Áætlanir í Berlin um breytingar á stjórnun ESB, geti hindrað David Cameron í því að sækja völd til baka frá Brussel!

Þetta kemur fram í áhugaverðri fréttaskýringu Financial Times: Berlin plans to streamline EU but avoid wholesale treaty change. Að sögn fréttaskýrenda FT er það fyrirhugað í Berlín. Að fylgja fordæmi, sáttmálans um hinn nýja björgunarsjóð evrusvæðis, og einnig hins svokallaða "stöðugleikasáttmála." Og semja nýjan sáttmála framhjá regluverki ESB.

Ef þetta er framkvæmt með þeim hætti, þá mun Angela Merkel að auki, hindra áætlun David Cameron sem ætlar sér, að notfæra sér stöðu Bretlands - að hafa neitunarvald. 

En ef sáttmálabreyting fer fram skv. reglum ESB, þá hefur hvert ríki fyrir sig einmitt neitunarvald.

En Cameron hyggst nota það neitunarvald, til að þvinga fram samkomulag, sem myndi þíða að Bretland myndi fá aftur til baka nokkuð af þeim völdum, sem Bretland á árum áður samþykkti að leggja í hið sameiginlega púkk í Brussel.

En allir vita að ESB stendur frammi fyrir því, að þurfa að breyta regluverki sínu.

Ég veit ekki hvort það sé beinlínis til þess, að stöðva David Cameron, sem Merkel líklega hyggst endurtaka leikinn í þriðja sinn.

En það mun þá a.m.k. hafa þau hliðaráhrif!

Og David Cameron mun þá ekki, hafa árangur sem erfiði, í þeirri fyrirhuguðu tilraun.

Bretland líklega lenda utan ESB fyrir bragðið.

 

Áhugaverð aðferð, að einstök aðildarríki taki sig til og búi til nýja sáttmála framhjá regluverki ESB!

Ég get séð af hverju þetta höfðar til ríkisstjórnar Þýskalands. En 2011 tókst Angelu Merkel að keyra í gegn hinn svokallaða "stöðugleika sáttmála" á nokkrum mánuðum. Miðað við að sáttmálabreytingar gjarnan taka fleiri ár innan regluverks ESB - þá er þetta í reynd grundvallarbreyting. Ef halda á þeirri aðferðafræði áfram!

Framkvæmdastjórnin hefur í reynd sætt sig við að vinna undir honum, og tækla það hlutverk innan hans sem henni er ætlað. Þó hann hafi verið búinn til, algerlega á hlið við það regluverk sem til staðar er innan sáttmála ESB, og til hliðar við þá aðferðafræði um það hvernig sáttmálum ESB skal breytt.

Þ.s. er áhugavert við þessa tvo sáttmála þ.e. "stöðugleika-" og "sáttmálann sem skilgreinir hinn nýja framtíðar björgunarsjóð evrusvæðis."

Er það að - - neitunarvaldi einstakra þjóða kippt út.

1. Sem þíðir, að ef Þýskaland kemst upp með að keyra 3-sáttmálann í gegn, sem skv. FT myndi vera ætlað að "einfalda" til muna ákvörðunartöku ferli sambandsins. Gera það til muna hraðvirkara og "skilvirkara."
2. Þá væntanlega er um að ræða það, að neitunarvaldi einstakra þjóða sé í kippt út, og allar ákvarðanir gerðar að - vegnum meirihlutaákvörðunum.

• Það þarf vart að taka fram, að með því - - væri áhrifavald smærri þjóða, veikt til mikilla muna.
• Þær gerðar að "áhrifalitlum" fylgihnöttum stórþjóðanna innan sambandsins.

 

Það er rétt að halda til haga, að ríkisstjórn Þýskalands hefur sína eigin meiningu um það hvað "sameiginleg efnahagsstjórn merkir."

Hingað til hafa aðgerðir þýsku ríkisstjórnarinnar, ávallt snúist um það - að vernda þýska skattgreiðendur fyrir kostnaði.

Hingað til, hafa björgunaraðgerðir innan ESB kostað Þýskaland lítið, þ.s. gert er ráð fyrir að lánsfé verði endurgreitt að fullu. 

Þýska ríkið hefur komist upp með, að veita "ábyrgðir" frekar en að leggja fram fé, í fjölda tilvika. Þær verið metnar jafngildar fjárframlögum af mörkuðum, fram að þessu.

Samtímis, græðir Þýskaland á því að evran er mun lægra skráð en ef Þýskaland væri með ennþá sinn eigin gjaldmiðil, sem þíðir að þýskir útfl. atvinnuvegir eru mun samkeppnisfærari en ella.

Á sama tíma, hefur Þýskaland líklega aldrei notið eins hagstæðra lánskjara - - heilt yfir líklega er kostnaður Þýskaland af kreppunni. Enginn - - þegar tekið er tillit til hagnaðar.

Þýskaland nýtur ávaxtanna, að því er best verður séð - - án þess að það kosti Þýskaland heilt yfir nokkuð.

------------------------------------

1. Allar björgunaraðgerðir svokallaðar, hafa snúist um að tryggja - - að kostnaður af kreppu viðkomandi lands, lendi á þeirri þjóð sem byggir það land sem er í kreppu, og þyggur björgunarlán.
2. Þýskaland, hefur hingað til ekki afskrifað eina einustu evru, af fjármagni sem aðildarríki evru skulda af fé sem lagt hefur verið fram, af fulltrúum þýska ríkisins.
3. Og er ekki líklegt, að gera það í framtíðinni - ónauðugt. 

• Ef við skoðum meiningu Þýskalands um það, hvað "sameiginleg efnahagsstjórn er" sem fyrirbæri.
• Þetta sést af því hvernig björgunaráætlanirnar ganga fyrir sig, hvernig "stöðugleika sáttmálinn er hugsaður, að meiningin að baki er sú - - að aðildarríki í vandræðum, afhendi lyklavöld um sína fjármálastjórnun. Yfir til sameiginlegrar stofnunar.
• Svo að hin sameiginlega stofnun, geti gefið skipanir til viðkomandi ríkis, skv. prinsippinu að ef þjóð ræður ekki við sín mál, þá þíði það tímabundið afnám sjálfforræðis í efnahagsmálum.

Prinsippið er áfram, að því að best verður séð - - að hver þjóð borgi fyrir sín vandamál.

Ef þjóðríkið ræður ekki við "nauðsynlega ákvarðanatöku" þ.e. þann grimma niðurskurð sem talið er af yfirvöldum í Berlín, hin rétta aðferð.

Þá sé valdið fært yfir til sameiginlegrar stofnunar - sem taki þá hinar "nauðsynlegu ákvarðanir" um nægilega grimman niðurskurð útgjalda, svo að viðkomandi þjóð geti staðið við sínar skuldbindingar.

• Það hefur einnig þau hliðaráhrif, að pólitík innan hvers lands, ræður í reynd ekki hvernig er brugðist við kreppu.
• Þ.e. alltaf formúlan - niðurskurður, og svo enn meiri niðurskurður.
• Ástandið er þegar orðið þannig, fyrir þau ríki sem hafa undirgengist "stöðugleika sáttmálann." 

En formúlan er orðin af landslögum, svo ríkisstjórnirnar geta ekki lengur gert annað, en að halda áfram að fylgja niðurskurðarstefnu Þjóðverja. Ef þær fara ekki eftir sáttmálanum - - þá skv. sáttmálanum getur Framkvæmdastjórn ESB stefnt viðkomandi ríkisstjórnum fyrir Evrópudómstólinn.

Þarna átti sér stað - stór valdatilfærsla.

Svo að "pro cyclical" stefnan, blívur sama hver er kosinn til valda. Sem sést t.d. á Ítalíu. Að þó svo að ríkisstjórn hafi talað um - tilslakanir á niðurskurði, á sama tíma er ljóst að þ.s. "Stöðugleika sáttmálinn" eru lög Ítalíu. Þá kemst ríkisstjórnin ekki hjá því, að fylgja honum fram - - þannig að engin stefnubreyting sé líkleg. Annað en sú, að ný ríkisstjórn muni tala beita "mýkra orðavali" þegar hún heldur áfram hinni sömu stefnu.

Þetta er einnig komið fram í Frakklandi, en þ.s. fyrri ríkisstjórn keyrði samþykki "Stöðugleika sáttmálans" í gegn, þá kemst Hollande ekki hjá því - - að mæta þeim "stöðugleika viðmiðum" skv. hinni þýsku sýn, að rétta leiðin til stöðugleika sé ávallt niðurskurður á niðurskurð ofan.

 

Geta þá ekki þjóðirnar í S-Evrópu ásamt Frakklandi staðið saman, og tekið yfir sviðið? Innan hinna sameiginlegu stofnana?

Mér virðist skorta til þess nægan vilja í S-Evrópu, meðal hinnar pólitísku yfirstéttar. Auk þess, að rétt er að muna. Að Þýskaland getur beitt þeirri hótun - - að sjálft yfirgefa evruna.

Það merkilega er, að líklega væri pólit. yfirstéttin í S-Evr. dauðhrædd við slíka hótun.

En hún myndi með réttu vita, að þá yrði verulegt gengisfall á evrunni. En málið er, að með því yrði draumurinn um það að evran - verði sterkur gjaldmiðill, drepinn endanlega.

Þ.e. líklega atriði sem evrusinnar allra landa geta ekki hugsað sér, en þ.e. ekki síst draumurinn um hinn sterka og stöðuga heimsgjaldmiðil, sem er að þeirra mati að baki "trúverðugleika" evrunnar.

Hún verði að vera sterk og stöðug, og án Þýskalands verði hún hvorugt.

-------------------------------

Málið er að mig grunar, að Merkel geti hótað að yfirgefa evruna - - ef S-Evr. ríkin gera tilraun til samblástar gegn ríkisstjórn hennar.

En líklegast er að Merkel haldi áfram sem kanslari, þ.e. hvort sem það verður svo að hennar núverandi ríkisstjórn heldur áfram, eða það verður mynduð ríkisstjórn með sósíaldemókrötum.

Við slíka hótun, líklega lippist S-evr. stjórnmálamennirnir alfarið niður.

Og líklega samþykki, áætlun Merkelar - um hið nýja ákvörðunartöku ferli ESB.

 

Hvað myndi það þíða fyrir framtíð ESB?

Ákvörðunarferlið líklega verður þá nánast "intergovernmental" milli stóru þjóðanna, þ.e. ríkisstjórnirnar semji sín á milli - - og síðan keyri þá niðurstöðu í gegn, í krafti vegins meirihluta.

Meðan skuldakreppan heldur áfram - verði Þýskaland afskaplega valdamikið en kreppan veikir stöðu Ítalíu - Spánar og Frakklands; en stefna þýsku ríkisstjórnarinnar líklega tryggir að kreppan mun halda áfram, en litlar líkur virðast á því að stefna Þýskalands muni breytast eftir þingkosningar.

En þó svo að mynduð verði "miðjustjórn" í þýsku samhengi séð, þá líklega verður hún áfram mjög íhaldsöm í fjármálastjórnun. En núverandi forysta þýskra krata, virðist standa nærri þýskum íhaldsmönnum Merkelar hvað það varðar í reynd.

Stefna Merkelar lýtur einnig almannahylli - - sem er ekki undarlegt.

Kreppan hefur ekkert bitnað á þýsku þjóðinni, nákvæmlega ekki neitt.

Hún hefur það betra nú, en fyrir kreppu!

Sú hugsun, að þjóðirnar í vanda borgi sjálfar fyrir sína kreppu, virðist njóta svo öflugs stuðning innan Þýskalands - - að líklega verður nánast engin breyting á stjórnarstefnunni.

Og þar með stefnu Þýskalands.

• Ég bendi á að Wolfgang Schäuble nýlega, sagði um svokallað bankasamband, að rétt væri að viðhafa áfram það fyrirkomulag - - að hver þjóð borgi fyrir sína banka.
• Þá snýst það einungis um -> samræmt eftirlit.

• Líklega verður það niðurstaðan!
• Þ.s. að sameiginleg innistæðutrygging, myndi óhjákvæmilega kalla fjárhagslega áhættu þýskra skattgreiðenda, og hingað til hafa þýsk stjv. algerlega "consistently" hafnað slíku.

Hvað um sameiginleg skuldabréf, gefin út af aðildarþjóðunum?

Rétt er að halda til haga, að dómur Stjórnlagadómstóls Þýskalands 2011. Sem áréttaði, að Sambandsþing Þýskalands eitt hefði rétt til að "skuldbinda þýsku þjóðina" gerir það ákaflega erfitt í framkvæmd. Að búa til slík sameiginleg skuldabréf.

Fræðileg væri það mögulegt, að gera það í gegnum prinsippin mynduð í tengslum við "björgunarferlin."

Þ.e. að sameiginleg skuldabréf, komi í stað björgunarlána - - en með sama prinsippinu að það sé "björgunarprógramm" með fyrirskipunum um niðurskurð, með mjög íþyngjandi fyrir sjálfstæði viðkomandi ríkis yfirumsjón stofnana ESB.

Ef við gerum ráð fyrir því, að ákvarðanir verði gerðar "intergovernmental" - - þá væri það ákvörðun stóru ríkjanna, að skammta slík bréf.

Sem gæti þá verið aðferðin, til að veita björgunarlán. Ferlið verði að flestu leiti það sama.

---------------------------------

Þýskaland muni sjá til þess, að Þýska Sambandsþingið geti ávallt, hafnað því að slík bréf séu veitt.

Þannig varin prinsippin sem Stjórnlagadómstóll Þýskalands setti fram.

Og í reynd þíddi það þá, að afhenda lyklavöld á fjármálastjórn sinni til Berlínar.

• Ég sé vart ríkisstjórn Merkelar - samþykkja "evrubréf" nema á þessu formi.

Þýskaland verði þá ákaflega drottnandi innan þess nýja Evrópusambands, sem til verði.

Ef hugmyndir Merkelar um einfaldaða stjórnun nái fram að ganga!

 

Niðurstaða

Það verður sennilega ein af hinum stóru kaldhæðnu útkomum, að evran skuli vera að skila þeirri niðurstöðu. Að Þýskaland verði ákaflega svo ekki sé meir sagt, valdamikið.

En ég get skilið mjög vel, að Þýskaland vilji hanga á svo öflugu valdatæki, sem evran er að reynast valdamönnum í Þýskalandi.

Og muni áfram, keyra á því að stórfellt auka völd Þýskalands - sem verður líklega útkoman. Ef eins og líklega Merkel vill, farið verður í þriðju vegferðina að semja nýjan sáttmála um "hið sameiginlega samstarf" utan núgildandi sáttmála þess.

Hvað verður um Evrópuþingið - veit ég ekki? En mér virðist það geta orðið verulega veikari stofnun, ef þetta verður útkoman. Að völdin verði færð yfir til ríkisstjórna stóru landanna, sem þíðir að völdin færist stærstum hluta til Þýskalands meðan kreppan viðhelst í S-Evr.

Það áhugaverða er, að það getur verið Þýskalandi í hag til skamms tíma, að sú kreppa verði sem lengst.

Ef þ.e. ályktað, þá verður stefnumótun ríkisstjórnar Merkel, aglerlega rökrétt. 

Því það eru einmitt þau áhrif sem sú stefna er að hafa, að framlengja sem mest kreppu S-Evr. þjóðanna, og líklega mun hún áfram hafa þau áhrif.

• Þýskaland deilir og drottnar í krafti kreppunnar, og ekki síst skuldsetningar þjóðanna í vanda gagnvart Þýskalandi.
• En ekki síst, vegna þess hve ákaflega veikgeðja stjórnmálamenn Evrópu hafa reynst vera, fyrir utan Merkelu. Hún rís yfir þeim eins og risi, vegna þess hve miklir dvergar þeir eru.

------------------------------

Í mínum augum er þetta einkar óaðlaðandi samband, eins og ESB virðist ætla að þróast. Að vera nokkurs konar "Neu Deutche Mittel-Europa."

Líklega endar þó þetta með einhverskonar uppreisn kjósenda í S-Evr. Að þeir kjósi til valda, flokka sem standa utan hinnar pólitísku elítu.

það getur þó hugsanlega tekið nokkur ár til viðbótar. En þegar kjósendur sjá, að það er ekki að virka til að skapa stefnubreytingu að skipta um stjórn. Fara þeir líklega í vaxandi mæli, að sækja í flokka sem boða róttækari stefnumörkun en meginstraumsflokkarnir. Megin spurningin er þá, hversu rótækkir þeir flokkar verða, sem líklega fyrir rest komast til valda.

 

Kv.

Deilan um innflutning landbúnaðarvara!

Tek fram að ég hef hingað til verið stuðningsmaður þess að vernda íslenskan landbúnað gagnvart samkeppni frá landbúnaðarframleiðslu annarra landa. Í þessu, legg ég megináherslu á að varðveita þau störf sem eru til staðar í landinu tengd framleiðslu matvæla, þá þekkingu sem það fólk býr yfir. En rétt er að benda á, að töluvert myndi kosta - að endurþjálfa allt það fólk til að sinna öðrum störfum. Rétt að nefna, að í dag er í matvælaframleiðslugeiranum fjöldi háskólamenntaðra einstaklinga. Með mörg ár í af kostnaðarsömu námi að baki. Það væri slæmur grikkur þeim gerður, ef fótunum væri kippt undan þeirra framtíð.

Rifrildið um landbúnaðarvörur hefur skotist upp nú, vegna deilu tengd skýrslu svokallaðs "Framtíðar Hóps" sem virtist leggja mesta áherslu á, að fækka störfum á landsbyggðinni!

T.d. tillögur um mjög mikla fækkun sveitarfélaga!

En tillaga um lækkun tolla var þar einnig, og um afnám tollverndar fyrir alifugla og svínarækt!

Ég ætla ekki að fjalla sérstaklega um alifugla- og svínarækt, heldur almennt um vernd landbúnaðar gagnvart innflutningi!

 

1. Fyrst er rétt að halda til haga, að vernd landbúnaðar snýst um að vernda starfsemi er fyrir í landinu!

Sumir snúa út úr með því að segja, að með sömu rökum getum við lokað landinu t.d. fyrir innflutningi á fatnaði. Til að skapa störf við fataframleiðslu. Sannarlega var hér einu sinni umfangsmikil fataframleiðsla.

En punkturinn er sá, að svo er ekki lengur - - hún er farin annað. 

Einmitt vegna þess, að landið tók upp fríverslun.

Hún stóðst ekki samkeppni við erlenda framleiðslu, lagði upp laupana og hætti.

--------------------------------

Að ætla sér að snúa því dæmi við væri mjög dýrt - - þ.e. þá þyrfti að endurreisa iðn sem þegar er farin, sem að sjálfsögðu er mun kostnaðarsamara en að vernda starfsemi sem er til staðar. Að auki kostnaður við að þjálfa starfsfólk í þekkingu sem ekki er lengur til í landinu eða nánast ekki. 

 

2. Landbúnaður sparar gjaldeyri!

Fataframleiðsla áður fyrr, var framhald af nýtingu á ull og skinnum, sem hvort sem er fellur til vegna landbúnaðarframleiðslu. En það væri mjög dýrt að ætla að snúa klukkunni við. Óhjákvæmilega myndi draga mjög mikið úr landnotkun, ef landbúnaður myndi stærstum hluta leggjast af.

• Punkturinn er sá, að með því að nýta landið - þá verða til innlend framleiðsluverðmæti.
• Ef framleiðslan hættir - - þarf þá að flytja sambærileg matvæli inn í staðinn.

• Vandamálið er, að gjaldeyrir okkar er takmarkaður.
• Þú getur ekki nýtt sama peninginn tvisvar.
• Þannig, að þá ryður innflutningur matvæla, sem þá kemur í stað innlendrar framleiðslu, öðrum innflutningi.

• Með öðrum orðum, það verður svokallaður "opportunity cost."

-------------------------------

Sjálfsagt bendir e-h á, að landbúnaður flytur eitt og annað inn. En það gerir einnig sjávarútvegur - og þó stendur hann undir okkar innflutningi. Þ.e. gjaldeyristekjur þær sem hann skaffar.

Sannarlega skaffar landbúnaður ekki mikið af slíkum tekjum, en það má halda til haga.

Að tæknilega er vel mögulegt, að draga úr gjaldeyrisneyslu landbúnaðar, t.d. með því að skapa hvatningu fyrir landbúnað að framleiða eigið eldsneyti. 

Má líklega tengja það við "náttúru-áherslur." Svo það standist EES samninginn.

Spurning hvort einnig væri unnt að tengja, hvatningu um notkun innlends áburðar við slíkar, en það gæti tengst einnig þeirri hugsun. Að auka sjálfbærni landbúnaðarins - nýta lífrænan áburð eingöngu.

 

3. Síðan er rétt að halda til haga, að innfluttar landbúnaðarvörur yrðu aldrei jafn ódýrar og þær eru, þegar þær eru á boðstólum í stórmörkuðum erlendis!

Sumir hafa verið með þann áróður, að afnám tolla myndi skapa sama verðlag og í Evrópu.

Málið er að það kostar mun meir almennt séð að flytja vörur til Íslands en t.d. til Danmerkur. En þar kemur til, að flutningsmagn til Íslands er ákaflega lítið - t.d. liggja flutningar frá Skandinavíu í gegnum Danmörku. Því gríðarl. flutningsmagn að flæða í gegnum Danaveldi. 

Danir græða á því með þeim hætti, að það leiðir til þess að fleiri flutningsaðilar eru um hituna, vegna þess að flutningamarkaðurinn er stór á því svæði sem inniheldur Danmörk. Það þíðir hörð samkeppni, meðan að á Íslandsflutningsmarkaðinum er fákeppni.

Að auki, er stærðarhagkvæmni í flutningum, sem Ísland tapar á vegna lítils flutningsmagns en Danir græða á í staðinn.

-----------------------------

Svo má ekki gleyma fákeppninni, í smásölumarkaðinum á Íslandi, en hér ráða mjög fáir aðilar markaðinum í smásölu á matvælum.

Vegna fákeppni, eru líkur á að aðilar í smásölu muni geta komist upp með að hirða hluta af gróðanum, af því að geta keypt ódýrar inn en þeir geta í dag. 

Þeir samt muni velja að kaupa erlendu vöruna, því þrátt fyrir innflutningskostnaðaróhagræðið líklega verður hún ódýrari um einhver prósent - sem líklega stóru verslanirnar munu grunar mig hirða hagnaðinn af a.m.k. að hluta, til að auka sinn hagnað.

• Punkturinn er þá sá, að gróði innlenda neytenda - væri mun minni, en margir sem berjast fyrir innflutningi halda að hann yrði.
• Þó líklega verði hann einhver.

 
4. Spurning um þróun olíuverðs í heiminum!

Það virðist afskaplega líklegt, að olíuverð muni hækka í framtíðinni. Það virðist þó líklegt að þær hækkanir er virtust yfirvofandi frestist um 15 eða 20 ár. Vegna "Oil shale" æðisins. Sem tímabundið líklega mun a.m.k. viðhalda framleiðslu á olíu í heiminum. Þannig að hún minnkar ekki þegar eldri olíulindir smám saman tæmast.

En "Oil Shale" æðið ætti ekki að endast mjög lengi. Þ.s. slík jarðlög innihalda yfirleitt ekki mjög mikið magn af olíu eða gasi.

Það ber einnig að muna, að "fracking" krefst mikils vatns - - það takmarkar hvar unnt er að beita þeirri aðferð. Svo að það líklega verður ekki mögulegt að nýta nærri öll fræðilega nýtanleg "oil shale" lög.

Heimurinn kaupir sér þó kannski tíma, þ.e. 15 eða 20 eða 25 ár.

Á endanum koma hækkanir olíuverðs, ég á von á því að það gerist innan tímaramma sem rúmast innan lífs flestra sem í dag eru á miðjum aldri. 

Með öðrum orðum, ekki langs tíma - þegar miðað er við líftíma þjóða.

• Punkturinn er - að þegar olían fer loks að hækka fyrir alvöru, þegar framleiðslu hápunkturinn loks fram framhjá okkur, og lægðin hefst.
• Þá verða flutningar eðlilega verulega dýrari.
• Og því allt sem flutt verður - sérstaklega þegar um umtalsverðar vegalengdir er að ræða.

Ég vill meina að í þessari framtíð, verði ákaflega heppilegt að hafa ekki kastað frá okkur landbúnaðinum.

Og þá munum við græða vel á því, ef við á allra næstu árum, þróum landbúnað yfir í aukna sjálfbærni þ.e. eigið eldsneyti og eigin áburður.

Innlendur landbúnaður, verði þá mikilvægur þáttur í því að vernda innlend lífskjör.

 

Niðurstaða

Mín skoðun er með öðrum orðum sú. Að kasta frá okkur landbúnaðinum væri skammsýni. Aurasparnaður eins og það hét í gamla daga. Að í framtíðinni, þegar orkuverð verður orðið hátt alls staðar. Nema kannski hér.

Þá verði heimshagkerfið einnig verulega breitt miðað við daginn í dag.

Þá á ég við, að fókus þjóða verði á það að framleiða sem mest heima fyrir. Í stað þess að flytja varning þvert yfir heiminn.

Heimsverslun muni minnka mjög mikið miðað við daginn í dag.

Það þíðir ekkert endilega að það dragi úr samskiptum þjóða, en ferðalög yrðu þá einnig mun minni. Sem líklega þíðir.

Að dregur mjög úr ferðamennsku! Samskiptin verði þá mun frekar í gegnum netið, en að fólk ferðist sjálft á staðina og hittist.

Menn eigi skipti á hugmyndum og hugverkum, hlutfall slíkra viðskipta muni mjög aukast á kostnað, viðskipta með varning.

Það verður þó óhjákvæmilegur útflutningur áfram á varningi, því engin þjóð mun geta framleitt allt. En viðskipti verði mun meiri við þjóðir í tiltölulegri nálægð, en við fjarlægar þjóðir. 

Sennilega verða lestir, mjög hagkvæmur flutningsmáti í löndum þ.s. fyrir eru lestir. 

 

Kv.

Ný reglugerð ESB vekur ímist kátínu eða furðu!

Rakst á þessa frétt í Financial Times: EU regulates olive oil bottles in restaurants. En skv. reglugerð sem tekur gildi á næsta ári, en aðilum verður þá gefnir nokkrir mánuðir til að undirbúa sig fyrir þá breytingu; verður ekki lengur heimilt að hafa ólívuolíu-flösku(r) á borðum veitingastaða. Sem unnt er að fylla á, eftir að þær hafa verið tæmdar af gestum.

Heldur verða veitingastaðið þaðan í frá, að bjóða gestum sínum eingöngu upp á ólívuolíu í sérmerktum ílátum, sem ekki verður mögulegt að fylla á að nýju.

"Beginning next year, restaurants across Europe will be required to serve olive oil in specially sealed, non-refillable vessels with approved labelling."

Það þíðir væntanlega að það geta þá ekki verið flöskur, heldur þarf þá líklega að vera um að ræða einhvers konar "bréf" eða "plast" sem rifið er upp eða innsigli tekið af, sem ekki er síðan mögulegt að loka að nýju.

Og væntanlega heldur ekki lögun sinni, eftir að viðkomandi ílát hefur verið tæmt.

Það þíðir væntanlega aukinn kostnað fyrir veitingastaði, sem þá geta ekki lengur keypt ólívuolíu í stórum ílátum til að nota til áfyllingar - - heldur það sem væntanlega verður líklega óhjákvæmilega dýrari lausn.

Þetta er selt af embættismönnum sem spurðir voru, sem aðferð til að tryggja tiltekinn lágmarks gæðastandard, að gestir séu ekki að "kaupa köttinn í sekknum."

Að auki, auki þetta hreinlæti - dragi úr hættu á smiti.

Í fréttinni er þó sagt að þetta sé gert skv. þrýstingi frá framleiðendum á ólívuolíu, sem hafi í seinni tíð átt í erfiðleikum - sem einkum eru í S-Evrópu.

Væntanlega vonast eftir auknum tekjum, í gegnum það að framleiða í dýrara form af neytendapakkningum.

Sem verði staðlaðar og skv. reglugerð, gert að skildu að nota.

 

Niðurstaða

Gagnrýnendur kalla þetta heimskulegustu tilraun til reglugerðarsmíðar síðan Framkvæmdastjórnin hafi gert tilraun til að semja reglugerð um lögun gúrka.

 

Kv.

Bandaríkin ætla að hefja útflutning á gasi!

Það merkilega er að sl. 2 ár hefur útflutningur á gasi víst verið "restricted" eða í reynd bannaður. Þrátt fyrir hraða aukningu í gasvinnslu. Þetta hefur leitt til þess að verð á gasi í Bandaríkjunum hefur hrunið.

Skv. frétt Financial Times hefur Obama nú heimilað gasútflutning, frá nýrri stöð "LNG liquefied natural gas" í Texas sem kostar mikið fé að setja upp, sem kemur gasinu yfir á vökvaform við mínus 170°C.

Japanskir og evrópskir aðilar hafa boðist til að setja ma. dollara í aðra slíka stöð í Louisiana, sem áform eru um að reisa.

Það er auðvitað ástæða af hverju útflutningur hefur verið "takmarkaður" eða "restricted" þar sem þ.e. eina leiðin, til að tryggja það að verðlag á gasi innan Bandaríkjanna, sé lægra en heimsmarkaðsverð á gasi.

 

Takið eftir því hvað hefur náðst fram, með því að takmarka gasútflutning!

US energy revolution gathers pace

"Shale gas production has soared in the US in recent years, creating a supply glut that has driven prices down to about $4 per million British thermal units from a peak above $13 in 2008."

Það er ca. 70% verðfall.

"Cargoes of LNG, supercooled to minus 160 degrees so it can be transported on tankers, are selling in Asia for the equivalent of about $15 per mBTU, creating an attractive opportunity for exports from the US."

Ef verðið er 4 $/mBTU vs. 15$/mBTU.

Þá þíðit það að fyrirtækin sem vilja flytja gast út til Asíu, geta grætt heilan helling.

En aðeins ef þau fá að flytja gasið út.

Á sama tíma, eru önnur fyrirtækja "lobbí" í Bandaríkjunum, þ.e. þau sem græða á lágu verðlagi fyrir gas, að þrýsta á um að - útflutningur verði takmarkaður áfram!

• "However, a vocal lobby of companies in industries such as chemicals and steel has urged restrictions on gas exports to ensure US manufacturers continue to derive a competitive advantage from cheap energy."

 

Þetta minnir töluvert á umræðuna hérlendis, hvort á að flytja út rafmagn með sæstreng, eða nota rafmagnið hér heima!

Lága gasverðið, hefur lækkað verð á gasi til margvíslegra iðnstarfsemi sem nýtir það í margvíslegum tilgangi þ.e. t.d. í efnaiðnaði ekki síst plast.

En ekki síst, þá njóta gas-orkuver sem framleiða rafmagn þess, að geta selt rafmagn á hagstæðu verði.

Og kaupendur þess rafmagns njóta þess, í hærri kjörum - því þá þurfa þeir að borga minna fyrir rafmagn sem þíðir að þeir eiga meir eftir hver mánaðamót til annarra hluta.

En ekki síst, þá hefur verið aukning í fjárfestingum innan geira, t.d. orkufrekrar starfsemi. 

Sem er mjög háð orkuverði, t.d. stálvera og álvera.

-----------------------------------

Þetta getur allt breyst, ef verðlagið á gasi innan Bandaríkjanna - fer á heimsmarkaðaverð.

Sem mun óhjákvæmilega gerast, ef allar takmarkanir á útflutnings eru afnumdar.

• Að þessu leiti svipar umræðunni, til umræðunnar hérlendis um rafmagnssölu!
• Sannarlega græðir Landsvirkjun mun meir, og innan Bandaríkjanna geta þeir sem vinna gas úr jörðu, einnig aukið mjög mikið gróða sinn.
• En - nánast allir aðrir innan hagkerfisins tapa, það á einnig við hér á Íslandi.

Það verður forvitnilegt að fylgjast með þessu - - hvort Obama gefur fleiri útflutningsleyfi.

Þannig, að gasverðlag í Bandaríkjunum fer að stíga, og nálgast heimsmarkaðsverð.

Eða hvort, hann mun leitast við, að viðhalda umframframboði á gasi innan Bandaríkjanna, svo verðlag haldist áfram mun lægra á gasi innan Bandaríkjanna - en á heimsmörkuðum.

• Ljóst er að framleiðendur þ.e. þeir sem vinna það úr jörðu, munu þrýsta á sem mestan útflutnings.
• Kaupa til þess sem flesta þingmenn.
• Leitast við, að höfða sem mest til Obama.

Áhugavert að japönsk, bresk og frönsk orkufyrirtæki. Virðast hafa bæst við, og leggja sín lóð á vogarskálarnar. Að fá meiri útflutning. En sjálfsagt vonast þau eftir því, að geta fengið hagstæðara verð á gasi frá Bandaríkjunum en t.d. Gasprom er viljugt að selja gas á til Evrópu, í tilviki franskra og breskra fyrirtækja.

• Meðan að þeir sem vilja setja upp flr. verksmiðjur innan Bandaríkjanna, sem hagnýta sér lága orkuverðið þar.
• Munu þrýsta í hina áttina, benda á störfin sem geta skapast.

• Síðan má ekki gleyma, neitendum sem njóta lækkaðs verðlags á náttúrugasi beint til heimilisnota, sem og í óbeinu formi í gegnum rafmagn framleitt í gasorkuverum.
• Þeirra hagsmunir eru að lága verðið haldist áfram.

Spurning hver vinnur þetta reipitog!

 

Niðurstaða

Þetta er ákveðið lúxusvandamál. Mig grunar samt að Obama muni leitast við að feta einhvers konar bil beggja leið. Enda getur það skaðað hagvöxt innan Bandaríkjanna. Ef gasverð nálgast alþjóðlegt verðlag of mikið. En lágt orkuverð - er eitt af því sem getu hjálpað Bandaríkjunum. Að snúa vörn í sókn. Í samkeppni um störf.

En þó svo Asíulönd hafi lægri laun, þá kemur mun lægra orkuverð nokkuð á móti. Réttir þannig aðeins af samkeppnisstöðu bandarískrar framleiðslu - hið minnsta þeirrar framleiðslu þ.s. orkuverðið skiptir máli að einhverju ráði.

En auðvitað skiptir lágt orkuverð einnig máli fyrir neyslu. Þ.e. bætir efnahag heimila þ.e. þeirra sem búa á þeim svæðum, þ.s. nýting á gasi er tíðkuð hvort sem er í gegnum rafmagnsframleiðslu eða beinna form af notkun.

 

Kv.

Af hverju eru markaðir svo bjartsýnir?

Þetta er eiginlega orðin töluvert áhugaverð spurning. Sem dæmi komu tölur frá ESB um stöðu efnahagsmála, sjá: Eurostat - Flash estimate for the first quarter of 2013.

• Það sem þetta staðfestir, er hæg en stöðug kreppa.

• Eins og einn hagfræðingurinn setti fram í gríni "Shallow grave."

Því miður er ekki neitt, og ég virkilega meina - ekki neitt. Sem bendir til viðsnúnings undir lok þessa árs. Fremur en árið á undan, en þá einnig spáðu stofnanir ESB viðsnúningi á síðari árshluta.

En í staðinn, dýpkaði kreppan frekar um haustið. Ég á ekki endilega von á því, að slík hreyfing verði. Heldur allt eins því, að núverandi ástand sé fremur - stöðugt. A.m.k. þetta árið.

Fyrri súlan er samanburður við ársfjórðunginn á undan.

Seinni er samanburður við sama fjórðung árið á undan!

• Belgium.....................0.1............-0.5
• Bulgaria.....................0.1.............0.4
• Czech Republic..........-0.8............-1.9
• Denmark....................   :  ..........  :
• Germany...................0.1............-0.3
• Estonia....................-1.0..............1.2
• Ireland...................... : ................ :
• Greece**................... : .............-5.3
• Spain.......................-0.5............-2.0
• France......................-0.2............-0.4
• Italy.........................-0.5............-2.3
• Cyprus......................-1.3............-4.1
• Latvia........................1.2..............5.6
• Lithuania....................1.3.............4.1
• Luxembourg............... : ............... :
• Hungary.....................0.7............-0.3
• Malta......................... : ............... :
• Netherlands*** .........-0.1............-1.3
• Austria****................0.0.............0.0
• Poland........................0.1.............0.4
• Portugal....................-0.3............-3.9
• Romania.....................0.5.............1.3
• Slovenia.................... : ................ :
• Slovakia.....................0.3.............0.9
• Finland......................-0.1............-2.0
• Sweden..................... : ................ :
• United Kingdom...........0.3..............0.6

-------------------------------

• United States.............0.6.................1.8

Takið eftir, að tölurnar frá Bandaríkjunum, eru ekkert rosalegar - - þ.e. 1. fjórðungur þessa árs 1,8% ofan við 1. fjórðung sl. árs.

Á sama tíma, eru svokallaðar "earnings reports" að sýna að fyrir stærstu fyrirtæki er gróði, undir væntingum.

Fyrsti fjórðungur er ekki vísbending um aukinn hagvöxt miðað við sl. ár - sem er þvert á vonir.

Og 1. fjórðungur gefur sannarlega engar vísbendingar um - viðsnúning fyrir Evrópu.

 

Hvað veldur því að markaðir eru í hæstu hæðum?

Það er kreppa í Evrópu, flest bendir til þess að hún sé ekki að hætta.

Hagvöxtur í Bandar. stefnir í að vera svipaður þetta ár og sl. ár, sem er OK - en samt undir væntingum.

Gróði fyrirtækja er ekkert spes, þ.e. undir væntingum

En samt náði Wall-Street vísitalan nýju hámarki um daginn.

Markaðir í Evrópu, féllu ekkert við niðurstöðu spádeildar ESB. Heldur ef e-h, hækkuðu verð hluta.

-------------------------------

Sumir vilja meina. Að um sé að kenna - - sjálfri peningaprentuninni. Sem seðlabankar Bandaríkjanna og Bretlands, ástunda.

En Seðlabanki Evrópu hefur ekkert prentað í meir en ár, þ.e. bara útistandandi loforð um prentun gegn tilteknum skilyrðum, sem ekkert hefur reynt á.

• Ef þ.e. peningaprentunin sem er ástæðan - - er þetta þá ekki form af verðbólgu? :)

• En skv. allra nýjustu tölum frá Bandaríkjunum, er mæld verðbólga reyndar óvenju lág þessa stundina, eða 1,1%. Sem er lægra en nýleg mæling Seðlabanka Evrópu innan evrusvæðis: US consumer prices drop most in four years
• Þ.e. reyndar magnað, að það sé svo sterk hjöðnun enn til staðar í Bandar., að stöðug prentun megni ekki að halda verðbólgunni hærri en þetta.

Phony QE peace masks rising risk of instability

Áhugaverð skýring greinanda Financial Times, bendir á nokkrar áhugaverðar staðreyndir:

-------------------------------------------

• "Between 1997 and 2011 the level of unemployment in the eurozone was always inversely correlated to the Stoxx index."
• "However, since 2011 the eurozone jobless rate has jumped from 10 to 12 per cent - even as the Stoxx has risen 10 per cent."

• "In recent decades, US earnings revisions have tracked swings in the stock market."
• "But since the start of 2012 there have been net downward earnings revisions – while US stocks have soared."

• "In the past two decades, spreads on investment grade companies have always widened when corporate debt levels rose."
• "But since 2011 the leverage ratio of eurozone companies has risen from 1.4 times to 1.7 times, while spreads have declined from around 210 basis points towards 120bp."

• "But while uncertainty has (unsurprisingly) remained elevated since 2011, spreads have tumbled.
  
• Or to put it another way, the behaviour of credit and equity markets has moved the opposite direction from fundamentals - on multiple data points."

• "A similar pattern is at work in the US."

-------------------------------------------

Það er einhver undarleg jafnvel furðuleg slit í gangi milli stöðu markaða, sem virðist ágerast stöðugt.

Við hinn undirliggjandi veruleika.

Einhvern veginn, er erfitt að ímynda sér annað en að þetta sé einhvers konar verðbóla.

En hvenær hún hjaðnar, er ekki gott að segja.

Kannski þarf einhvern stóran rugg atburð - - það var nefnd samlíking við það að markaðirnir væru eins og kúla inni í glerskál. 

Lítið rugg, þíddi að kúlan ruggaði ávallt í átt að miðju skálarinnar á ný.

En stórt rugg, gæti velt kúlunni alfarið út fyrir - í stórt fall.

 

Niðurstaða

Þegar maður sér markaði hegða sér þetta undarlega, þá fer maður að velta fyrir sér kenningum þeirra. Sem vilja meina að markaðirnir hafi alltaf rétt fyrir sér - - naív frjálshyggjusýn með öðrum orðum. Slíkir eru til enn þann dag í dag, sem hafa þá "náívu" nálgun.

En markaðir eru samsettir af fólki, og fólk er breiskt. Það getur verið haldið ranghugmyndum. Meira að segja getur skapast fyrirbærið "groupthink" þegar allir eru einhverra hluta vegna sammála - en síðar kemur í ljós að þeir höfðu rangt fyrir sér. En enginn innan hópsins, var nægilega hávær um aðrar hugmyndir.

Markaðirnir virðast bjartsýnir - af því bara!

 

Kv.

Neysludrifinn hagvöxtur er virkilega ekki fær leið á Íslandi!

Dr. Stefán Ólafsson, þreytist ekki á að halda á lofti hugmyndinni, að hækka laun - til þess að skapa störf, koma atvinnulífinu af stað, skapa hagvöxt. Ásakar menn um "láglaunastefnu."

Þjóðarsátt um lág laun næstu 3-4 árin? "Raunar hefur Paul Krugman, Nóbelsverðlaunahafi í hagfræði, lagt áherslu á að hækkun launa (ekki þó hæstu launa) sé góð leið út úr kreppu. Þegar heimilin eru á kafi í afborgunum of mikilla skulda hjálpar kauphækkun við að auka eftirspurnina í hagkerfinu. Hún örvar einkaneysluna og hagvöxtinn. Snýr hjólum atvinnulífsins hraðar. Býr til störf."

Ég ætla ekkert sérstaklega að hnýta í Krugman, en vara við þeirri hugsun að álíta hagfræðikenningar "algildar."

Þvert á móti þurfi ávallt að skoða samhengið, í þessu tilviki þá leggur Krugman þetta til í Bandaríkjunum, sem eru 1.000 falt stærra samfélag en Ísland.

Sem er dvergríki með innan við milljón íbúa.

Þetta skipti öllu máli - - en líklega er nægilega hátt hlutfall neysluvara framleiddar innan Bandaríkjanna, til þess að "hækkun launa" geti hugsanlega virkað sem - innspýting fyrir hagvöxt.

------------------------------

En það skiptir öllu máli í þessu samhengi, hve mikið af neysluvarningi er innfluttur!

Á Íslandi, þ.s. 90% alls neysluvarnings er fluttur inn, fyrir utan mat.

Myndi launahækkun, fyrst og fremst búa til - viðskiptahalla.

En ekki hagvöxt!

1. Við þekkjum hvað gerist - að í viðskiptahalla gengur á gjaldeyri í gjaldeyrissjóði Seðlabanka.
2. Að lokum er hann of smár til að tryggja innflutning, þá stöndum við alltaf frammi fyrir valkostunum, að fella gengið eða taka upp innflutningshöft. 

• Hugmynd Dr. Stefáns væri uppskrift að kollsteypu - í samhengi Íslands.

 

Stefán Ólafsson - "Við sáum það gerast hér á Íslandi á árinu 2011. Þá var góður hagvöxtur í tengslum við góða kaupmáttaraukningu." - "Kaupmátturinn hefur batnað lítillega, einkum á árinu 2011, en alltof hægt 2012 og 2013. Við erum enn of nálægt botni kjaraskerðingarinnar. Þess vegna eru allir óhressir með kjör sín."

Þarna er Stefán mjög íllilega að misskilja samhengi hlutanna!

Það var ekki vegna kaupmáttaraukningarinnar - sem það var hagvöxtur!

Heldur, var það ár mjög góð makrílganga + mjög góð loðnuveiði + verð á fiskmörkuðum fóru upp það ár + auk þess að það var gott ferðamanna ár.

Næstu ár á eftir, hefur ekki vegnað eins vel, því að kreppan í Evrópu hefur ágerst þannig að fiskverð hafa ekki verið eins hagstæð - síðan þó makríllinn hafi verið hér enn, fengum við einungis góðu loðnuveiðina að auki það árið, þó hefur enn verið aukning í ferðamennsku.

Síðan sl. ár, hafa fiskverð farið niður, það hefur enn frekar hægt á hagvexti því það hægði á aukningu gjaldeyristekna, og þá að sjálfsögðu - er ekki eins mikil kaupmáttaraukning.

 

Stefán Ólafsson - "Það þarf ekki slíka láglaunastefnu í grannríkjunum til að ná stöðugleika eða samkeppnishæfni – eða hagvexti."

Stefán hefur gaman að bera saman epli og appelsínur, fyrir utan að einhverra hluta vegna - virðist hann ekki telja Írland með þegar hann talar um "nágrannaríki." En þá virðist hann eiga við Norðurlönd.

Sem eru lönd, sem ekki lentu í alvarlegri efnahagskreppu og að auki ekki eru í skuldakreppu.

Ég hef margbent Stefáni á að, skuldakreppa og efnahagskreppa, vanalega hafi mjög neikvæð áhrif á lífskjör almennings.

Og hann þarf ekki að fara lengra en til nágrannalandsins Írlands.

En skv. Stefáni "...með hruninu gekk mesta kaupmáttarskerðing sem orðið hefur í Evrópu yfir íslensk heimili, með um 20% rýrnum ráðstöfunartekna."

Ég ætla ekkert sérstaklega að rengja þær tölur, en ég bendi á að laun ríkisstarfsmanna voru lækkuð um 30% á Írlandi. Þ.e. ekki víst að laun hafi lækkað eins mikið meðal atvinnulífs. 

Laun ríkisstarfsmanna voru lækkuð um ca. 40% í Eistlandi, það voru einnig miklar launalækkanir í hinum Eystrasaltríkjunum - - og ég hef heyrt tölur nefndar um kjaraskerðingu að meðaltali sem er kringum 25%. En í þessum löndum var fyrir kreppu hressilegur viðskiptahalli þ.e. á bilinu 8-12% af þjóðarframleiðslu. Halla sem eytt var með kjaraskerðingu.

Ég er næsta viss, að hún var a.m.k. ekki smærri en sú tala sem Stefán nefnir.

Að auki hafa orðið miklar kjaraskerðingar í Grikklandi og Portúgal - ég efa að það sé minni skerðing en sú sem Stefán nefnir.

• Þannig, að ef tala Stefáns er rétt, er það örugglega ekki rétt lengur - - að hér hafi orðið mesta kjaraskerðingin.

 

Stefán Ólafsson - "Nú vilja atvinnurekendur framlengja það ástand um þrjú til fjögur ár til viðbótar – til að auka “stöðugleika”. Ef það gengi eftir væri búið að festa þjóðina á láglaunakjörum í hátt í áratug."

Nú verð ég að halda til haga, aðvörun Seðlabanka Íslands: Fjármálastöðugleiki!

1. "Á árunum 2014-2017 er áætlað að afborganir innlendra aðila annarra en ríkissjóðs og Seðlabankans af erlendum lánum muni á hverju ári nema að meðaltali um 5½% af landsframleiðslu."
2. Til samanburðar má geta þess að undirliggjandi viðskiptaafgangur,
   þ.e. það sem í raun var til ráðstöfunar af tekjum þjóðarinnar til að greiða niður
   erlend lán, nam rétt liðlega 3% af landsframleiðslu á síðasta ári.
3. "Vandinn gæti aukist við það, að
   óbreyttu, að horfur eru á því að þessi afgangur fari minnkandi á næstu árum þar sem þjóðhagslegur
   sparnaður nær ekki að halda í við aukna fjárfestingu." 

• "...ljóst að koma þarf til endurfjármögnunar á þessum skuldum ef forðast á umtalsverðan þrýsting á gengi krónunnar."
• "Hún fæli í sér að skuldirnar yrðu greiddar niður á lengri tíma, annaðhvort með samningum við núverandi kröfuhafa eða með nýjum og lengri lánum."

--------------------------------------

Ég verð að gera ráð fyrir að Stefán hafi ekki kynnt sér þessar aðvaranir!

En skv. þessu, blasir við landinu - kjaraskerðing.

Á sama tíma á augljóslega við, að ekki er grundvöllur fyrir launahækkunum.

1. Þess í stað þarf ný ríkisstjórn að fara í hreina björgunaraðgerð, til þess að koma í veg fyrir hina yfirvofandi lífskjarakserðingu. Á meðan verður Stefán, líklega í fylkingarbrjósti þeirra, sem í fullkomnu skeytingarleysi við veruleikann. Munu heimta launahækkanir.
2. En einungis með því að framlengja þau lán sem Seðlabankinn vísar til annaðhvort með beinum samningum við eigendur þeirra lána, eða með því að útvega önnur lán með hagstæðari greiðslukjör greiða hin fyrri upp; er hugsanlega unnt að forða þeirri kjaraskerðingu.

• En þá er ekki enn búið að skapa nokkrar forsendur - lífskjaraaukningar.
• Og þvert ofan í þ.s. Stefán heldur, er virkilega ekki fær leið - að einfaldlega hækka launin.

En ég held að við getum ekki treyst því, þó að okkar samningamenn verði allir af vilja gerðir, að þeim takist að ná fram meiri lækkun greiðslubyrði en þeirri - sem dugar til þess að verjast hinni yfirvofandi kjaraskerðingu.

En það mun ekki duga hrópendum eins og Stefáni, sem munu benda á miklu mun betur stæð lönd eins og Noreg eða Svíþjóð, og hrópa. Af hverju eru launin ekki eins góð og þar?

Algerlega halda áfram að leiða hjá sér ítrekaðar ábendingar þess - - að erlendu gjaldeyrisskuldirnar, virkilega raunverulega séu að lækka lífskjörin okkar.

Hvernig geta menn verið svona sprenglærðir!

En svona arfa vitlausir á sama tíma?

 

Niðurstaða

Maður verður nánast dasaður yfir vitleysunni sem dettur upp úr mínum gamla kennara í HÍ. En hann hefur ágæta þekkingu á því að gera spurningakannanir, á því að vinna félagsfræðilega rannsóknir. En þegar kemur að hagfræðilegum málefnum. Þá er eins og að öll hans skynsemi - fari út um gluggann.

Það virðist ekki mögulegt að ná til hans með einfalda hluti eins og, að þegar þjóð skuldar mikið, þá hefur það neikvæð áhrif á lífskjör.

Það sé ekki mögulegt, að hafa hér hærri lífskjör en svo, að það sé til nægur afgangur af gjaldeyristekjum, til að greiða af þeim skuldum - svo landið verði ekki gjaldþrota.

--------------------

Ps: Hagvaxtartölur fyrir evrusvæði fyrir áhugasama:

Eurostat - Flash estimate for the first quarter of 2013

 

Kv.

Stuðningur minnkar í Evrópu við svokallað "Evrópuferli"

Það kom fram í heimsfjölmiðlum, að ný könnun Pew rannsóknarseturs bandaríska þingsins í Washington City, hefði sýnt minnkaðan stuðning við - frekari dýpun samstarfsins meðal aðildarþjóða ESB.

Ég tek hérna gott yfirlit yfir þær myndir sem fram koma í könnuninni!

The New Sick Man of Europe: the European Union

Sérstaklega er áhugavert hve stuðningur við Evrópusambandið hefur minnkað á einu ári!

Jafnvel enn áhugaverðara, hve hratt hann minnkar við frekari dýpkun samstarfsins.

• Ótrúlegt hrun stuðnings í Frakklandi, hlýtur að vera stuðningsmönnum ESB í Evrópu, áhyggjuefni.
• En þetta getur staðið í samhengi, við það - - - að Frakkar virðast einna svartsýnastir allra.

Sjáið síðan hrun í stuðningi við - Dýpkun samstarfsins!

Einnig verulegt fall í trausti Evrópumanna á stofnunum ESB.

Þó of langt væri enn gengið að tala um hrun, þá hlýtur sú þróun að vekja áhyggjur í Brussel!

• En sérstaklega hlýtur það vekja ugg í Brussel, að stuðningur við ESB hrapar jafnvel enn meir meðal ungra Evrópumanna!

• Það er ekki gott fyrir framtíðina, en þekkt er að fólk mótar skoðanir gjarnan á yngri árum, sem sitja síðan eftir er það fullorðnast!

Evran hefur samt enn mikinn stuðning Evrópubúa!

Þrátt fyrir kreppu og atvinnuleysi, það hlýtur þá að vera, að almenningur sé ekki að tengja evruna við vandamál Evrusvæðis. Öðrum þáttum sé kennt um, af almennum borgurum.

1. Sérstök athygli er vakin á stöðu Þýskalands annars vegar og hins vegar Frakklands.
2. En þ.e. eins og Frakkar og þjóðverjar séu staddir inni í sitt hvorum veruleikanum.
3. Svo ólík er sýn þeirra.

• Takið eftir að 91% Frakka eru þeirrar skoðunar að staða efnahagsmála í Frakklandi sé slæm, og þ.e. aukning um 10% milli ára. 
• Stuðningur Frakka við ESB hefur einnig minnkað verulega milli ára.
• Og ótrúlegt að 77% Frakka telja að aukin efnahagsleg tengsl innan Evrópu, hafi veikt stöðu Frakklands - efnahagslega.
• Engum kemur á óvart, að Hollande nýtur lítils álits í dag.

Áhugaverð mæling sýnir að bilið á milli afstöðu Frakka og Þjóðverja - breikkar!

Rétta orðið er frekar - gjá, en bil!

Annar áhugaverður samanburður er sýnir svart á hvítu hve líkt afstaða almennings í Frakklandi er að þróast afstöðu almennings í S-Evrópu!

En ástæðan kemur líklega til, vegna þess að franska hagkerfið hefur sl. rúmt hálft ár, virst vera nánast í frjálsu falli.

Sterkar vísbendingar eru uppi, að Frakkland sé komið yfir í samdrátt, og sé líklega á leið inn í suður hópinn.

Í stað þess að hafa fram að þessu, verið líkari Norður hópnum.

Takið eftir hvernig Frakkar hugsa líkt S-Evrópu þjóðunum!
Þeir eru mjög svipað bölsýnir um Framtíðina og þær!

En skv. næstu mynd, eru Frakkar líka farnir að finna fyrir kreppunni!

• Fækkun þeirra sem telja sig í góðum málum, segir áhugaverða sögu.
• Aftur, takið eftir Þýskalandi! 

Ekki furða að Þjóðverjar líta öðrum augum á málin, þ.s. efnahagslegar aðstæður almennings hafa batnað, meðan yfir sama tímabil fara þær versnandi hjá hinum þjóðunum!

Þetta skýrir örugglega af hverju sýn Þjóðverja er svo ólík sýn hinna þjóðanna!

Takið eftir órúlegri svartsýni í öðrum löndum en Þýskalandi!

Hérna má sjá, að Þýskaland í reynd skilur hinar þjóðirnar eftir - frá og með 2010.

Hvað ætli sé efnahagsvandamál nr. 1 hjá Evrópubúum?

• Atvinnumál að sjálfsögðu! 
• Aftur skera Þjóðverjar sig frá, hafa litlar áhyggjur af atvinnumálum.

Næsta mynd, finnst mér - skuggaleg!

• Magnað að 37% svarenda sem segjast lág innkomu, samtímis segjast í vandræðum með það að eiga fyrir mat.
• Að hlutfallið sé 32% á Spáni, kemur mér ekki á óvart.

En ég er undrandi að hlutfallið sé þetta hátt í Frakklandi!
Frakkland kemur einnig ílla út í öðrum liðum, þegar kemur að kjörum lág innkomu.

 

Niðurstaða

Ég hugsa að hættulegasta ástandið fyrir framtíð ESB, geti verið hið hratt vaxandi bil milli Frakklands og Þýskalands. En hingað til, hefur það verið svo að samstarfið um ESB hefur getað haldið áfram. Þegar Frakkar og Þjóðverjar voru sammála eða a.m.k. gátu náð samkomulagi, um sameiginlega stefnu.

Frakkland virðist með mjög ákveðnum hætti, vera á leið í Suður hópinn. 

Meðan að hópur fylgiþjóða Þýskalands, flest ríki af smærra taginu í N-Evr. er enn fyrir hendi.

Miðað við þessa könnun, mun það vera ákaflega erfitt fyrir Hollande forseta, að fá fram stuðning innan Frakklands. Fyrir frekari dýpkun samstarfsins um - evruna.

Þó fylgið við hinn sameiginlega gjaldmiðil sé enn sterkt. Þá er andstaðan við, frekari yfirfærslu til Brussel. Greinilega orðin mikil - - til mjög mikil. Einna mest í Frakklandi.

Þetta hlýtur eiginlega að vera vatn á myllu "Front National" í Frakklandi og leiðtoga þess flokks, Marine Le Pen.

Þetta niðurbrot samskipta Frakka og Þjóðverja, getur leitt til vaxandi sundrungar og sundurþykkju innan sambandsins - skilað því að mikilvægar ákvarðanir verði ekki teknar. 

Sem getur stuðlað að því, að vandamál evrusvæðis verði ekki leyst!

 

Kv.

Munu lífeyrissjóðirnir ógna gengi krónunnar þegar höftin eru losuð?

Eitt sem hefur ekki farið hátt í umræðunni um svokallaða skafla eða snjóhengjur, þegar kemur að umræðu um það fjármagn sem líklega mun vilja út úr landinu. Þegar höftin eru losuð. Er fjármagn lífeyrissjóðanna. En það var áhugaverð grein á Bloomberg fréttaveitunni, sem kom einmitt inn á snjóhengjuvanda á Íslandi.

Swelling Iceland Cash Raises Capital Control Risks, TM CEO Says

En blaðamaður tók viðtal við forstjóra Tryggingamiðstöðvarinnar, Sigurð Viðarsson. Sigurður gagnrýndi vaxtastefnu Seðlabanka Íslands. En hann benti á að háir vextir - gerðu í reynd íllt verra.

Því að þeir stækkuðu hraðar en ella, þá snjóhengju sem þyrfti hleypa út. En meðan að höft eru til staðar, þá þyrfti allt fé sem til verður hérlendis að ávaxta sig hér innanlands.

Hann bendir á, að Seðlabankinn sé farinn að óttast verðþróun á hlutabréfamarkaði hér, en ummerki séu uppi um að verðhækkanir sem hafi átt sér stað undanfarið, séu hugsanlega ekki raunhæfar.

1. "“All the valuables that are created in Iceland are stuck in Iceland,” he said. “If you take the pension funds, they alone have to invest for 134 billion kronur every year -- net. To put this figure into perspective, the combined value of the shares offered in TM Insurance and VIS Insurance, which also recently went public, was 19 billion kronur.”"
2. "“When the capital controls are abolished, the pension funds should be among the first ones to get out,” said Vidarsson."

Það er einmitt seinni punkturinn hjá honum sem vakti athygli mína - - en ef við erum að tala um árlega fjármögnunarþörf vel yfir 100ma.kr. hjá lífeyrissjóðunum.

Þá getur verið um frekar skuggalegar upphæðir að ræða - sem sjóðirnir geta haft áhuga á að senda úr landinu, miðað við að höftin hafa verið á síðan hrunið átti sér stað í október 2008.

• Til samanburðar, er upphæðin sem leitast er við að fá kröfuhafa til að afskrifa að sem stærstum hluta, 800ma.kr.

• Þarna sé um að ræða - aðra snjóhengju.

 

Hvað á ég við!

Í ritinu Fjármálastöðugleiki kom fram eftirfarandi aðvörun frá Má Guðmundss.

1. "Að sama skapi liggur ljóst fyrir að gjaldeyrir til að losa úr landi krónueignir gömlu bankanna og núverandi kvikar krónueignir erlendra aðila getur ekki komið af gjaldeyristekjum þjóðarinnar og krefst því annars gjaldeyrisinnstreymis. "
   
2. "Hröð losun þessara eigna, t.d. í tengslum við nauðasamninga, getur þannig ekki átt sér stað nema verðlagning og viðskiptagengi krónu gagnvart erlendum gjaldmiðlum feli í sér verulega lækkun frá mælingu þessara eigna nú í erlendum gjaldmiðlum miðað við bókfært verð þeirra og álandsgengi krónunnar. "
   
3. "Takist vel til varðandi þetta gæti eftirleikurinn við losun fjármagnshafta orðið mun auðveldari fyrir vikið. "

-----------------------------------

Þetta er aðvörun þess efnis, að ekki sé nægur gjaldeyrir til að borga út hinum erlendu eigendum 800ma.kr. snjóskaflsins sem vitað er, að þeir hafa áhuga á að færa úr landinu.

Málið er, að það sama hlýtur rökrétt að eiga við um peningalegar eignir sem lífeyrissjóðirnir, líklega munu hafa áhuga á að færa úr landi. Ef höft eru losuð.

• Þetta þíðir að gengið lækkar, ef leitast er við að færa þá peninga úr landi!

Það er eiginlega algerlega öruggt, að sjóðirnir muni vilja færa þá peninga einmitt úr landi.

Nema, að eitthvert tilboð komi til frá stjórnvöldum, sem sé svo áhugavert fyrir sjóðina.

Eða auðvitað, að þeim verði bannað sérstaklega að færa sitt fé úr landi.

1. Einn möguleiki enn, er að vísitalan verði fryst - tímabundið eða sett á hana þak, einnig tímabundið (eða varanlega ef út í þ.e. farið).
2. Þannig, að ef sjóðirnir kjósa að færa sitt fé úr landi, þá samtímis virðislækki þeir það fé sem þeir eiga hér heima. 

• Þá væru þeir þannig settir milli tveggja elda!

En ég er á því að þetta geti verið nauðsynlegt, því ef vísitalan væri ekki fryst eða sett á hana þak, gætu þeir fært sitt fé úr landi - án þess að taka eigin áhættu með það fé sem þeir eiga hér heima.

Þ.s. verðtryggingin þá sjálfvirkt passar upp á að þeir tapi engu, þá líklega myndu þeir færa mun meira fé úr landinu, en ef þeir eru með ofangreindum hætti - settir í spennu.

En það væri mjög slæmt að leyfa þeim, að hækka kannski lán heimila 20%-30%.

Ekki síst vegna þess, hve ílla það myndi fara með nýlega veitt loforð Framsóknarflokksins til heimila, um leiðréttingu skulda :)

En auðvitað ekki síður, vegna þess að við slíka hækkun skulda heimila, yrðu líklega mjög mörg heimili hreinlega gjaldþrota.

-----------------------------------

Þarna er í reynd komið enn eitt vandamálið fyrir nýja ríkisstjórn, voru þó önnur vandamál ærin.

Þetta þíðir þó ekki, að tilgangslaust sé að semja við eigendur 800ma.kr. um sem mesta niðurfærslu af þeirra hálfu á því fé, því að minnka það fjármagn sem mest að umfangi.

Að sjálfsögðu smættar verulega þá gengissveiflu sem annars verður.

• Ég er ekki með heildartölu á það fé sjóðanna sem má vera að vilji út.
• En það getur vel verið hátt á 4 hundrað milljarð króna.

 

Væri þetta betra innan annars gjaldmiðils?

Vandamálið snýst um það, að meira fjármagn vill út úr landinu. En raunverulega er til staðar - innistæða fyrir að greiða á "réttu" virði - rétt skoðast þá sem núverandi virði. 

Ég bendi á Kýpur sem lenti í því nýverið, að þar skapaðist vandamál innan fjármálakerfisins - og þar varð að setja á höft. Til að takmarka streymi peninga úr landi.

Það er einmitt vegna þess, að meir fé vill úr landi en þjóðin í reynd getur staðið við, að borga út á "réttu andvirði."

• Innan evru er til staðar nokkurs konar yfirdráttarheimild aðildarþjóða þ.e. "Target 2."
• Vandi við allar yfirdráttarheimildir, er að þ.e. takmarkað hve mikið hver og einn ræður við að skulda.
• Það á alls ekki síður við um þjóðríki en um einstaklinga.

Kýpur var einmitt búið að sprengja sig á yfirdrættinum, búð að taka yfirdráttarlán upp á nærri 60% af þjóðarframleiðslu, er aðildarþjóðirnar settu Kýpur stólinn fyrir dyrnar, og heimtuðu að Kýpur tæki annarskonar fjármögnun þ.e. "björgunarlán" ásamt ýmsum afarströngum skilyrðum.

Ég sannast sagna - sé ekki með hvaða hætti Kýpverjar geta afnumið sín höft.

Nema þeir hreinlega stærstum hluta afskrifi "sparifé þjóðarinnar" sem og fyrirtækja.

Það þíðir væntanlega að auki, að lífeyrissparnaður væri stærstum hluta farinn í glatkistuna.

En kýpverska ríkið er orðið það skuldsett, að það getur ekki gert meir til að baktryggja fjármálakerfi eyjaskeggja.

-------------------------------------

Ef við værum búin að taka upp einhliða t.d. dollar, en hefðum lent í sambærilegum snjóhengjuvanda, vegna þess að bankar hefðu fallið - við sett á höft til að stöðva útstreymi.

En værum að velta fyrir okkur því, að taka þau af.

Þ.s. þá gerist auðvitað er að ekkert verður gengisfallið - - en á móti, þá snýst útvegun peninga aftur um getu ríkissjóðs til að skuldsetja sig, svo fjármagn í umferð sé tryggt að nægilegt sé.

Hún er - takmörkuð getan sú.

Ef hann verður krunk - þ.e. springur á limminu.

Getur landið hreinlega - tæmst af peningum í kjölfarið. Og tekið við ástand peningaþurrðar.

En þá er ekki til peningur í umferð sem er nægur, til þess að nærri öll þau viðskipti sem vilja fara fram, það geti gert í því formi. Að peningar skipti um hendur.

Ég er að tala um, að landið gæti endað í "barter."

-------------------------------------

• Punkturinn er að áhættan er langt í frá augljóslega minni, ef við værum með gjaldmiðil í notkun hérlendis, sem við sjálf ráðum ekki yfir.
• Vandinn gæti þvert á móti orðið erfiðari úrlausnar, en við getum ávallt t.d. tryggt að nægt fé sé í umferð hérlendis, en Seðlabankinn getur ávallt séð um að fé í umferð sé til staðar án þess að skuldsetning ríkisins þurfi til.
• Þannig að það reynir ekki á - styrk ríkisins frá þeim sjónarhól.

Við höfum fræðileg neyðarúrræði - tja, eins og "gjaldmiðilsskipti."

Þ.e. skipta úr krónum í nýjar krónur, eða "ríkisdal."

Þetta að mínu viti, skapar okkur - betri samningsstöðu gagnvart eigendum fjármagns. 

En ef við værum búin að taka upp gjaldmiðil, sem við höfum ekki full umráð yfir.

 

Niðurstaða

Það hefur enginn haldið því fram að það verði auðvelt verk að afnema höftin. En hve lengi þau hafa verið uppi. Hefur stækkað mjög verulega þá gengissveiflu sem af hlýst - sbr. peningar lífeyrissjóðanna. Og það vandamál versnar að sjálfsögðu áfram, ef höftin verða ekki tekin af frekar fljótlega.

En slík uppsöfnun að sjálfsögðu gengur ekki, það hlýtur að enda með einhverjum hætti - ílla.

En mér virðist líklegt - - að nauðsynlegt sé að hafa vísitöluna a.m.k. tímabundið í frysti, meðan höftin eru tekin af.

Þó svo að 800ma.kr. í eigu kröfuhafa, séu að stórum eða jafnvel stærstum hluta afskrifaðir.

Á móti kemur, að afskrift þeirra eykur traust, sem ætti að fækka þeim sem ákveða að færa sína peninga úr landi.

En um það verður óhjákvæmilega óvissa. En þ.e. ekki síður út af þeirri óvissu, ekki einungis út af því að miklar líkur eru á miklu fjármagnsútstreymi af hálfu lífeyrissjóðanna, að líklega þarf að hafa vísitöluna í frysti meðan höftin eru aflnumin og um einhverja hríð á eftir.

---------------------------

Þ.e. ekki fyrr en rykið sest eftir losun hafta, að staðan verður ljós.

Nokkrum mánuðum eftir þá stund, ættu málin vera farin að skírast.

 

Kv.

Atvinnuleysi hafi gert S-Evrópu mögulegt að stöðva viðskiptahallann!

Ég rakst á mjög áhugaverða grein eftir hagfræðinginn Gavyn Davies: The dramatic adjustment in eurozone trade imbalances. En samkvæmt nýlega fram komnum tölum virðist Suður Evrópa við það að vera að klára að loka gati sem nefnist - viðskiptahalli. En ég er ekki bara að tala um vöruskiptahalla, heldur að þær séu að ná því að jafna heildarviðskipti sín með teknu tilliti til fjármagnshreyfinga þ.e. svokallaður "Current Account."

Gavyn Davies vitnar í annan hagfræðing, Raphael Auer:

Rapid current-account rebalancing in the southern Eurozone

Raphael Auer hefur teiknað upp neðangreinda mynd, sem sýnir ferla 4 landa, þ.e. Grikklands, Ítalíu, Spánar og Portúgals.

1. "Current-account deficits have been the smallest in Italy (red dotted line), where the deficit was in the range of -2 to -4% of current GDP during 2008 to 2011. Reflecting the low need for adjustment, the country’s CA deficit has only improved somewhat during the second half of 2012, nearly reaching 0 during July 2012."
2. The monthly current-account deficit of Spain (blue dashed line) peaked at over -10% of GDP in 2008 and substantially improved to -5% in the course of 2009. During the third quarter of 2012, the magnitude of the deficit has been lower than a per cent of GDP, on a seasonally adjusted basis even reaching positive territory in October.
3. The monthly current-account deficit of Portugal (orange dash-dotted line) had exceeded -10% of GDP for large parts of 2008 and 2009. It has substantially improved thereafter and, during the third quarter of 2012, it was less than -2% of GDP on a seasonally adjusted basis.
   In 2007 and 2008, the monthly current-account deficit of Greece (green solid line) had at times exceeded -15% of GDP. The country’s current account improved to the -10% region during 2010 and then rapidly improved to a deficit of around a per cent of GDP during the third quarter of 2012 (when adjusted seasonally).

Portúgal og Grikkland voru ekki alveg komin í höfn skv. tölum lokamánaða sl. árs, en sannarlega - verður því ekki neitað, að gott er að vera laus við halla á jöfnuðinum gagnvart útlöndum.

En þ.e. mikilvægt að því leiti, að þá getur verið að viðkomandi land hætti að safna skuldum gagnvart útlöndum.

Það er gott - - það reyndar í besta falli heldur hlutum í járnum. En heildarafgang þarf, ef á að minnka skuldir. En þ.e. önnur saga.

 

Svo hvernig hafa löndin farið að þessu?

Niðurstaða greiningar Gavyn Davies, er að löndin hafi stærstum hluta náð þessu fram með minnkun innflutnings - - eins og er í tilviki Íslands.

Mjög óverulega, með aukningu útflutnings. Það sama á við okkur einnig.

En óhugnanlegi þátturinn er - - að atvinnuleysið er stór þáttur í þessu.

Neysla þeirra sem séu atvinnulausir, hafi minnkað mjög mikið, og það sé líklega stór þáttur í jöfnun þ.e. minnkun innflutnings.

Þetta er mynd sem Gavyn Davies hefur teiknað upp, og eins og sjá má - - þá hefur orðið töluverð lækkun á kostnaði per vinnustund "labour costs" á Spáni, en flest löndin eigi þó enn langt í land með það, að ná Þýskalandi.

En eins og sést, þá eru löndin í besta falli að nálgast að ná til baka hækkun kostnaðar per vinnustund, sem átti sér stað frá og með í kringum 2000.

En á sama tíma, hefur Þýskaland ekki staðið kyrrt, þar hafi á sama tíma dregið úr kostnaði per vinnustund, Þjóðverjar yfir sama tímabil lækkað verulega sinn kostnað per vinnustund.

Þannig að enn er breitt bil! 

Þó það hafi mjókkað!

Gavyn Davies:

1. "...it is implausible to attribute the huge improvement in trade deficits to the decline in relative labour costs, even though all of the troubled economies have taken strides in that direction."
2. "The deterioration in competitiveness relative to Germany was so large during the boom years that much of it still remains in place despite the good work of recent times."

Gavyn Davies:

• "If the troubled economies were to reverse their fiscal tightening in order to try to reduce unemployment, there would probably be a rapid return to rising trade deficits as imports grow more rapidly than domestic demand."
• " Without the option of devaluing their nominal exchange rates to improve their competitiveness in one fell swoop, they are faced with a choice which is familiar to many deficit nations in the past: high unemployment, or trade imbalances which are difficult to finance within the euro."

Með öðrum orðum, þau hafi slegið af viðskiptahallann með atvinnuleysi í bland við launahækkanir, og niðurskurð ríkisins.

Ef þau myndu grípa til aðgerða, til að örva atvinnulífið þannig að störfum fjölgaði, myndi viðskiptahallinn koma aftur.

1. Skv. þessu, verða þau að viðhalda háu atvinnuleysi, svo unnt verði áfram að knýja fram launalækkanir.
2. Því það sé eina leiðin að geta útrýmt því einhverntíma, að loka samkeppnishæfnisgatinu við Þýskaland.

Miðað við það hve vítt það gat enn er, virðist ljóst að ennþá eru "ár" mikils atvinnuleysis framundan.

Meðan, enn verður þrýst á launalækkanir, neysla mun jafnhliða áfram dragast saman.

Ef einhver von á að vera um hagvöxt, mun þurfa að auka útflutning - - því meðan að neysla dregst áfram saman, verður það sem rekakkeri á hagvöxt.

 

Niðurstaða

OK, þ.e. árangur að hafa ekki lengur viðskiptahalla. Það þíðir að halli innan svokallaðs Target 2 millifærslukerfis evrusvæðis. Er þá væntanlega hættur að aukast. Getur meira að segja verið að sá sé eitthvað farinn að minnka.

En vegna þess hve atvinnuleysi virðist stór þáttur í því að minnka neyslu, sem dregur úr innflutningi.

Og vegna þess að löndin eiga enn töluvert langt í land með að loka samkeppnishæfnis gatinu við Þýskaland.

Virðast enn vera einhver ár framundan, á meðan löndin munu enn þurfa að þvinga fram frekari launalækkanir, sem mun halda áfram að draga úr neyslu. Sem getur fræðilega a.m.k. skapað einhvern viðskiptaafgang - með tíð og tíma.

Stóra vonin um viðsnúning virðist beinast að útflutningi.

En höfum í huga, þó að löndin séu ef til vill ca. hætt að safna skuldum út á við, eru ríkissjóðirnir enn reknir með umtalsverðum halla. Skuldir þeirra eru enn að hlaðast upp.

Og meðan að neysla er enn að minnka, þá eru þau samdráttaráhrif enn til staðar. Spurning hvenær utanríkisviðskipti hafa náð því að vaxa að nægilegu marki, að hagkerfið kemst upp fyrir "0".

• Eitt virðist þó klárt, að nokkur ár eru enn eftir af þessari kreppu. 
• En miðað við þann hraða sem til staðar um lækkun launakostnaðar, tekur vart minna en 3-4 ár til viðbótar fyrir þau, að loka samkeppnishæfnisgatinu við Þýskaland.

Það verður áhugavert áfram að fylgjast með því, hvernig almenningur í þessum löndum, tekur því að upplifa ár eftir ár eftir ár, af versnandi kjörum.

----------------------------------

Nýleg skýrsla ESB virðist staðfesta að jöfnun ójafnaðarins, hafi einkum verið í formi lækkunar lífskjara: COUNTRY ADJUSTMENT IN THE EURO AREA: WHERE DO WE STAND? 

Í þessari áhugaverðu ritgerð, kemur fram að í þeim löndum sem hafi sveigjanlegan gjaldmiðil, hafi aðlögun ójafnaðar í viðskiptum út á við, leitt til mun minna atvinnuleysi:

Rethinking Exchange Rate Arrangements after the Crisis

 

Kv.

Spánn virðist stefna í öruggt skv. gögnum AGS!

Þetta má lesa út úr nýlegu plaggi AGS þ.e. "IMF Fiscal Monitor." Jeremy Warner hjá Daily Telegraph vakti athygli á þessu Spain is officially insolvent: get your money out while you still can. Ég las pistilinn hans, og fór síðan sjálfur í gegnum plagg AGS. 

• Og viti menn, ég sé ekki betur en að herra Warner hafi rétt fyrir sér.

• En tölurnar tók ég út úr töflum sem finna má aftast í skjalinu.

Ég hef sett bláan lit - á tölur fyrir Spán fyrir árin rétt fyrir hrun.

Sett rauðan lit - - eftir að kreppan er skollin á.

1. Sjáið hve hratt sígur á ógæfuhliðina, þegar ríkistekjur skreppa saman þegar spænska hagkerfið fellur ofan í kreppu.
2. Ekki síður er áhugavert að sjá þróun skulda spænska ríkisins - - sjálfsagt halda margir að spænska ríkið hafi verið skuldum hlaðið fyrir kreppu. En eins og sjá má, var það alls ekki þannig.

• Þ.e. nefnilega mjög áhugaverð niðurstaða, að þrátt fyrir upphafstöðu í innan við 40%, er Spánn að því er best verður séð, að stefna í nærri því öruggt ríkisþrot.

En spátímabil AGS endar við 2018, þá hefur hallinn á spænska ríkinu lítið minnkað enn - ekkert sérstakt bendir til þess að það séu endamörk hallarekstrar spænska ríkisins.

Hvað veldur? Það verður að hafa í huga hið óskaplega alvarlega vandamál á Spáni þ.e. 26% rúmlega atvinnuleysi, og síðan hátt á 60% ungra án atvinnu - skv. opinberum tölum. 

Sennilega er samfélagið á Spáni í það alvarlegri kreppu, að ríkissóði er ekki mögulegt, að hefja sig upp úr hallarekstri. En alvarleg samfélagsvandamál, valda ríkinu miklum kostnaði af eðlilegum ástæðum.

Bendi á, að skv. tölum úr öðrum töflum, er Spánn ekki einu sinni að hefja sig upp í jákvæðan frumjöfnuð yfir spátímabilið - - það einfaldlega segir að, Spánn sé gjaldþrota.

1. Þetta er mjög áhugaverð útkoma!
2. Því fall Spánar er vegna hruns í einkahagkerfinu, sem hefur valdið svo miklu atvinnuleysi og alvarlegum samfélagsvandamálum, að kostnaður hrannast upp hjá ríkinu.
3. Á sama tíma og tekjur þess skreppa stöðugt saman.
4. Fyrir bragðið skellur á því óskaplegur hallarekstur.

• Afleiðing - - gjaldþrota á nokkrum árum. 

Þetta segir okkur eitt einnig - - að svokölluð "frjálshyggja" er hreint brjálæði!

En skv. henni, á ríkið helst sem allra minnst að skipta sér af einkahagkerfinu, það á að sjá um sitt þ.e. halda niðri skuldum - reka sig með afgangi. 

En það einmitt gerði spænska ríkið á sl. áratug.

Og það var rekin einmitt - eftirlitsleysis-/afskiptaleysisstefna!

Og við sjáum árangurinn!

Gjaldþrot þrátt fyrir að hafa fylgt öllum reglum fyrir hrun þ.e. digur afgangur - stöðug skuldalækkun, meðan vel gekk.

• Ísland og Írland eru mjög sambærileg dæmi! Um árangurinn af nýfrjálshyggjunni.

Eitt sem hafa þarf í huga, er hve viðkvæm nútímasamfélög eru gagnvart djúpum niðursveiflum, en þ.e. vegna þess hve umsvifamikið ríkið er orðið, þ.e. hve mikla þjónustu það innir af hendi við samfélagið, mjög kostnaðarsöm þjónusta.

• Má líkja nútímasamfélagi við - - spilaborg!

En viðkvæma hliðin lýtur einmitt að þessum miklu útgjöldum á félagslega sviðinu, að þegar skellur á djúp efnahagsleg kreppa og skatttekjur dragast saman, er hætta á mjög miklum hallarekstri.

Og fyrir bragðið hraðri uppsöfnun skulda, sem mjög hratt getur ógnað sjálfum grunni velferðarkerfisins - en þ.e. einmitt að gerast í kreppunni í S-Evr. að sjálft velferðarkerfið er að láta hratt undan, og fyrir bragðið er að draga mjög mikið úr millifærslum til þeirra sem minna mega sín, svo fátækt er í hraðri aukningu meðal hópa sem hallar á. Milljónir á Spáni eru á matargjöfum frá Rauða Krossinum.

1. Ekki síst vegna þeirra hagsmuna að verja velferðarkerfið!
2. Er mjög mikilvægt að skapa sem skjótastan efnahagslegan viðsnúning.

• Þ.e. mjög merkilegt hve lítt þetta er skilið á vinstri vængnum á Íslandi í dag.
• Og reyndar í Evrópu allri.

 

Hvert er hlutverk evrunnar í þessu?

Helst það, hve hún gerir djúpa aðlögunarkreppu eins og þá sem Spánn lenti í, og Írland lenti í og sambærileg þeirri er Ísland einnig lenti í; mjög erfiða viðfangs. 

En eins og sjá má á hallarekstri ríkissjóðs Spánar, er gríðarlega mikilvægt að framkalla efnahagslegan viðsnúning, því fyrr - því betra.

Því þ.e. lamandi hönd kreppunnar, sem skapar viðvarandi tekjumissi ríkisins ár eftir ár, sem er stór þáttur í þessum óviðráðanlega hallarekstri - -> Því stjórnlausri skuldauppsöfnun.

Málið er, að aðlögun með "launalækkunum" sem er þá eina leiðin - er mun tafsamari í framkvæmd.

• Ef það liggur ekki fyrir undirbúið fyrirfram samkomulag ríkis - aðila atvinnuvega og atvinnulífs, að leysa aðlögunarkeppu með þeim hætti.
• Verður slík framkvæmd ákaflega tafsöm - en einnig óviss.
• En slík aðlögun getur mistekist, ef ekki hefur verið fyrirfram gengið frá sátt um slíka útleið. Ef menn voru sofandi í góðærinu gerðu ekki ráð fyrir kreppuhættunni.

Þá þarf að þvinga fram lækkanir, líklega í andstöðu við aðila vinnumarkaðar, sem þíðir að launalækkanir nást ekki fram - muna að þetta eru lýðræðisríki; fyrr en atvinnuleysi er orðið mikið til mjög mikið.

Það er þessi töf - - að aðlögun taki t.d. 3 eða 4 ár í stað þess að eiga sér stað á einni klukkustund sbr. gengisfall, sem skapar heilmikið viðbótar tjón fyrir hagkerfið - en lengri kreppa þíðir eins og sést á tölunum að meðan, áframhaldandi skuldasöfnun og hallarekstur. 

Því lengur sem það ástand varir, því alvarlegri verður staðan því meir tjónið fyrir samfélagið allt - fyrir samfélagsþjónustu ríkisins, getu þess til að styðja við hagkerfið og samfélagið.

• Því fyrr sem hagkerfið kemst upp úr kreppu, því fyrr getur ríkissjóður lokað fjárlagagatinu! 
• Þá um leið, snýst skuldaþróunin við!

1. En ekki er síst mikilvægt, að því minna sem tjónið er -- þegar viðsnúningur á sér stað, því fyrr kemst hagkerfið upp úr holunni sem varð til.
2. Ekki fyrr en að atvinnulífið sjálft kemst upp úr taprekstri, getur það farið að spinna sig upp, og skapa samfélaginu tekjuaukningu.

Slíkrar þróunar er eitthvað farið að gæta á Spáni - í hluta atvinnulífsins, en aukning útflutnings hefur verið í prósentum sambærileg við aukningu útflutnings Þýskalands sl. 2 ár, en hafa ber í huga að útfl. atvinnuvegir Spánar eru hlutfallslega miklu minni - auðvelt að hafa háa prósentu aukningu úr því sem er lítið.

Mér skilst að vöruskiptajöfnuður sé ekki lengur neikvæður - - en þá auðvitað er enn til staðar mikið nettó fjármagnsstreymi úr landi, vegna hárra skulda við útlönd.

• Stóra vandamálið fyrir Spán innan evrunnar!
• Virðist vera, hve vonlítið það virðist vera, að Spáni takist að skapa á ný hagvöxt! 

Meðan kreppan viðhelst - er fátt sem bendir til endaloka hallarekstrar.

Þá einnig stefnir í mjög mikið hrun þjónustukerfis við almenning á Spáni.

Líklega mjög útbreidda sára fátækt fyrir rest!

-----------------------------------------------Töflur teknar úr IMF Fiscal Monitor!

Heildarhalli á eftirfarandi ríkissjóðum!

................2006..2007..2008..2009..2010..2011..2012..2013..2014..2015..2016..2017..2018

Belgium.......0.3..–0.1...–1.1...–5.6....–3.9...–3.9..–4.0...–2.6...–2.1..–1.7..–1.0....–0.4....0.0
France........–2.4..–2.8...–3.3...–7.6...–7.1...–5.2..–4.6....–3.7..–3.5...–2.6..–1.8...–1.1...–0.6
Germany....–1.7....0.2...–0.1...–3.1....–4.1..–0.8....0.2....–0.3..–0.1....0.0....0.0.....0.0.....0.1
Greece.......–6.0..–6.8...–9.9..–15.6...–10.7.–9.4..–6.4....–4.6..–3.4..–2.2...–0.6...–0.7...–0.6
Ireland1.......2.9....0.1...–7.4..–13.9..–30.9.–13.4.–7.7....–7.5..–4.5..-2.4...–1.7...–1.1...–0.7
Italy...........–3.4..–1.6...–2.7...–5.4...–4.3...–3.7..–3.0....–2.6..–2.3..–2.1..–1.8....–1.4...–1.1
Netherlands..0.5....0.2....0.5...–5.6....–5.1...–4.5..–4.1....–3.4..–3.7..–3.3..–3.1....–2.4...-1.8
Portugal2....–3.8..–3.2...–3.7..–10.2...–9.8..–4.4...–4.9...–5.5..–4.0...-2.5...-1.9...–1.6...–1.2
Slovak Rep..–2.6..–1.6...–2.0...–8.0...–7.7...–4.9..–4.9...–3.2...–3.0..–2.9..–2.9....–2.9...–2.9
Slovenia......-0.8....0.3...–0.3...–5.5...–5.3...–5.6..–3.2...–6.9...–4.3..–4.1..–3.8....–3.3...–2.9
Spain1.........2.4....1.9....–4.5..–11.2..–9.7..–9.4..–10.3..–6.6...–6.9..–6.6..–6.2....–5.9...–5.6
Unit. Kingd..–2.7..–2.9...–5.1..–11.4..–10.1.–7.9...–8.3..–7.0....–6.4..–5.6..–4.2...–3.0....-2.6
United St......2.0...–2.7...–6.7..–13.3..–11.1.–10.0.–8.5..–6.5...–5.4..–4.1..–4.1....–4.2...–4.2

 

Heildarskuldir ríkissjóða eftirfarandi ríkja!

...............2006...2007...2008...2009...2010...2011...2012...2013...2014...2015...2016...2017...2018
Belgium.....88.0...84.0....89.2....95.7....95.5....97.8....99.6..100.3...99.8....99.0....97.5...95.3...92.7
France.......64.1...64.2....68.2....79.2....82.3....86.0....90.3...92.7....94.0....94.1....92.8...90.7...88.1
Germany....67.9...65.4....66.8....74.5....82.5...80.5....82.0....80.4...78.3....75.7....72.7....70.7...68.7
Greece.....107.5..107.3..112.5..129.3..147.9..170.6..158.5..179.5..175.6..170.8..163.5..153.9..144.3
Ireland......24.6....25.0....44.5...64.9....92.2..106.5..117.1..122.0..120.2..116.4..113.3..109.6..105.8
Italy........106.3..103.3...106.1..116.4..119.3..120.8..127.0..130.6..130.8..129.7..127.9..125.6..123.4
Netherl......47.4....45.3....58.5...60.8....63.1....65.5....71.7....74.5...75.9....75.1....75.7...75.5....74.8
Portugal.....63.7...68.3....71.6....83.1....93.2..108.0..123.0..122.3..123.7..122.5..119.9..117.2..114.2
Slovak Rep.30.5...29.4....27.9....35.6....41.0....43.3...52.3....55.3...56.4....56.6....56.7....56.6....56.6
Slovenia.....26.4...23.1....22.0....35.0....38.6....46.9...52.6....68.8...71.7....73.7....75.0....75.8....76.2
Spain.........39.7...36.3....40.2....53.9....61.3....69.1...84.1....91.8....97.6..101.6..105.1..108.0..110.6
U.K............43.0...43.7....52.2....68.1....79.4....85.4...90.3....93.6....97.1...99.7...100.7..100.2...98.2
USA............66.1...66.5...75.5....89.1....98.2...102.5..106.5..108.1..109.2..108.4..107.5..106.9..106.7

-----------------------------------------------

 

Mjög áhugaverð söguleg greining er í ";IMF Fiscal Monitor.";

Spurning - - hvernig gengur ríkjum í sögulegu samhengi, að hefja sig upp úr miklum skuldavanda!

1. Það ætti að koma fáum á óvart, að niðurstaða af sögulegri greiningu er, að hagvöxtur virkar best til þess að hefja ríki upp úr kreppuskuldum.
2. Næstbest, er að miða við að ríkissjóðir séu reknir með stöðugum afgangi yfir langt árabil. En niðurstaða AGS er að gríðarl. erfitt sé að viðhalda afgangi af ríkisrekstri í kreppu - í sögulegu ljósi, sem einmitt er að koma í ljós í evrukreppunni. Ef þ.e. efnahagsleg kyrrstaða sé sögulegur afgangur sem ríkisvaldi tekst að viðhalda lágur sem skilar hægri skuldalækkun en getur þítt að skuldir séu óviðráðanlegar ef þær eru mjög miklar. Ég fæ ekki betur séð, en að fjöldi þróaðra ríkja sé miðað við sögulega greiningu AGS í nær óleysanlegum langtímavanda, því skv. niðurstöðunni sem mér virðist réttur skilningur - - þarf ca. 30 ár af stöðugri skuldalækkun í a.m.k. hagvexti ekki undir milli 2-3%, miðað við að statt og stöðug sé viðhaldið afgangi af ríkisrekstri af því tagi sem greining AGS bendir til þess að þjóðir sem í fortíðinni náðu umtalsverðri langtímaskuldalækkun hafi getað viðhaldið yfir árabil; svo skuldum sé náð niður í 60%. 
3. AGS mælir ekki með verðbólguleið, en skv. greiningu AGS eru 2 af meginskuldurum heimsins þ.e. Ítalía og Japan sem gætu náð meir en 10% skuldalækkun þ.e. Japan 20% en Ítalía 15% með því að búa um árabil við verðbólgu ca. 6-8%. Fyrir flesta aðra, sé um vart meir að ræða en 10% lækkun. Þeir telja að meir náist ekki fram, því vextir muni hækka á nýjar skuldir og aðilar muni beita úrræðum sem til staðar eru á markaði til þess, að lágmarka sína áhættu. Síðan geti það verið langvarandi erfið barátta að ná bólgunni aftur niður. En hver veit - - mér virðist Bretland vera á mildri verðbólguleið sbr. 4% verðbólgu ca. á 0% stýrivöxtum. Sennilega Bandar. einnig með 2% verðbólgu, á 0% stýrivöxtum. Og Japan einnig, viljandi stefnumörkun um að auka verðbólgu í 2% á sama tíma og vöxtum sé haldið í 0%. Það er auðvitað engin góð leið í boði - - ef niðurstaða AGS er rétt, að fjöldi ríkja sé líklega í íll leysanlegum vanda. Þá þarf að íhuga óyndisúrræði.
4. AGS mælir í reynd ekki heldur með skulda-afskriftum, þó starfsm. AGS bendi á móti á að stundum sé slíkt óumflýjanlegt. Þá séu afleiðingar umtalsverðar af greiðsluþroti. Þ.e. um langa hríð á eftir sé líklegt að viðkomandi land sé í vandamálum gagnvart kröfuhöfum t.d. má nefna Argentínu. Að auki, muni aðilar á markaði vita af því að viðkomandi land greiddi ekki sínar skuldir, og hafa þá staðreynd í huga þegar þeir meta áhættu á veitingu lán eða fjármagns til fjárfestinga. En ekki síst er vandinn sá - - að gjaldþrot setur svo mikla pressu á sjálfforræði þjóðar. Í samanburði, virðist mér - verðbólguleið a.m.k. þegar kemur að skuldbindingum í eigin gjaldmiðli skárri lausn. En varðandi skuldbindingar í öðrum gjaldmiðlum, er verðbólga ekki möguleg útleið. Og þá getur gjaldþrot verið síðasta úrræðið - þ.s. allt endar á.

Það er kannski - lokapunkturinn.

Að skulda sem allra - allra minnst, í öðrum gjaldmiðli en þínum eigin.

En þegar skuldir eru í öðrum gjaldmiðlum, þá er samningsstaða viðkomandi lands svo miklu mun veikari gagnvart eigendum skulda, en ef skuldir eru í þeim gjaldmiðli sem viðkomandi land ræður yfir.

-----------------------------------------------

Sjá bls. 27 - Historical evidence on fiscal adjustments

The adjustment strategy and magnitude of debt reduction varied across advanced and emerging market economies, but there were some common elements too:

• In advanced economies, more than 75 percent of the improvement in primary balances was driven by a reduction in primary expenditure as a share of GDP; the situation was more diverse among emerging market economies.
• Debt reduction was much larger for some emerging market economies, above 60 percent of GDP, compared to about 15 percent for advanced economies, but this was in some cases associated with debt restructuring (for example, in Argentina and Bulgaria).26
• Across advanced and emerging market economies, extraordinary improvers typically did better not because of one exceptional year, but rather because of an extended period of larger annual increases in their primary balances (Figure 13). Whereas large improvers gave back gains in their balances relatively quickly, possibly because cyclical effects played an important role in their good performance, extraordinary improvers managed to preserve some of their gains, sustaining a net increase in their primary balances of about 2–3 percentage points 10 years after beginning their adjustment efforts.
• Both country groups benefited from high growth rates (up to 6 percent during the event study periods). The event study also suggests that large adjustments were based on improvements in the primary balances that took place over six to eight years. A natural question to ask is to what extent current 26 In the case of Argentina, the event study covers the period 1998–2011. The large debt reduction from a peak of over 160 percent of GDP in 2002 reflects, in addition to debt restructuring, continued primary surpluses coupled with high real GDP growth rates and persistently negative real interest rates. adjustment needs in high-debt advanced economies would be consistent with what is observed in the historical evidence.
  

To address this question, illustrative scenarios are presented for a sample of six representative countries. The historical database is used to generate medians of the maximum historical primary balances over windows varying in length from 10 to 30 years. These medians are then juxtaposed against the average cyclically adjusted primary balance that each country would have to maintain in order to bring its debt ratio down to 60 percent of GDP over the corresponding time frame. Other things being equal, the longer the period over which the debt ratio is to decline to the target, the smaller the primary surplus that would need to be maintained over this period.

Three alternative scenarios are considered, each corresponding to different assumptions about the interest rate–growth differential.27 Figure 14 shows that with an interest rate–growth differential of 1, most of the high-debt advanced economies could achieve the benchmark target while maintaining primary surpluses consistent with previous historical maximums, but only if they choose a very long horizon (of the order of about 30 years) over which to achieve the debt target.

Shorter horizons would demand primary surpluses that are larger than those that have been maintained by any advanced economy in the past over the relevant period. To the extent that policies can contribute to lower interest rate–growth differentials—for example, by boosting credibility and growth—the required adjustment would become more consistent with past experience, thereby allowing debt ratios to converge to prudent levels earlier on. If, on the other hand, plans are not credible, and as a result the interest rate–growth differential increases above 1, most countries would not be able to achieve the 60 percent debt ratio even in 30 years without fiscal efforts that would be without historical precedent.

Sjá bls. 33. --The spoonful of sugar: Faster growth

The historical evidence reviewed earlier suggests that growth is key for sustained fiscal consolidation.

Empirical studies have found that a 1 percentage point increase in growth has led on average to an improvement in the headline primary balance of about ½ percent of GDP (see, for example, Woo, 2003, and Zeng, 2013).

In an economy with revenues equivalent to 40 percent of GDP, a 1 percentage point increase in potential economic growth would result in an improvement of 0.4 percent of GDP in the structural fiscal balance if the resulting higher revenue were entirely saved. In addition, the denominator of the debt-to-GDP ratio would also rise.

Through these two channels, a country with a debt ratio of 100 percent of GDP could reduce its debt by 30 percent of GDP in 10 years with one additional percentage point of potential growth. This could eventually give rise to a virtuous circle in which lower debt levels would raise potential growth, further facilitating debt reduction.

One critical assumption in this scenario is that the higher revenues associated with faster growth are saved. In practice rising revenue may lead to strong spending pressures that would have to be resisted. Moreover, raising potential growth may not be an easy task, as some advanced economies are already at the production possibility frontier. Boosting growth in these countries will require the introduction of extensive structural reforms that, in any event, may take time to have an effect.

-----------------------------------------------

 

Hérna fyrir neðan er áhugaverð umræða, en AGS virðist komast að þeirri niðurstöðu:

• Að vextir verði að vera últra lágir í mjög - mjög langan tíma í hinum skuldugu vestrænu löndum.
• Segir eiginlega það, að löndin séu komin í aðstæður, sem íllframkvæmanlegt er að losna út úr.

Niðurskurður vegna þess hve hann sé samdráttaraukandi, verði að vera mildur - dreifður á langan tíma.

Markmiðið að snúa við, verði að vera langtímamarkmið. Þeir eru í reynd að tala í áratugum, frekar en árum - eftir því sem ég best fæ séð.

Sjálfsagt bendir einhver á hættuna sem lágir vextir skapa - - já, þeir geta skapað fjárfestingarbólur. Því lánsfé er svo ódýrt - að það verður áhugavert að slá lán t.d. fyrir hlutafjárkaupum, fyrir neyslu, og auðvitað fyrir húsnæði. 

Há skuldsetning verður tiltölulega - viðráðanleg.

• Á hinn bóginn bendi ég á Japan, að þar hafa vextir verið mjög lágir meir en 20 ár, án þess að skapa nýjar bólur.
• En ástand verðhjöðnunar hefur líklega hindrað hugsanlega bólumyndun. 
• Því þegar verð fara lækkandi, felst í því öflug hvatning fyrir fólk til að eyða ekki, heldur varðveita peninginn.
• Lágu vextirnir einir sér - virðast ekki hafa dugað til að skapa nýjan fjárfestingaáhuga innan Japans, heldur kusu aðilar að fjárfesta í öðrum löndum frekar en heima fyrir. Almenningur hefur frekar setið á sínu fé.
• Afleiðing - áframhaldandi stöðnun.

Það einmitt er punkturinn á móti, þegar einmitt há skuldsetning er mjög útbreitt vandamál, að ef vextir væru hækkaðir verulega. En afleiðingu þess má einmitt sjá stað í S-Evrópu.

Þá þegar mjög miklar skuldir eru útbreiddar víða um hagkerfin hjá almenningi, hjá sveitafélögum, hjá ríki og hjá atvinnulífi - - eiginlega allt samfélagið er skuldum vafið. 

Þá magnast gríðarlega hratt upp samdráttaráhrif af hverju prósenti sem vextir fara upp um. Hagkerfin geta farið í viðvarandi samdráttar og hjöðnunarspíral, með gjaldþrot og fjármálahrun sem líklegastan endapunkt slíks spírals.

Sem lærdóm af ástandi mála í Japan, hafa yfirvöld í Bandaríkjunum og Bretlandi verið að prenta stöðugt fé, til að "örva hagkerfið." Til að hindra þróun yfir í verðhjöðnun!

Ef verðhjöðnunin í Japan kom í veg fyrir hugsanlega bólumyndun vegna lágu vaxtanna, þarf líklega að fylgjast mjög náið með þeirri mögulegu hættu að nýjar bólur geti skapast, ef peningaprentun skal áfram haldið í Bandar. og Bretlandi. Nýleg frétt frá Bandar. sýnir að Bernanke er á varðbergi - einmitt gagnvart þeirri hættu: Bernanke warns on excessive risk - Bernanke warns shadow banking risks persist.

Þeir sem eru á móti peningaprentun, og samtímis á móti lágum vöxtum - tala mjög upp þessa hættu af bólumyndun, ganga jafnvel svo langt að halda því fram að tjónið af Bernanke verði fyrir rest meira en af undirlánakrísunni; þá sjáum við merki um afleiðingar þeirrar stefnu í S-Evrópu að láta vexti fara upp. 

• Kannski er gjaldþrot og allsherjar fjármálahrun betra í einhverjum skilningi.
• En ég fæ ekki séð annað, en það yrði útkoman af stefnumótuninni, upp með vextina og engin prentun, alls engin.

En er þá ekki þetta skuldasúpudæmi komið til að vera?

Kannski! Eins og sést hefur af Japan. Þá er þar enn skuldasúpa rúmlega 20 árum eftir upphaf kreppu - en ath. þ.e. fyrst og fremst súpa ríkisins sem stendur eftir. Japan einmitt fylgdi þeirri stefnu sem AGS nefnir - sbr. land með skuldasvigrúm, að Japan frestaði því að taka á vanda ríkisins, varði að auki miklu fjármagni til framkvæmda af margvíslegu tagi til að auka skilvirkni, var í hallarekstri eiginlega samfellt sl. rúm 20 ár. Á hinn bóginn, hefur restin af hagkerfinu náð sér að miklu leiti á meðan - í dag er atvinnulífið í góðri fjárhagslegri stöðu, almenningur er ekki lengur í djúpri holu heldur með umtalsverð fjárráð. En þó hefur hagvöxtur ekki hafist - sjálfvirkt. Samkvæmt greiningu nýrra stjórnenda Japansbanka er ástæðan - of lág verðbólga þ.e. við 0% eða jafnvel neikvæð sl. rúm 20 ár, sem gerir það of hagstætt fyrir aðila að eiga peninginn í stað þess að nota hann til nokkurs hlutar. Japansbanki hefur nýlega ákveðið, að hvetja almenning með sitt lausafé sitjandi kyrrt og fyrirtæki sem hafa kosið frekar að fjárfesta í öðrum löndum, til að fjárfesta heima fyrir. Japansbanki ætlar að gera þetta með því að hækka verðbólgu úr nærri því 0% í 2%. Þannig að reka peningana, í vinnu. Miðað við fyrstu vísbendingar - - er þetta að virka. Þ.e. hlutafé stærstu fyrirtækja hefur hækkað 60%, mesta aukning neyslu er að mælast í mörg ár, verð á landi og fasteignum er að stíga aftur. Spurning hvort þetta var svarið! Mun koma frekar í ljós eftir sem á líður.

Að taka 4. áratugs stíl hrun, myndi auðvitað hreinsa rækilega borðið - - en hafa verður í huga, þá stæði mjög fátt eftir uppistandandi í skóginum. Eldurinn hefði nærri því brennt allt til grunna - sviðin jörð.

Hafa ber í huga að þeir sem eiga peninga í dag, finnst þeir fá litlar rentur, myndu líklega sjálfir verða fyrir eldhafinu og þeirra eignir að engu verða.

Menn verða að hafa það til samanburðar við það ástand, hugsanlega eða jafnvel líklega langtímastöðnun í fjötrum skulda - - að kannski er stöðnunin ekki svo íkja slæm eftir allt saman.

Kannski er Japan að sína okkur, hvernig síðar meir er unnt að komast upp úr holunni - Japan sé að marka veginn.

Þ.e. ríkið þurfi að verja hagkerfið, safna skuldum meðan hagkerfið er að ná sér - - síðan þurfi það að íta aðilum út í það að fjárfesta að nýju, vekja þá úr drunganum. Svo sá hagvöxtur skapist, sem fyrir rest geri ríkinu mögulegt, að losna úr klemmunni.

En ath. - - þetta eiginlega krefst þess að ríkið hafi eigin gjaldmiðil. Eigin peningastjórn - eigin seðlabanka.

-----------------------------------------------

Sjá bls. 37. -- The Appropriate Pace of Short-Term Fiscal Adjustment

Whereas there was broad agreement among economists at the height of the financial crisis about the need for expansionary fiscal policies to help support demand, there has been no consensus about how rapidly—if at all—fiscal stimulus should now be unwound.

Some point to still-high unemployment rates and other indicators of weak demand to argue against deficit reduction, which would hurt output in the short run, or even in support of additional fiscal stimulus.

Others see the rapid buildup of debt and still-high deficits in some of the largest advanced economies as harbingers of a future fiscal crisis, especially in the context of projected trend increases in pension and health care spending.

Do policymakers really face a choice between inflicting high social costs on their populations through fiscal austerity to bring down deficits and debt and playing with fire by delaying adjustment to support growth and employment?

There is now considerable evidence that fiscal multipliers—which measure the impact on output of discretionary changes in the fiscal balance—could be large in the current environment. There are two main reasons for this.

1. First, during a recession, when there is already significant unused productive capacity in the economy, cuts in demand caused by fiscal tightening will have a large impact on real activity. This is in contrast to periods of very strong demand and high capacity utilization, when some of the impact of fiscal tightening will show up in reduced pressure on prices, rather than lower output.
   
2. Second, with nominal interest rates already close to zero and credit channels impaired in many advanced economies, there is limited scope for monetary policy to offset the contractionary impact of fiscal tightening.
   

But this situation is unlikely to persist indefinitely. As private sector balance sheets are mended and banks recover their lending capacity, private demand and capacity utilization should pick up, helping fiscal multipliers decline to more moderate levels.

This suggests that for many countries, deficit reduction would ideally be deferred to the future, when its output costs would likely be lower. Of course, countries under market pressure may find that limited access to financing leaves them with no option but to front-load their adjustment. Even countries with relatively unimpeded market access operate under some constraints, however.

A mere promise to reduce deficits at some point in the future is unlikely to be seen by markets as credible, especially if debt ratios continue to spiral in the meantime. Concerns about credibility may be especially acute in countries where political gridlock may stand in the way of any consensus on fiscal policy.

The fact that many advanced economies are still able to borrow at historically low interest rates means that market confidence in these sovereigns remains intact for now. However, this should not be interpreted as evidence of permanent immunity from costly rises in the risk premium. After all, many of the advanced economies now facing market pressures were recently seen as risk-free bets, too.

For countries with adequate financing space, then, the safest course of action is to undertake a path of gradual but sustained adjustment that aims at steady progress over the medium term toward a clearly defined objective. In this context, the adjustment undertaken in the advanced economies over the last three years, averaging about 1 percent of GDP annually in cyclically adjusted terms, seems about right. Where needed, measures to address rising entitlement costs could also contribute to building confidence.

Of course, even modest up-front adjustment will involve output and employment costs, and it will therefore be essential to ensure that other policies remain as supportive as possible.

In particular, monetary policy should remain accommodative for the foreseeable future, and structural policies to promote growth should also be pursued. The composition of fiscal adjustment could also be tilted to mitigate its adverse impact on the most vulnerable.

-----------------------------------------------

 

Niðurstaða

Ég hvet alla til að kíkja á þennan nýlega ";Fiscal Monitor"; en þó svo þetta sé engin skemmtilestur, þó kemur þarna margt mjög forvitnilegt fram. Sérstaklega er áhugaverð hin sögulega greining. En þó starfsmenn AGS taki fram að ";history is not destiny."; Þá gefur sagan mjög skýrar vísbendingar um það hvað er raunverulega mögulegt. En það hafa verið margar kreppur - - og margar tilraunir verið gerðar til að hefja ríki upp úr kreppum. Þ.e. einmitt svo, að stúdía á sögunni, veitir margan lærdóminn.

Hagsaga er eiginlega bráðnauðsynleg þekking fyrir þá sem hafa með að gera stjórnun efnahagsmála í þjóðríkjum.

Það er svo margt bullið í umræðunni, því aðilar komast upp með að fullyrða þ.s. fljótleg söguleg greining sýnir fram á að hefur jafnvel verið margreint áður, með lélegum árangri jafnvel í öll fyrri skipti.

En það virðist ekki koma í veg fyrir að, sannfærðir ídeólógar endurtaki sömu fullyrðingarnar í dag, og þær sem voru hraktar svo langt aftur og fyrir 100 árum eða svo.

-------------------------------

Einkum er svakaleg staða Spánar bersýnileg af gögnum AGS.

Hún ætti að vera mörgum víti til aðvörunar! 

Þetta gætu svo auðveldlega verið við að ganga í gegnum það sama helvíti!

 

Kv.