Kannski verður ekki af þessu álveri!

Ég er ekki beint að tala gegn nýju álveri. Heldur benda á aðstæður í heiminum í dag virðast merkilega líkar þeim sem voru til staðar við upphaf 10. áratugarins, þegar síðast var rætt um álver á Reykjanesi og helsti frammámaður var þáverandi iðnaðarráðherra. Jón Sigurðsson - - skemmtileg gömul frétt í sögulegu ljósi - ekki liggur enn fyrir staðsetningin "Keilisnes: Jón Sigurðsson iðnaðarráðherra: Frumvarp um nýtt álver ef kannanir verða.

Eins og ef til vill einhver man eftir, þá var efnahagsástand í heiminum í vissri lægð fyrstu ár 10. áratugarins, í kjölfar hrunsins í Japan haustið 1989. 

Ekki beint heimskreppa, en það var enginn sérstakur hagvöxtur heldur - lægð í honum, og eftirspurn eftir hráefnum var því einnig tiltölulega léleg - - því verð lág.

Málið er, að einmitt mjög svipað ástand ríkir, miðað við fréttir sem ég hef safnað saman, eftir smávegis netleit!

Álverð hefur farið lækkandi síðan mitt ár 2011, og þ.e. til staðar í heiminum, offramboð á álverum!

• Punkturinn er sá, að undir Viðeyjarstjórninni, þá skorti ekki vilja stjv., það var álfyrirtækið sjálft sem hætti við.

 

Hvernig er ástandið á álmörkuðum?

Lex:FT - Aluminium: bent out of shape

"But there remains a supply glut. Outside China there are 10m excess tonnes of capacity." - "After a 1 per cent increase in the first quarter, it has since fallen an average 8 per cent to $1,886 per tonne." - "Indeed, as much as a fifth of total global production outside China remains lossmaking on a cash cost basis."

Líklega munu eldri og minna hagkvæm ver - tína tölunni. 

En þetta ástand, þ.e. 7% verðlækkun á árinu.

Og framboð 10 milljón tonn umfram eftirspurn.

Er kannski ekki vísbending þess, að það sé endilega góður tími - - til að reisa nýtt álver.

Auðvitað er það svo að álver taka nokkur ár í byggingu, svo álfyrirtæki leitast þá við að veðja á framvindu næstu ára, frekar en akkúrat dagsins í dag.

En þ.e. einmitt vandinn, að ekkert sérstakt bendir til þess að hagvöxtur á hnettinum sé líklegur til að aukast að ráði - - á allra næstu árum.

Kreppan í Evrópu sé líklegur dragbítur áfram, en vandinn er ekki síst sá - - að Kína sjálft er að nálgast hratt, og hraðar en margir halda. Endimörk hraðs hagvaxtar: Mun snarlega hægja á hagvexti í Kína eftir 2020! Fólksfjölgunartímasprengjan er að springa nú þegar!.

Í því bloggi - - vitna ég í mjög áhugaverða skýrslu AGS. Sem beinlínis spáir því að það verði vinnuaflsskortur innan Kína á næsta áratug. 

-----------------------------------

Chronicle of a Decline Foretold: Has China Reached the Lewis Turning Point?

Bls. 14

• "China’s excess supply of labor has peaked in 2010 and is on the verge of a sharp decline:

1. "from 151 million in 2010"
2. "to 57 million in 2015,"
3. "and 33 million in 2020"

Sjáið á myndinni tekin úr skýrslunni hve hratt er að draga úr vinnuafls púlíunni í Kína. Og þegar á næsta áratug verður skortur!

-----------------------------------

En þessarar þróunar er þegar farið að sjálfsögðu að gæta, og þ.e. hinn hraði samdráttur í umframvinnuafli, sem er ekki síst að skapa kínv. vinnuafli nú á allra síðustu árum. Bætta samkeppni gagnvart vinnuveitendum, svo að laun eru á uppleið innan Kína.

1. Punkturinn er sá, að hagvöxtur í Kína mun klárt dragast saman á allra næstu árum!
2. Og því muni aukning eftirspurnar í Kína, vera mun minni - - en bjartsýnismenn hafa verið að vonast eftir.
3. Sem þíðir að sjálfsögðu, að hnattrænn hagvöxtur verður ekki neitt til að hrópa húrra fyrir, meðan að Evrópa er hemill og Bandaríkin eru ekkert á neinu blússi. 

Þannig að mér virðist blasa við, að álfyrirtæki sem er að skoða "medium term trend" muni álykta, að ef til vill sé ekki rétti tíminn til að byggja nýtt álver.

Nema auðvitað, að viðkomandi fyrirtæki, eigi slatta af óhagkvæmum álverum sem það vill afleggja, og vill nýtt á móti til að halda markaðshlutdeild. 

En það þíddi þá væntanlega - - mjög veika samningsstöðu, gagnvart verðum á seldu rafmagni.

 

Fréttir af ALCOA!

FT - Alcoa debt downgraded to junk

Bloomberg - Alcoa Cut to Junk by Moody’s as Aluminum Price Declines

Reuters - Moody's downgrades Alcoa, sees headwinds for primary metals

Reuters - UPDATE 2-Moody's cuts Alcoa to junk on tough primary metals market

Reuters - UPDATE 3-Alcoa considering aluminum production cuts

• "“The aluminum price has been in a downward decline since reaching post-recession highs in 2011,” Moody’s said in the statement. Strength in the automotive and aerospace industries isn’t sufficient for a “significant” recovery in profitability and Alcoa won’t achieve investment-grade metrics within Moody’s rating horizon, Moody’s said."

• "This month Alcoa said it will shut two production lines at its Baie-Comeau smelter in Quebec and postpone a new line at the plant until 2019."

• ""Because of persistent weakness in global aluminum prices, we need to review every option to maintain Alcoa's competitiveness," said Chris Ayers, president of global primary products at Alcoa, in a statement."

• Alcoa said it would consider everything from halting plant refurbishments to permanent shutdowns, and also review its alumina refining operations "to reflect any curtailments in smelting as well as prevailing market conditions."

• ""I'm not surprised, but what we need is to see the Chinese cut back. Alcoa can't do it all on its own," said Ed Meir, metals analyst at futures brokerage INTL FCStone."

• "But in a recent Reuters poll, analysts forecast an aluminum surplus of 782,250 tonnes this year, widening to 896,000 tonnes next year."

• "In March, United Company Rusal PLC, the world's largest aluminum producer, announced plans to shrink output for at least three years to curb market oversupply."

Þetta er þ.s. ég meina, ég hef ekki séð svo dökka framvindu á þessu sviði í mörg ár!

Fyrirtækin munu á næstu misserum, leggja af verksmiðjur eða loka þeim tímabundið, til að draga úr uppsöfnuðum birgðum - sem eins og sjá má, eru orðnar töluverður slatti.

Og á sama tíma, er Kína stöðugt að fara dýpra og dýpra inn í það ástand sem í stefnir, að það hægi raunverulega - umtalsvert þar á hagvexti.

Það er ekki bara árið í ár sem ekki lítur vel út, heldur að auki þau næstu þar á eftir!

 

Ráðlegging til hinnar nýju ríkisstjórnar Íslands?

Ekki treysta á álið!

Ríkisstjórnin þarf að hefja umfangsmikla atvinnu-uppbyggingu. En miðað við ofangreindar upplýsingar, verð ég að lýsa yfir efasemdum um fyrirhugað álver! 

En málið er, að rétti tíminn til að semja við það fyrirtæki sem hefur verið með þau áform, var á sl. kjörtímabili. 

En sérstaklega 2010 var gluggi, þegar það hefði sennilega verið unnt að fá fram bindandi samning við þann erlenda aðila, um það nýja álver. 

En álverð fór upp frá ca. 2010. Og það var um hríð nokkur bjartsýni. Álverð hélt áfram að stíga fram á mitt ár 2011. En þá hófst viðsnúningur ESB í aðra kreppu! Og fátt bendir nú til þess að seinni kreppunni sloti í bráð.

Á sama tíma, sína allra hagtölur þ.e. í Bandaríkjunum og Kína, veikari hagvöxt en bjartsýnisfólk var að vonast eftir, og hagtölur virðast gefa ákveðnar vísbendingar þess efnis. 

Að hagvöxtur verði líklega í veikari kantinum næstu árin!

-----------------------------------

Ríkisstjórnin, þarf því að vara sig á því að leggja of mikið undir, þegar kemur að því að stefna á þetta álver. Verða ekki nánast að atlægi eins og Jón Sigurðsson, er í tíð ríkisstjórnar Davíðs og Jóns B. stöðugt lofaði álverinu á Keilisnesi sem aldrei kom.

Ég meina, að það megi ekki vera meginfókusinn í atvinnu-uppbyggingu. Heldur þurfi sá meginfókus að vera á almennar aðgerðir. Sem stuðla að lyftingu atvinnulífsins - almennt.

• Þ.e. ekki síst það, að jafnvel þó svo að fyrirtækið sem á í hlut, geti hugsað sér að reisa það, þá er auðvitað svo að aðilinn í ljósi aðstæðna, mun keyra mjög á "lágt orkuverð."
• En LV verður að lágmarki, að fá fyrir orkuna sem stendur undir lántökukostnaði + kostnaði v. rekstur hinnar nýju virkjunar eða virkjana.
• Annars versnar heilt yfir rekstrarleg staða LV. Og því staða LV gagnvart lánveitendum. 

Það þarf að vera "Plan B" - "Plan C" - "Plan D" o.s.frv.

Því flr. járn í eldinum, því betra.

 

Niðurstaða

Ég skil mæta vel af hverju álverið höfðar til ríkisstjórnarinnar. En Ísland stendur frammi fyrir mjög sérstökum erfiðum vanda, þeim að skv. Seðlabanka Ísland fram yfir 2018 verður kostnaður af gjaldeyrisskuldum, 5,5% af þjóðarframleiðslu. Meðan að afgangur sl. 2-ja ára var ca. 3%. Að auki spáir Seðlab. að jöfnuðurinn muni frekar en hitt minnka - - sem gæti leitt til þess að landið færi í það að lifa á AGS lánunum. Sem væri ekki sjálfbær staða augljóslega.

Því myndi það bersýnilega koma sér óskaplega vel. Mun betur en vanalega, að fá eina stóra gjaldeyrisinnspýtingu í hagkerfið, einmitt þau ár.

Þarna er því sterk freisting - - en eins og ég bendi á, virðist mér aðstæður á alþjóðamörkuðum óskaplega svipaðar í ár og þær voru fyrstu ár 10. áratugarins. 

Sem leiddi til þess, að álverið sem Jón Sigurðsson þáverandi iðnaðarráðherra, er átti að vera á Keilisnesi á Reykjanesi, kom aldrei. Sem var vegna ákvörðunar álfyrirtækisins - en ekki vegna skorts á áhuga stjv.

-----------------------------------

Þess vegna beini ég því til hinnar nýju ríkisstjórnar, að hafa þ.s. meginfókus - > Almennar aðgerðir.

Auka skilvirkni atvinnulífs, hjálpa því til að minnka kostnað, stuðla að fjárfestingu, einfalda skattkerfi, einfalda reglur ef þarf; og að sjálfsögðu. 

Afnema höftin innan næstu 2-ja ára!

En þá hefur stjórnin 2-ár þar á eftir, til að ná fram lágri verðbólgu fyrir lok kjörtímabils.

 

Kv.

Athugasemdir

[Gunnar Heiðarsson, 31.5.2013 kl. 09:36]

Sæll Einar og þakka ágætann pistil.

Til að auka bjartsýni þína vil ég þó bæta við nokkrum staðreyndum.

Verð á stáli og áli hefur alla tíð veriðsveiflukennt og þær sveiflur voru nokkuð reglulegr allt fram að byrjun níunda áratugarins. Eftir það hafa þær bæði verið óreglulegri og stærri, verð farið neðar og hærra. Ástæða þessa er líklega margþætt, kreppa í Asíu, eins og þú nefnir, fall Sovét, uppgangur í Kína og fleiri atriði, sem hafa breytt okkar heymssýn verulega.

Áður fyrr, þegar sveiflur voru nokkuð reglulegar, var minni áhersla lögð á hagkvæmni í rekstri. Uppsveiflan var notuð til að greiða niður niðursveifluna. Eftir að sveiflan jókst og varð óreglulegri, urðu fyrirtækin að lækka hjá sér kostnað og þeim sem það tókst munu vissulega lifa af þessa niðursveiflu, önnur leggjast á hliðina.

Það er gömul saga og ný í þessum bransa að þau fyrirtæki sem gátu lesið fyrir um sveiflurnar, nýttu niðursveifluna til endurnýjunnar og uppbyggingar. Þau voru sterk þegar uppsveiflan kom. Þau sem fóru í biðham í niðursveiflu voru verr stödd þegar uppsveiflan kom og gát ekki nýtt sér hana sem skyldi. Þá er þekkt að mörg illa rekin fyrirtæki ráða ekki við niðursveiflur og leggja upp laupana. Þar getur breytt eignarhald skipt máli, þó í flestum tilfellum fyrirtækin sjálf séu nokkuð sjálfstæð frá þeim samsteypum sem þau eiga.

Nú virðist sem Alcoa sé í miklum vandræðum, þ.e. samsteypan sem slík. Fyrirtækin innan hennar eru aftur mjög mismunandi og sum hver ágætlaga rekin. Því má búast við að sum fyrirtækja Alcoa muni verða lögð niður og önnur seld. Fjarðarál er klárlega í þeim hóp fyrirtækja Alcoa sem teljast örugg, bæði vegna þess að þetta er með allra nýjust fyrirtækjum samsteypunnar sem og vegna góðs rekstrar þess fyrirtækis. Því ættum við ekki að óttast að það verði stöðvað, þó hugsanlega einhver annar eigandi verði að því.

Aðra sögu er að segja af Century. Ekki hefur heyrst að nein vandræði séu þar. Norðurál er vel rekið og þar er ekkert framkvæmt nema fyrir eigið fé. Stór framkvæmd upp á milljarða í endurbótum á raforkubúnaði á Grundartanga og framkvæmdir í Helguvík, hafa að fullu verið framkvæmdar fyrir eigið fé. Þetta er gert þrátt fyrir eina dýpstu sveiflu í álverði sem þekkist og segir hversu vel þetta fyrirtæki er rekið.

Hvort næsta uppsveifla kemur áður en þessum framkvæmdum Norðuráls lýkur get ég auðvitað ekki sagt til um, en hitt er ljóst að fyrirtækið yrði mörgum skrefum framar öðrum ef það verður klárt fyrir þá uppsveiflu. Til að klára Helguvík þarf að vísu að taka eitthvað fjármagn að láni, en það eru smáaurar í heildarmyndinni, þannig að ef Norðurál verður bæði komið með nýjast og besta hugsanlega búnað á Grundartanga og Helguvíkur verksmiðjan klár, þegar verð rjúka upp, er ljóst að hagnaður þessa fyrirtækis verður gífurlegur.

Og uppsveiflan mun koma, um það þarf enginn að efast. Þegar hefur álverum verið lokað og fleiri eiga eftir að fylgja á eftir. Þetta mun skapa aukna eftirspurn með tilheyrandi hækkun verðs.

Það er einungis eitt sem getur komið í veg fyrir þetta og það er ný og ódýrari tækni í stað áls. Þetta höfum við séð að nokkru leyti í stáli, þar sem ál hefur að nokkru tekið af því. Eina sem enn virðist geta ógnað álinu er carbon fiber, þó enn sé nokkuð í land með hagkvæmni þess versus ál. Það er reyndar með ólíkindum hversu menn eru lokaðir fyrir áhuga á framleiðslu þess efnis hér á landi, en það er önnur saga. Ál mun því halda sínum hlut á næstu árum. Aukin eftirspurn eftir vörum er staðreynd og jafnvel þó framleiðsla carbon muni stór aukast mun það vart vinna á móti aukinn eftirspurn áls. Því mun uppsveifla á verði áls örugglega skila sér, bara spurning hvenær. Þau fyrirtæki sem þá verða í rekstri munu græða og þau fyrirtæki sem hafa getu nú til endurbóta og uppbyggingar munu stórgræða.

Hér á landi eru samtök sem eru á móti allskyns stóriðju. Rök þessa fólks eru mest á tveim sviðum, verndun íslenskrar náttúru og vernd gegn gróðurhúsaáhrifum.

Vernd á íslenskri náttúru á auðvitað alltaf að vera sterk, en þó ekki svo að til trafala verði. Hugtakið vernd náttúru er víðtækt og hér vilja náttúruverndarsamtök skilgreina þetta hugtak eins vítt og mögulegt er. Það er ljóst að ef þessi samtök hefðu verið uppi á síðari hluta níundu aldar, hefði ekki mátt byggja á Íslandi, landnámsmönnum hefði verið snúið til Noregs hið snarasta aftur. Vernd getur verið góð þó framfarir séu.

Varðandi vernd gegn gróðurhúsaáhrifum þá falla þau rök um sjálf sig. Það er ákveðinn markaður fyrir ál og sá markaður mun verða mettur. Það er því spurning hvar og hvernig það ál er framleitt. Kínverjar hafa verið duglegir að reysa álver og orkan til þeirra er í flestum tilfellum framleidd í kolaorkuverum. Álverið í Helguvík mun framleiða ákveðið magn af áli. Verði hún ekki reyst er ljóst að það ál mun verða framleitt annarsstaðar, væntanlega í Kína með rafmagni sem framleitt er með kolaorkuveri. Því er ljóst að ef tekst að stöðva byggingu þess álvers er verið að stuðla að aukinni mengun.

Þú beinir þeim tilmælum þínum til ríkisstjórnarinnar að leggja ekki allt sitt traust á álið, Einar. Ekki er að sjá eða heyra að það hafi verið ætlun þessarar ríkisstjórnar, þvert á móti. Hins vegar hafa forsvarsmenn þessarar ríkisstjórnar sagt að álverið í Helguvík verði klárað, reyndar sama yfirlýsing og fyrri ríkisstjórn gaf, þegar hún kynnti sína stefnuskrá, þannig að þar er í sjálfu sér engin breyting. Það er hinsvegar vonandi að breyting í samskiptum ríkisvaldsins við fjárfesta leiði til að þetta verkefni klárast, landi og þjóð til heilla.

[Einar Björn Bjarnason, 31.5.2013 kl. 11:23]

Auðvitað kemur uppsveifla einhverntíma - - en hvenær? Það geta enn verið nokkur árafjöld í þá uppsveiflu, meðan það hittir þannig á að Kína stefnir jafnt og stöðugt í hægari vöxt, Evr. er kominn í langvarandi stöðnun þ.e. japanska veiki, Bandaríkin ef til vill taka við sér þegar móðurinn þverr á Kína. Þ.s. kannski einna helst það, en það kannski gerist ekki fyrr en á næsta áratug að þróunin í Kína ágerist nægilega til þess, að þau fari verulega upp. Og hagvöxtur í heiminum fer á umtalsverða fart. 

Auðvitað getur móðurfyrirtæki Norðuráls, veðjað á kreppuna að hún drepi veikari aðilana - - og þeir komi út sterkari að lokum.

En það ætti þá að þíða samt, að þeir verða virkilega mjög stífir í samningum þegar kemur að orkuverði.

Ísland hefur ekki efni á að undirskjóta orkuverð þannig að, restin af Landsvirkjun fer að niðurgreiða kostnaðinn af hinum nýju virkjunum.

Það getur veikt okkar samningsstöðu - - ef ríkisstjórnin, leggur "of" mikla áherslu, á það verkefni. Er ekki nægilega ákveðin í að keyra á samhliða verkefni af öðru tagi, sem og að vinna af krafti í því að koma atvinnulífinu almennt séð af stað.

Þetta getur þítt "tafsama" samninga og raunverulega óvissu með það að af því verkefni verði. En við verðum líka vera til í að segja "nei" ef tölurnar líta ekki nægilega vel út.

Kv.

[Ómar Ragnarsson, 31.5.2013 kl. 13:14]

Aðalatriðið er það, sem bæði orkumálastjóri og forstjóri Landsvirkjunar hafa bent á, að það er gereyðileggur samningsstöðu orkuseljanda ef fyrirfram er gefið út að aðeins einn risastór orkukaupandi sé við samningaborðið.

´

Í slíku tilfelli er íslenskur samningsaðili í stöðu vanþróaðs Afríkuríkis, sem neyðist til að semja um það smánarlega lága orkuverð sem kaupandinn krefst.

Þótt einhverjir smærri kaupendur eins og kísilever, hafi komið sér í biðröðina, vita þeir, að meðan risakaupandinn er á undan, er borin von að komast að.

Risakaupandinn er ekki aðeins búinn að setja alla fáanlega orku í gíslingu heldur mun meira en það.

Þetta sást vel á Bakka. Það var ekki fyrr en Alcoa var ýtt út, sem samningar náðust við smærri kaupanda.

Það sýnir hámark firringar sjúklegrar og hættulegrar græðgi þegar nýr iðnaðarráðherra segist ætla að láta byggja risaálver og kísilver samtímis í Helguvík.

Störf í álveri eru langdýrustu störf, sem hægt er að skapa á Íslandi, allt upp í 20 til 30 sinnum dýrari en önnur störf.

Það myndast vítahringur. Til þess að ráðast í þessa fáránlegu dýru fjárfestingu þarf erlend lán og það eru afborganir og vextir af þeim sem verða svo þungbær að áfram er freistast til að fara þessa leið, sem skapar auk þess ömurlega fá störf (innan við 1% af íslensku vinnuafli) og meira en helmingi minni virðisauka inn í efnahagslífið en sjávarútvegur og ferðaþjónusta.

4000 störfin við framkvæmdir eru eins og að pissa í skóinn. Þegar framkvæmdum lýkur verða 4000 manns atvinnulausir.

[Einar Björn Bjarnason, 31.5.2013 kl. 18:22]

Það er töluvert til í þessu Ómar. Að það þarf að gæta að samningsstöðu, þegar verið er að ræða við erlenda aðila.

-----------------------------

Reyndar skil ég ekki alveg umkvörtunina um það að störf í álveri séu dýr - má alveg skilja þ.s. kost, en þá liggur mikil fjárfesting að baki hverju starfi. Sem væntanlega þíðir að viðkomandi erlendum aðila er það í hag, að launa þau vel. Enda er sá leggur svo mikið til - til að kosta hvert starf, þá skiptir máli að hver starfsmaður haldi vel utan um hlutina. Enda kosta mistök mikið skilst mér í álverum, búnaðurinn er dýr og dýrt því að skipta um tæki - ef skemmast í höndum klaufa.

------------------------------

Lykilatriði er að orkuverðið sé nægilega hátt til þess að LV þurfi ekki að ganga á eigið fé til að standa undir þeim lánum, þ.e. að þær virkjanir sem verið er að reisa hugsanlega eða líklega, séu með nægar tekjur fyrir þeim.

Ef þ.e. sett þannig upp, þá hefur þetta ekki neikvæð áhrif á getu LV til að standa undir öðrum skuldum. En annað væri, ef orkuverð er of lágt, þannig að virkjanirnar eru ekki að bera sig. Þá myndi staða LV versna, og stað þess gagnvart lánadrottum einnig verða verri - vaxtakjör versna o.s.frv.

Það skiptir því sannarlega mjög miklu máli að semja ekki af sér.

Og þá má ekki vera of ákafur - - eins og þú réttilega bendir á.

Nei, verður að vera í myndinni.

Kv.