilega skilið."

Að auki lækkaði vaxtakrafa á bandar. ríkisbréf - - tja alveg eins og gerðist þegar evrukrísan blossaði upp öðru hvoru á árunum 2010-2012. Gull hækkaði í verði. 

Það getur auðvitað verið - - að markaðurinn muni ná botni, síðan muni verð hækka að nýju. En 3-myndin setur fram spá um einmitt það!

Myndin spáir því að markaðurinn muni fara að kaupa - - þegar ca. 15ma.$ hafi flætt út til viðbótar miðað við útflæði í lok vikunnar.

• Slíkt er hin vanalega sveifla - - en þ.e. alltaf möguleiki á því, að "þessi sveifla" verði öðruvísi.
• Sumir stara á Kína - jókerinn í hagkerfi heimsins sennilega.
• Meðan að aðrir - - benda á evrusvæði. En ein ábending er sú, að gengislækkun gjaldmiðla "EM" landa muni "auka líkur á verðhjöðnun í Evrópu" því að "innflutningsverð" afurða sem fluttar eru inn til Evrópu, muni lækka í evrum talið. Þ.e. bent á að skv. EUROSTAT var verðbólga í desember á evrusvæði ekki nema 0,7% að meðaltali.

Það hefur auðvitað verið tekið eftir því, að verðbréfamarkaðir í London, Tokyo, New York og Frankfurt hafa lækkað nú allir samtímis í febrúar - - og þetta er versta sameiginlega fall þeirra síðan 2010.

 

Næsta vika getur verið áhugaverð

En nú er febrúar að hefjast, ef þetta er "meðal" bylgja þá ætti hún að taka enda í fyrri hluta febrúarmánaðar, og bréf hækka að nýju eða a.m.k. verð ná jafnvægi.

Áhugaverð er gagnrýni Seðlabankastjóra Indlandsbanka - "Raghuram Rajan - I have been saying that the U.S. should worry about the effects of its policies on the rest of the world." - "We would like to live in a world where countries take into account the effect of their policies on other countries and do what is right, rather than what is just right given the circumstances of their own country."

Ég velti fyrir mér hvort hann sjálfur mundi fylgja slíku prinsippi!

Þetta er þó ekki líklegt talið hafa áhrif á ákvörðun "US Federal Reserve" að halda áfram að draga smám saman úr prentun.

Það er einmitt punkturinn:

• Að Seðlabanki Bandaríkjanna er langt í frá hættur prentun, ætlar að halda áfram að tappa hana niður út árið?

Það má allt eins velta því upp hvort umrót á mörkuðum verði allt þetta ár í tengslum við "taper."

• Seðlabanki Bandaríkjanna hefur enn einungis - - minnkað prentun tvisvar.
• Hann hefur ekki enn - - langt í frá hætt henni.

Það er því merkilegt hve mikil áhrif minnkun mánaðarlegra kaupa "US Federal Reserve" eru.

1. Hafandi í huga, að þrátt fyrir að þau hafi verið minnkuð um 10ma.$ í 2-skipti.
2. Nema þau enn á hverjum mánuði, 65ma.$: Fed To Further Trim Monthly Asset Purchases To $65 Billion As Economic Growth Continues

Það þíðir að mánaðarleg kaup hafa einungis verið minnkuð tæplega um 1/4.

Og seðlabanki Bandaríkjanna stefnir að því að hætta kaupum við árslok.

• Það getur verið vísbending þess, að peningaflæði til "Ný-markaðs landa" hafi í reynd búið til fjárfestingarbólu, sem hafi verið orðin - þetta viðkvæm.

Ef umrótið á mörkuðum heldur áfram í hvert sinn er seðlabanki Bandar. tilkynnir frekari samdrátt í prentun, þá gæti álagið á einstök lönd innan "Ný Markaðs landa" orðið of mikið, og fréttir farið að berast í ofan á lag um viðkvæmt ástand í einstökum stórum hagkerfum meðal "EM" landa, þá er alveg möguleiki að - - að ástandið verði virkilega "áhugavert."

Þá gæti raunverulega stefnt í "fjármálakrísu" í "Ný-markaðslöndum" eins og eftir 1995.

Sem getur þítt - - að fjármákakreppa í nýmarkaðs löndum sé líkleg - frekar en að vera ólíkleg.

 

Niðurstaða

Ég veit, það hafa flestir verið að pæla í Kína - sem hættu fyrir hagkerfi heimsins. En nú getur verið að skellur sé yfirvofandi í "ný markaðslöndum" sem virðast hafa verið umtalsvert viðkvæmari fyrir "fjármagnsflótta" en nokkurn óraði. Fyrst að einungis um 24% af hlutfalli minnkun á seðlaprentun "US Federal Reserve" getur startað fjármagnsflótta frá Asíu - - sem er á skala við fjármagnsflótta þaðan, í samburði við Leahmans krísuna.

Og "US Fed" ætlar að hætta prentun á árinu. Sem þíðir væntanlega að gjaldmiðlasveiflan nú í gangi, er rétt að hefjast.

Megir þú lifa áhugaverða tíma - - eru gömul kínversk íllmælgi.

Verður þá þess í stað að ástandið róist á næstunni viðvarandi paníkástand út þetta ár? 

 

Kv.

Gjáin í orkukostnaði milli Evrópu og Bandaríkjanna, komi til að skaða Evrópu a.m.k. nk. 20 ár!

Þetta er haft eftir "Alþjóðlegu Orkustofnuninni" eða "International Energy Agency" skammstafað "IEA." Fatih Birol aðalhagfræðingur stofnunarinnar, benti á að orkufrek starfsemi sæi 30 milljón manns ca. fyrir atvinnu.

Til gamans er áhugavert að nefna að skv. EUROSTAT er heildarfj. atvinnulausra í ESB 28: 26,553 millj.

Þannig að ef þ.e. rétt mat aðalhagfræðings "IEA" að verðþróun á rafmagni sé líkleg að verða áfram óhagstæð innan Evrópu nk. 20 ár - - þá má alveg rökstyðja að slíkt ástand geti "grafið undan tilraunum Evrópuríkja til þess að minnka atvinnuleysi á nk. árum."

Energy price gap with the US to hurt Europe for ‘at least 20 years’

1. "European gas import prices are currently around three times higher than in the US...
2. "...while industrial electricity prices are about twice as high" 

Þetta skaðar augljóslega samkeppnishæfni orkufrekrar starfsemi eins og málmbræðsla hverskonar og efnaverksmiðja, t.d. þeirra sem framleiða plastefni og aðrar fjölliður sem og trefjaefni.

Sumir kannski segja við sjálfa sig - - að þetta sé "gamaldags starfsemi" en þeir sömu þá gleyma, að framleiðsla á málmum er "nauðsynleg grunnstarfsemi" hjá þjóðum sem vilja standa í framleiðslu t.d. á bifreiðum og öðrum samgöngutækjum, hvort sem er á landi á legi eða í lofti.

Síðan eru auðvitað fjöldi tækja og búnaðar sem notað er á heimilum einnig framleitt úr málmum. 

Einhver þarf að framleiða þann málm! Og það auðvitað kostar einnig peninga, að kaupa þann málm frá Kína eða Bandaríkjunum, í stað þess að hann sé framleiddur í Evrópu.

• Auðvitað má ekki gleyma því, að þeir flutningar yfir heimshöfin - - valda einnig "CO2" losun.

Innan Evrópu er a.m.k. mögulegt að flytja vörurnar á milli staða með lestum sem nota rafmagn.

Og auðvitað er plastiðnaður - - gríðarlega mikilvæg grunnstarfsemi, eða ímyndið ykkur þann fjölda hluta allt í kringum okkur sem er úr plasti eða öðrum fjöllliðum. Svo má ekki heldur gleyma trefjaefnum þó þau teljist ekki til plastefna svo sem koltrefjar.

Allt þetta kostar verulega mikla orku að framleiða!

Þó iðnaðurinn losi "CO2" þá minnkar það ekki "CO2" losun í heiminum, að sú starfsemi fari einfaldlega fram annars staðar á hnettinum, og síðan plastið og fjölliðurnar keyptar frá löndum í öðrum heimsálfum og síðan flutt yfir hafið.

-----------------------------

Ekki gleyma því að í sókn eftir sífellt léttari farartækjum - - er sífellt aukning á notkun plastefna og annarra fjölliða eða trefjaefna í þeim iðnaði.

Til þess m.a. að framleiða farartæki sem sjálf losa minna "CO2."

Eins og sjá má af mynd - - fer verð á raforku hækkandi í Evrópu!

Það síðasta sem Evrópa hefur þörf fyrir með ca. 12% atvinnuleysi að meðaltali, er að ógna tilverugrundvelli - - annars eins fjölda starfa.

Auðvitað, ef orkufrekar greinar fara í stöðugt hnignunarferli - - sem menn innan þeirra greina óttast raunverulega.

Þá að sjálfsögðu mun það vera hemill á - - hagvöxt.

Og ekki síst - - a.m.k. hamla gegn minnkun atvinnuleysis.

• "It was important to recognise the big role natural gas played in electricity generation in Europe, which has yet to experience anything like the US shale boom that has driven down prices."

En gasverð hefur lækkað 70% á tæpum áratug í Bandaríkjunum.

Ekki vanmeta að hagstæðara orkuverð innan Bandar. - - getur verið a.m.k. hluta ástæða þess, að bandar. hagkerfið virðist nú komið í raunverulegan hagkerfis viðsnúning.

• Staðreyndin er að brennsla á gasi er a.m.k. mun skárri hvað losun "CO2" varðar en brennsla á kolum, en þó er undanfarin 3 ár brennsla á kolum í aukningu innan Þýskalands - þrátt fyrir stórfellda uppbyggingu svokallaðrar "grænnar raforkuframleiðslu" er CO2 losun þýska orkukerfisins í aukningu, ekki minnkun.
• Því að hrunið að verðlagi á gasi innan Bandar., hefur einnig leitt til hruns á verðlagi á kolum - sem nú eru flutt frá Bandar. á mjög lækkuðu verði miðað við árin áður. Þannig að allt í einu er hagsætt fyrir orkufyrirtækin að brenna kolum til að framleiða rafmagn. Þrátt fyrir að þurfa að kaupa losunarkvóta fyrir "CO2" og að vegna meiri "CO2" losunar við kolabrennslu þurfi að kaupa meira af slíkum kvótum, þegar rafmagn er framleitt með kolabrennslu.

Það sé því mikilvæg spurning hvort ekki sé skynsamt fyrir Evrópu að heimila "fracking" eins og gert hefur verið í Bandaríkjunum, með þeim árangri að verðhrun hefur orðið á orku þar í landi.

Ef sambærileg verðlækkun á gasi er möguleg innan Evrópu, þá um leið mun hnignun grunnsins undir stórum hluta iðnstarfsemi Evrópu - - hætta!

Evrópa þarf virkilega að fara að velta fyrir sér - - mikilvægi þess að til séu störf fyrir íbúa álfunnar!

 

Niðurstaða

Ef hnignun orkufreks iðnaðar heldur áfram í Evrópu. Þá auðvitað blasir það við. Að líklega í stað þess að smá dragi úr atvinnuleysi í Evrópu - - geti allt eins farið að það muni aukast. En eins og aðalhagfræðingur IEA benti á. Þá vinna ívið fleiri í orkufreka geiranum innan Evrópu. En nemur heildar fjölda atvinnulausra. Það séu því til staðar miklir möguleikar á frekari aukningu þess.

Og það getur á sama tíma einnig þítt, að sá litli hagvöxtur sem nú mælist í Evrópu. Snúist aftur við í samdrátt.

Ef hnignun iðnstarfsemi innan Evrópu verður ekki stöðvuð, þá hlýtur að koma að því á einhverjum punkti að vonleysi skapist meðal atvinnulausra verkamanna, og í kjölfarið fari að bera á óeirðum örvæntingafullra atvinnuleysingja. Sem eyja enga von um starf nokkru sinni. Þá fer ástandið að líkjast mjög ástandinu á 4. áratugnum.

Ég held að menn séu mjög að vanmeta áhættuna fyrir samfélögin, að hafa svo lengi stöðugt til staðar svo gríðarlega mikið atvinnuleysi. Það getur skapað mikinn fjölda fólks. Sem sér sig utanveltu innan sinna samfélaga. Eygir enga von. Og gerast smám saman kjósendur öfgaflokka.

Eru ekki einmitt öfgaflokkar í Evr. í fylgisaukningu jafnt þeir sem eru til hægri og vinstri?

 

Kv.

Gjaldmiðlar nýmarkaðs landa halda áfram að falla, þrátt fyrir tilraunir seðlabanka til að veita viðspyrnu, í kjölfar nýrrar ákvörðunar Seðlabanka Bandaríkjanna að minnka prentun!

Seðlabanki Bandaríkjanna ákvað að minnka prentun í annað sinn, hefur nú tvisvar í röð gert það: Federal Reserve cuts QE by further $10bn. Svo að Seðlabanki Bandaríkjanna lætur engan bilbug finna á sér með að halda áfram sínu svokallaða "taper" þ.e. að smá draga úr prentun.

En sl. fimmtudag hófst hrina gengislækkana gjaldmiðla svokallaðra nýmarkaðslanda, fyrir vikulok brást Seðlabanki Brasilíu við með því að hækka stýrivexti í 10,5%. Sem verður að teljast frekar hátt.

Á þriðjudag ákvað síðan seðlabanki Tyrklands að hækka stýrivexti úr 4,5% í 10%. Sama dag hækkaði seðlabanki S-Afríku stýrivexti í 5% út 4,5%. Og ekki má gleyma að seðlabanki Indlands hækkaði vexti í 8% út 7,45%.

Þrátt fyrir þetta - hélt gengisfall gjaldmiðla nýmarkaðslanda áfram í dag. 

Sennilegt að ákvörðun "US Federal Reserve" eða seðlabanka Bandar. hafi gert útslagið.

Skemmtileg mynd frá Wall Street Journal: Turkey, South Africa Moves Fail to Stem Slides.

 

• Eins og sést er verðbólga töluverð í þessum löndum!

 

Gengissveifla nýmarkaðslanda kemur hagfræðingum ekki á óvart!

Líklega er samdráttur prentun af hálfu seðlabanka Bandar. meginráspunkturinn. En þ.e. alls ekki undarlegt að þegar "US Federal Reserve" minnkar prentun á sama tíma og bandar. hagkerfið virðist vera að rétta úr kútnum - virkilega í þetta sinn. 

 

Að þá hækki aftur gengi dollarsins - smám saman, eftir því sem undið er ofan af prentun.

 

Það þíðir auðvitað að þá lækka aðrir gjaldmiðlar í staðinn gagnvart Dollar.

 

En þegar Bandaríkin hófu öfluga seðlaprentun fyrir nú nokkrum árum, þá eðlilega lækkaði gengi dollars gagnvart öðrum gjaldmiðlum - - og sérstaklega voru það gjaldmiðlar svokallaðra nýmarkaðslanda sem risu á móti dollar.

 

Á sama tíma litu nýmarkaðs löndin tiltölulega vel út - - sbr. góður hagvöxtur meðan að Bandar. og Evrópa voru í kreppu eða hagvaxtardoða. Þannig að dollarar leituðu þangað í leit að ávöxtun.

 

En nú er pendúllinn að snúa við, þ.s. að hagvöxtur er nú að dala í "nýmarkaðs löndunum" en líklega stafar það einkum af minnkuðum hagvexti í Kína, þannig að slaknað hefur á eftirspurn í Kína eftir þeirra vörum.

 

Að auki hefur hágengi gjaldmiðla þeirra - - eins og gerðist á Íslandi, í nokkrum tilvikum framkallað töluverðan viðskiptahalla - þannig að gengur nú smám saman á gjaldeyrisforða. Sérstaklega eiga Indland og Tyrkland við þannig vanda.

 

Til viðbótar eins og gerðist hérlendis, hafa dollaralán orðið vinsæl - - en eins og gerðist hér ásamt meðfylgjandi "gengisáhættu" þ.e. lán tekin í dollar af aðilum sem hafa ekki tekjur í þeim gjaldmiðli.

 

Svo að gengislækkun er líkleg til að valda töluverðu hlutfalli viðskiptalífs búsifjum, þegar dollaralán hækka hlutfallslega miðað við þeirra tekjur.

 

Á sama tíma er verðfall á verðbréfamörkuðum sérstaklega á fyrirtækjum frá nýmarkaðs löndum að lækka virði þeirra fyrirtækja, þegar andvirði skulda þeirra hækkar á sama tíma.

 

Ef þetta er ekki allt, þá eru vaxtahækkanir seðlabanka í þessum löndum, í tilraun til að hægja á gengisfalli gjaldmiðla - - líklegar til að draga enn meir úr neyslu, og því hægja á "mældum" hagvexti.

• Enn einu sinni vaknar spurningin hvort að kreppa í Nýmarkaðslöndum er framundan?
• Tja, ekki ósvipað og þegar kreppa skall á nýmarkaðslöndum í Asíu á 10. áratugnum.

Þá einnig fór það saman við það - - að verið var að herða peningastefnu í Bandaríkjunum.

 

Niðurstaða

Dollarinn er hinn mikli örlagavaldur. Því að hann hefur ca. 80% útbreiðslu meðal heimsviðskipta. Sem þíðir að peningastefna Bandar. hefur gríðarleg áhrif á peningaflæði í heiminum. Hagkerfi því rísa og hníga í takt við þær sveiflur.

Rétt að muna að þegar Seðlabanki Bandar. herti verulega peningastefnu sína á seinni hluta 10. áratugarins. Þá er það ekki einungis talið hafa verið ráspunktur fyrir Asíukreppu. Heldur fylgdi í kjölfarið alvarleg krísa í Argentínu sem þá var tengd við dollar - - hagkerfi Argentínu þoldi ekki "ofurdollarinn" eins og menn töluðu um þá. Dæmið endaði með efnahagshruni og gjaldþroti landsins árið 2000.

Það er því ákaflega forvitnilegt að fylgjast með raunum nýmarkaðs hagkerfanna nú - - þegar pendúll bandar. peningastefnu nú sveiflast til baka.

Þau nutu peningastreymis frá dollarasvæðinu meðan prentun var á útopnu, nú þegar hún minnkar - menn vænta hækkandi arðsemi fyrir fjármagn í Bandaríkjunum, leitar hið fljótandi fé aftur til Bandaríkjanna. 

Nýmarkaðs hagkerfin virðast byrjuð á samkeppni um það fjármagn, með vaxtahækkunum. En líklega mun það lítt stoða. Því sennilega einungis flýta þær vaxtahækkanir fyrir því, að hagvaxtarpendúllinn í þeirra hagkerfum sveiflist til baka. Og eftir ár góðs vaxtar og arðsemi, komi ár lítils hagvaxtar og lágrar arðsemi. Kannski jafnvel kreppa og fjármálakrísa eins og á seinni hl. 10. áratugarins.

En það líklega veldur ekki heimskreppu, svo fremi að Kína heldur áfram í sæmilegum hagvexti. Kína er auðvitað "jókerinn" í heimskerfinu -- það eru nánast allir hagfræðingar að bíða eftir kreppu þar. Kannski ekki þetta ár!

--------------------------------

PS: Bendi á áhugaverða grein í Financial Times: 

Europe faces 20 years of pain over energy prices

 

 

Kv.

Bretland virðist hafa einna mesta hagvöxtinn í Evrópu þessa stundina!

Skv. tölum sem birtar hafa verið var hagvöxtur sl. árs 0,5% á 1. ársfjórðungi, rétt tæp 0,8% á 2. og 3. fjórðungi, síðan 0,7% á 4. ársfjórðungi. Það sem vekur áhuga er að megnið af þeim hagvexti var búinn til af "þjónustugreinum" breska hagkerfisins.

Sem getur þítt, að um sé að ræð vöxt innan breska fjármálageirans - sem er miðlægur á London svæðinu.

Atvinnuleysi minnkaði þó en áhugavert að "framleiðni" hnignaði lítið eitt.

"The economy grew by 0.7pc last quarter, but the number of hours worked grew by more than 1pc. What this tells us is that productivity is continuing to slide."

Líkur virðast benda til þess að minnkun atvinnuleysis - geti skýrt a.m.k. að einhverju leiti, aukningu á neyslu.

Á myndinni sést að hagvöxtur sl. árs er stærstum hluta búinn til af þjónustugeiranum!

 

Það er umdeilt hvort þessi hagvöxtur er sjálfbær eða ekki!

Ég hef séð ummæli höfð eftir þýskum hagfræðingum í Der Spiegel, þ.s. hummað er að breski hagvöxturinn sé lítið annað en - ný fasteigna- og fjárfestingarbóla.

Sem muni springa bráðum.

Á þessum tíma virðist ekki liggja fyrir nánari greining á því, akkúrat - - hvaða þættir þjónustugeira bjuggu til mældan hagvöxt sl. árs.

En hugtakið þjónustugreinar nær yfir svo margt - - sbr. verslanir sem selja varning, banka og önnur fjármálafyrirtæki, ferðaskrifstofur, rútufyrirtæki og önnur í fólksflutningum svo sem flugfélög, tryggingafélög o.s.frv.

Þ.e. ekki vitað að hvaða marki því um er að ræða - neyslu.

Hver hlutur banka og fjármálafyrirtækja var. O.s.frv.

Meðan skiptingin milli greina innan þjónustugeira hefur ekki verið birt skv. opinberri greiningu, þá eru menn að rífast um sjálfbærni hins mælda hagvaxtar - - án áreiðanlegra upplýsinga sem geta skorið úr um málið.

• En ef þessi vöxtur er sjálfbær - - vantar Bretland einungis 1,3% til að ná hámarki ársins 2008 áður en hagkerfið féll í kreppu.
• Það takmark getur alveg náðst á þessu ári, ef vöxturinn nær upp í ca. þá prósentu tölu.
• Það er ekkert útilokað. Þó það sé langt í frá öruggt.

Skv. Office For National Statistics - er atvinnuleysi í Bretlandi 7,1%.

Það er meira en í Þýskalandi en minna en í Frakklandi, og auðvitað miklu minna en í öðrum löndum sem lentu í bankakerfis hremmingum fyrir utan Ísland, en bresk stjv. urðu að taka yfir 3 stóra banka á sínum tíma þegar erfiðleikabylgjan gekk yfir hagkerfið. 

Þannig að þetta atvinnuleysi telst líklega vel sloppið.

Það er auðvitað gríðarlega mikilvæg útkoma fyrir bresku þjóðina að sleppa við það ofur atvinnuleysi sem finna má stað í þeim löndum á evrusvæði sem einnig lentu í alvarlegum efnahags erfiðleikum.

En Bretland verður að teljast land sem lenti í alvarlegum vanda, hann hafi verið það alvarlegur þegar 3 bankar féllu - og um hríð virtist allt fjármálakerfi Bretlandseyja ramba á barmi.

 

Niðurstaða

Þ.e. áhugavert að bera Ísland við Bretland. Og síðan löndin 2 - síðan við Írland og Spán. En öll þessi lönd lenda í bankavandræðum, og því að stór hagkerfisbóla springur. Meðan að atvinnuleysi á Írlandi er ca. 13% - á Spáni 26% - get bætt við Kýpur ca. 17%. Er atvinnuleysi á Íslandi og Bretlandi miklu mun minna. 

Ekki lítið - - en þetta gefur kannski vísbendingu um það. Að það sé enn þann dag í dag til staðar nokkur kostur við það að hafa sinn eigin gjaldmiðil.

 

Kv.

Japan birtir tölur sem sýna mesta mælda viðskiptahalla í sögu Japans eftir Seinna Stríð

Það sem hefur farið framhjá mörgum sem hafa verið að gagnrýna stefnu forsætisráðherra Japans gjarnan nefnd "Abenomics" er sú staðreynd, að síðan gríðarlegur jarðskjálfti skók Japan í mars 2011, ásamt flóðbylgju er gekk langt á land - og líklega orsakaði meginpart þess tjóns er varð.

• Hefur Japan búið við - vaxandi viðskiptahalla!

En örlagavaldurinn var kjarnorkuóhappið sem var af völdum flóðbylgjunnar miklu. Þannig að í framhaldinu varð næst versta kjarnorkuóhapp sögunnar. Einungis Tsjernobyl slysið var alvarlegra. 

Bersýnilega reis upp mjög öflug hræðslubylgja meðal japansks almennings, og í kjölfar þessarar atburðarásar - tóku japönsk yfirvöld þá ákvörðun að slökkva "ótímabundið" á flestum kjarnorkuverum í Japan.

Þó engin formlega ákvörðun hafi verið tekin - að loka þeim. Þá hefur a.m.k. fram að þessu, verið það öflug andstaða við hugmyndi um að kveikja aftur á þeim, að ekki hefur a.m.k. enn orðið af því.

• En punkturinn er sá - - að Japan hefur ekki geta bætt upp það "orkutap" sem lokun veranna hefur orsakað nema með því; að flytja í staðinn inn - - olíu og gas.

• Í stað orku sem framleidd er innan lands, kemur - - innflutt orka.

Japan records worst trade deficit following nuclear shutdown

"In 2013 the gap between imports and exports was a record high Y11.5tn ($111bn), the finance ministry reported on Monday, widening from the Y6.9tn and Y2.6tn deficits recorded in 2012 and 2011 respectively."

 

Tilgangur umdeildrar gengislækkunar japanska jensins, er því ekki síst sá - - að slá á innflutning

Þó svo að Japan eigi enn stórar fúlgur fjár frá hinum löngu árum á undan þegar landið hefur haft gjarnan "digran viðskipta-afgang."

Þá get ég skilið að japönsk stjv. hafi áhyggjur af framtíðinni - - en ég geri ráð fyrir því að þau hafi skoðað málið, og komist að þeirri niðurstöðu að fátt bendi til þess. 

Að viðskiptahallinn mundi minnka af sjálfu sér.

En fram kemur í greininni, að innan Japans í seinni tíð, er að verða sambærileg "de-industrialization" þeirri sem Evr. hefur verið að glíma við á seinni árum.

Þ.s. fyrirtæki hafi í vaxandi mæli verið að flytja framleiðslueiningar frá Japan, líklega er Japan að glíma við samkeppni frá Kína.

Þ.s. laun eru mun lægri!

Japan er líklega að auki að verða fyrir sama vanda, að kínv. fyrirtæki séu stöðugt að verða samkeppnisfærari, þeirra tækni batni hröðum skrefum - - samkeppnisforskot fari þverrandi.

• Þannig að eins og í Evr. - - grafi undan getu hagkerfisins til að viðhalda hærri launum, en í því landi þaðan sem öflugasta samkeppnin við japanska framleiðsluhagkerfið kemur.

"The steady hollowing out of Japan’s industrial base has kept a lid on export volumes and opened up individual deficits all over Japan’s trade account."

------------------------------

Að sjálfsögðu getur "launalækkun" með gengislækkun - virkað. Þá á ég við, að ef samkeppnisstaðan hefur dalað það mikið, að fyrirtæki eru í hratt vaxandi mæli að flytja starfsemina annað.

Tilgangur gengislækkunar er örugglega einnig sá, að takast á við þessa þróun.

En ef hún heldur áfram, heldur líklega "viðskiptahalli" áfram að hækka!

Það getur verið að Japan hafi efni á viðskiptahalla í áratug eða svo, miðað við sína gömlu uppsöfnuðu sjóði - - en þ.e. rétt einnig að muna eftir óskaplegri skuldastöðu Japans.

Kringum 240%. En ef hagkerfið er að holast upp, þá þíðir það einnig að möguleiki til hagvaxtar - er þá einnig að dala. 

Það eru slæm tíðindi upp á framtíðar getu Japans til að standa undir sínum skuldum.

• Þannig að þegar allt þetta er tekið saman, átti Japan líklega ekki annan valkost í stöðunni í kjölfar jarðskjálftanna miklu og flóðbylgjunnar, sem leiddi til lokunar kjarnorkuveranna.
• En þá, að fara í þá aðgerð að lækka gengi jensins - - en sú gríðarlega aukning á innflutningi er varð við það að Japan svissaði yfir í "innflutta" orku.
• Hafi líklega neytt Japan til að bregðast mun fyrr við "holun" hagkerfisins út af samkeppninni frá Kína en annars hefði líklega verið. 

Niðurstaða

Vonandi tekst forsætisráðherra Japans með stefnu sinni, að sigla Japan út úr þeim vanda sem hefur smá vaxið alla tíð síðan hrunið mikla varð þar veturinn 1989, og síðan tóku við 2 áratugir af efnahagsstöðnun og vaxandi skuldasöfnun.

Þegar Japan allt í einu lenti í viðskiptahalla - algerlega óplanlagt og ófyrirséð.

Hafi skuldastaða Japans við það orðið "ósjálfbær" landið á öruggri leið í gjaldþrot.

En meðan að Japan hafði afgang af viðskiptum, hafa fjárfestar ekki óttast uppsöfnun skulda ríkisins, því að eignir þær sem Japan hefur átt á móti - m.a. vegna digurs viðskiptaafgangs. Hafa komið á móti, gert heildarskuldastöðuna mun lægri en annars.

En viðskiptahalli breytir þeirri stöðu, því hann étur upp þann uppsafnaða sjóð, og ef hagkerfið hefði áfram haldið að holast upp, þannig framtíðar hagvaxtargeta á sama tíma haldið áfram að dala - - er ég algerlega viss að sá tímapunktur hefði komið. Að Japan hefði lent í mjög alvarlegri krísu.

 

Kv.

Mario Draghi nefndi á Davos hugsanlega leið til að verjast verðhjöðnun

Eða þ.e. a.m.k. túlkun Financial Times á hans orðum. En skv. tilvitnun FT í orð Draghi, þá velti hann upp möguleikanum að Seðlabanki Evrópu mundi kaupa bankalán - á sérstökum lánamarkaði, lánin væru pökkuð inn í "afleiðuform" þ.e. "Asset based securities."

Hann sagði einnig, að slíkur markaður væri ekki til staðar í Evrópu þessa stundina!

------------------------------------

ECB poised for battle to ward off deflation

"Mr Draghi said he favoured looking at a way to package bank loans to the private sector and for the ECB to buy them if economic conditions got worse."  - "Mr Draghi said: “”What other assets would we buy? One thing is bank loans . . . the issue for further thinking in the future is to have an asset that would capture and package bank loans in the proper way”." - "“Right now securitisation is pretty dead,” he said adding, “that there was a possibility of buying asset backed securities if they were “easy to understand, price and trade and rate."

------------------------------------

Skv. frétt þá ítrekað sagði Draghi að ólíklegt væri að þörf skapaðist fyrir slík inngrip - þ.s. hann taldi ólíklegt að evrusvæði væri á leið inn í verðhjöðnunarspíral

Skv. frétt, var Christine Lagarde var á öðru máli - og í panel umræðunni varaði við þeirri hættu.

 

Ég eiginlega gruna Mario Draghi um að vera að gera tilraun til að tala verhjöðnunarhættuna burt!

En þetta gæti verið sniðug aðferð - - en ef við rifjum upp hvað gekk á, á undan svokallaðri "undirlánakrísu." Þá var "afleiðun" eða "securiation" mjög beitt sem aðferð - - þ.e. lán veitt en síðan pakkað inn í afleiðuform "asset based security" og síðan selt áfram.

Kostur fyrir lánveitanda er að þá er öll áhættan af viðskiptunum farin - - annað. Þ.e. kaupandinn tekur við henni - - sem var einmitt hin hliðin á viðskiptunum og undirrót þess af hverju "afleiður" urðu svo eitraðar á endanum fyrir kaupendur. Því að með því að selja lánin jafn harðan burt, þá höfðu þeir enga hvatningu lengur til að vanda sig við þau útlán. Þess í stað þ.s. gróði þeirra fólst í gjaldinu sem tekið er fyrir veitt lán, þá græddu þeir því meir sem flr. lán voru veitt. Því hvatningin algerlega í þá átt, að gæta að engu - - lána og lána á fullu. Selja síðan áfram.

Augljóslega ef slík "afleiðun" á að vera nothæft viðskiptaform - - þarf eitthvað "gæðaeftirlit."

Það áttu auðvitað "matsfyrirtækin" alþjóðlegu að veita, en þau stóðu sig ekki - eins og frægt er orðið.

En þ.e annar handleggur!

------------------------------------

• En ef Seðlabanki Evrópu vill nota þessa aðferð, til þess að íta undir útlána-aukningu, sérstaklega í S-Evrópu.
• Þá gæti það virkað!

Seðlabanki Evrópu keypti ríkisbréf einstakra aðildarríkja árin 2011 og 2012. Það gerði hann á alþjóðalánamörkuðum - - nánar tiltekið á "endursölu" markaði. Þannig að hann gætti sín á að kaupa þau aldrei beint af ríkisstjórnunum sjálfum.

Þannig sjálfsagt komst "ECB" -tæknilega- framhjá reglunni sem bannar ECB lögformlega að lána einstökum aðildarríkjum.

Sjálfsagt getur "ECB" einnig keypt veitt útlán í S-Evrópu, ef bankarnir pakka þeim saman í afleiður og bjóða til sölu á almennum markaði er væri búinn til í evr. samhengi.

Fyrst að Draghi nefnir þennan möguleika - - þá er hann pottþétt búinn að ganga úr skugga um að slíkt sé löglegt.

 

Niðurstaða

Þ.s. væri áhugavert að sjá - - hvort Draghi mundi gera þetta með "prentun" eða hvort hann eins og er hann lét "ECB" kaupa á "endursölumarkaði" ríkisbréf einstakra aðildarríkja, hann einnig lætur starfsm. "ECB" draga það peningamagn til baka í gegnum annað svið starfsemi "ECB." 

Svo að nettó aukist peningamagn ekki fyrir þá aðgerð.

Það fer auðvitað eftir því hve umfangsmikil slík kaup mundu verða. 

Tæknilega gæti "ECB" með "prentun" keypt upp öll slæmu lánin sem íþyngja bankakerfinu í S-Evr., þannig aftur lækkað lántökukostnað í S-Evrópu. 

Þá er auðvitað næsta spurning - - hvort Draghi mundi fá að kaupa "rusl" eða hvort hann yrði að kaupa lán með raunverulegar "gæða" eignir að baki? En í seinna tilvikinu, mundi aðgerðin gagnast síður. Því þá yrðu bankarnir áfram innan S-Evr. að fjármagna afskriftir sínar sjálfir.

Þó það mundi samt hafa áhrif, ef "ECB" mundi að bjóðast til að kaupa afleiður með "nýjum" lánum. Draghi væri þá að hjálpa bönkunum með minna beinum hætti, í gegnum hagnað af sölu þeirra lána til "ECB." Þannig hjálpa þeim með sínar afskriftir - í gegnum þann hagnað. Í stað þess að taka þær afskriftir beinlínis að sér - með yfirtöku lélegra eigna. Þó það væri líklega fljótlegri leið að því markmiði, að koma bönkunum í S-Evr. aftur til heilsu.

En sjálfsagt er einungis svo mikið sem Draghi getur gert, með hluta bankaráðs í líklegri beinni andstöðu - þarf hann líklega ávallt að taka hvert skref með einhverri varfærni.

 

Kv.

Gjaldmiðlar gengisfalla!

Það mætti halda af sumum á Íslandi að krónan sé eini gjaldmiðillinn í heiminum sem gengisfellur. En þ.e. ekki alveg þannig. Undanfarnar vikur hefur gætt umtalsverðra gengissveifla í gjaldmiðlum svokallaðra - nýmarkaðslanda.

------------------------------------------------

XE Currency Charts (BRL/USD)

Áhugavert að skoða t.d. brasilískt real vs. dollar.

Hástaða ca. í apríl 0,514 á móti dollar. Nú mælist gengið 0,419.

Gengissveifla: 18%.

XE Currency Charts (INR/USD)

Síðan indverska rúpían vs. dollar.

Hástaða ca. 0,01880 á móti dollar.

Staða nú 0,01594.

Gengissveifla: 15%.

XE Currency Charts (TRY/USD)

Síðan tyrkneska líran vs. dollar.

Hágengi ca. 0,56849 á móti dollar.

Gengi nú 0,42797.

Gengissveifla: 24,7%

XE Currency Charts (ZAR/USD)

Síðan er það S-afríska randið vs. dollar.

Skv. sama vefsvæði hágengi sl. 12 mánaða vs. dollar 0,11393.

Gengi nú er ca. 0,09020

Gengissveifla: 20,8%.

XE Currency Charts (ISK/USD)

Svona til gamans, ísl.kr. vs. dollar, lág-gengi sl. 12 mánaða  0,00769.

Vs. gengi í dag 0,00864.

Sem er gengishækkun upp á ca. 12,3%.

Gengið er auðvitað enn lágt miðað við árin á undan 2006 eins og sjá má ef menn taka sig til opna hlekkinn, og svissa yfir á 10 ára yfirlit. 

Við getum þakkað þessa gengissveiflu - - gríðarlegum uppgangi ferðaþjónustu þ.e. ca. 20% fjölgun ferðamanna síðan 2012.

------------------------------------------------ 

Sjálfsagt munu einhverjir mótmæla því að ég sé með sbr. á Íslandi og löndum sem enn teljast í "þróun" þó þau séu nú iðnríki.

En málið með þau lönd t.d. Brasilíu og S-Afríku.

Að um sumt á Ísland töluvert sameiginlegt með þeim, meir en með Evr.ríkjum.

Því þessi lönd eru mjög mikið að stunda útflutning á - - hrávöru. 

Þ.e. matvæli eins og Ísland, en Brasilía er gríðarlegt matvælaútflutningsland - þó að sé ekki fiskur. Eða S-Afríka sem flytur út mikið af demöntum og gulli, ásamt vaxandi matvælaútflutningi.

Þessi lönd eru því eins og Ísland, háð alþjóðaverðum á sínum megin útflutningsgreinum - - sveiflum á þeim verðum.

Og auðvitað hvernig gengur í þeim löndum sem eru þeirra stærstu viðskiptavinir þ.e. kaupendur.

• Þ.e. einmitt þekkt atriði - - að lönd sem flytja út hrávöru.

• Hafa meiri gengisóstöðugleika en lönd sem flytja út fullunna vöru, t.d. ekki málma heldur t.d. hluti smíðaða úr málmum.

Takið einnig eftir því - - að allt eru þetta mjög stórir gjaldmiðlar!

Fyrir utan auðvitað - - krónuna! En smæð hennar er gjarnan oft einnig kennt um óstöðugleika hennar.

Þarna eru gjaldmiðlar mjög fjölmennra landa að sýna töluvert meiri gengisóstöðugleika a.m.k. sl. 12 mánuði.

• Takið eftir að rúpían er töluvert smærri en krónan gagnvart dollar.

 
Niðurstaða

Ég held að það sé mögulegt að viðhafa gengisstöðugleika á Íslandi. En á hinn bóginn verði Ísland sennilega aldrei stöðugt hagkerfi. Meðan að uppbygging þess er sú - - að rúml. 90% gjaldeyristekna eru frá óstöðugum greinum.

Landið muni þurfa að glíma við reglulegar stórar hagsveiflur meðan svo er málum háttað. Og verði að geta unnið með þær sveiflur án þess, að gríðarlegt atvinnuleysi skapist.

Þess vegna ef menn vilja gengisstöðugleika, þurfi laun þess í stað - - að vera óstöðug.

Það væri tæknilega mögulegt, að láta laun hækka eða lækka á víxl algerlega sjálfvirkt skv. fyrirfram skilgreindum viðmiðum - - þá miðað út frá viðskiptajöfnuði landsmanna gagnvart útlöndum.

Það væru blá strik þ.e. ef jöfnuðurinn er jákvæður umfram tiltekið - - og rauð strik ef hann verður neikvæður umfram tiltekið.

Á sama tíma gæti gengi verið algerlega stöðugt, krónan tengd við hvaða gjaldmiðil eða körfu sem við vildum viðhafa fasttengingu við, eins lengi og við vildum.

 

Kv.