Af hverju bjargar Evruaðild ekki málum!

Það hefur verið haldið uppi mjög öflugum áróðri fyrir því að Ísland verði að skipta um gjaldmiðil svo það geti þrifist til framtíðar. Vandinn við þær fullyrðingar er að þegar leitast er við að rökstyðja málið, er jafnaði vísað til dæma erlendis frá. Það skortir yfirleitt rökstuðning fyrir því, byggt á ísl. reynslu af hverju betra væri fyrir Ísland, að starfa með gjaldmiðil sem Ísland sjálft hefur enga stjórna á.

 

Málið með Ísland er að Ísland er örhagkerfi, og örhagkerfi hegða sér ekki nákvæmlega eins og stærri hagkerfi. 

1. Örhagkerfi hafa mjög lítinn innri markað, sem þíðir að kostnaðarleg hagkvæmni framleiðslu til heimabrúks er jafnaði slök, kostnaður því mikill og slík framleiðsla á erfitt með að ná því að verða samkeppnisfær. Að auki þá er hætta á fákeppni mjög mikil því leitun að einhverri stærðarhagkvæmni, endar á því að markaðurinn er dómineraður af mjög fáum aðilum, eins og við könnumst mjög vel við.
2. Ísland býr við klassískan eiginleika örhagkerfa, að búa við mjög fábreitta framleiðslu, þ.e. mjög fáar greinar undirliggja okkar efnahag. Þetta þíðir að efnahagssveiflur eru til mikilla muna tíðari en í löndum, sem hafa fleiri greinar sem undirbyggja hagkerfið. Við þessu vandamáli er ekkert að gera, nema að búa til fleiri útflutningsgreinar - ef unnt er að finna möguleika til þess. 
3. Smæð innra markaðar, hve erfitt er að skapa tækifæri fyrir greinar sem vinna að framleiðslu til heimabrúks, veldur því að örhagkerfi búa við þann ókost, að vera háð innflutningi um nánast allar þær vörur, sem nota þarf.
4. Vegna þess hve innri markaður skiptir litlu máli í heildargrundvelli lífskjara, eru þeir fáu atvinnuvegir sem skapa gjaldeyristekjur í reynd megingrundvöllur uppbyggingar nútímatæknisamfélaga, í örhagkerfum.
5. Örhagkerfin standa eða falla með því hvort þeir atvinnuvegir sem framkalla gjaldeyristekjur, þrífast eða ekki. Ísland hefur í gegnum tíðina auðsýnt einmitt klassíska örhagkerfis hegðan, einmitt með því að þegar gjaldeyrisskapandi atvinnuvegir lenda í kreppu, þá lendir allt hagkerfið í kreppu, lífskjör hrapa þangað til að samkeppnishæfni gjaldeyrisskapandi greina er endurreist.

Vandi samt er að örhagkerfi eru samt ólík, eiga ekkert sameiginlegt annað en tiltekna þætti sem orskaðir eru af smæðinni einni saman.

Síðan, þarf að skoða/greina nánar framleiðsluþætti hvers og eins.

 

Mér tókst að finna áhugaverða skýrslu á vef AGS:

IMF Working Papers 2008

Rapid Current Account Adjustments: Are Microstates Different?

"In other words, there is a threshold beyond which adjustment is more likely. Edwards (2005), without being concerned about the source of CA deficits, illustrates that CA deficits of over 5 percentage points of GDP are not sustainable for most countries....History...suggests that high CA imbalances cannot be maintained for long and are followed by periods of CA adjustment, typically in response to a crisis." - bls. 14.

Þessi niðurstaða ætti ekki að koma okkur á óvart að (Current Account deficit) viðskiptahalli (þegar reiknað er einnig með öllum fjármagnstilfærslum) umfram visst mark leiði óhjákvæmilega til hruns, en þetta er hegðun hinnar klassísku ísl. hagsveiflu.

 

"In other words, in microstates tolerance for a large and persistent CA deficit—which manifests itself in a crisis—is probably much lower than in advanced countries, where it would seem manageable. Therefore, to preempt a crisis it is advisable that microstates improve their CA rapidly to protect themselves against problems in turbulent times." - bls. 14.

Það er ekki erfitt að skýra af hverju þetta er svo, t.d. á Íslandi. En, málið er smæðin á innri markaðinum. Í milljónaþjóðfélögum heldur framleiðsla á vörum til notkunar innanlands oft uppi stórum hluta vinnandi handa, og þannig er stór þáttur í heildarhagkerfinu. Þetta veitir heildar hagkerfinu ákveðinn "buffer" gagnvart ytri sveiflum, og minnkar afleiðingar þeirra á heildarkerfið.

Ísland er með svo agnarlítið innra hagkerfi, að það viktar mjög lítið í heildarhagkerfinu og nær því ekki að milda sveiflurnar - áföllin sem koma. Að auki, vegna smæðar innra markaðar, þá er auðvitað utanríkisverslun með mjög stóra hlutfallslega vikt fyrir bragðið, sem þíðir að halli á henni er einnig hlutfallslega alvarlegur.

Svo halli á utanríkisverslun hjá okkur leiðir því óhjákvæmilega fremur hratt til vandræða, sem við höftum margoft séð gerast.

 

"Our most significant findings are that for our whole sample, countries are more likely to have large CA adjustments if (i) they are already running large CA deficits; (ii) they run budget surpluses; (iii) the REER depreciates; (iv) the terms of trade improve; and (v) they are less open.." - bls. 21.

Ekkert af þessu ætti að koma á óvart, að líkur á stórri minnkun á viðskiptahalla aukist ef:

1. Ef stór viðskiptahalli er til staðar.
2. Ef ríkið hefur tekjuafgang.
3. Gengið fellur.
4. Viðskiptaaðgangur batnar.
5. Sett eru á innflutningstakmörkun af einhverju tagi.

Að tekjuafgangur ríkisins auki líkur á stórri sveiflu er áhugavert, en kannski ekki endilega furðulegt, því ríkið eftir allt saman hefur mestar tekjur á toppi á uppsveiflu, svo tekjustaða þess er líklega í hámarki rétt fyrir nýtt hrun.

 

• "Terms of trade improvements are more significant in reducing the CA deficit in microstates, suggesting that external factors beyond government control matter.
• Declines in per capita GDP growth in microstates greatly stimulate CA improvements.19
• REER depreciations do not appear to significantly reduce the CA deficits in microstates."  - bls. 21.

Eitt kemur á óvart miðað við okkar reynslu, að í flestum dvergríkjum skili gengislækkun litlu, þegar kemur að því að laga halla á viðskiptum. En, ég reikna með að þetta eigi einkum við ríki í fátækari kantinum þ.s. innflutningur er mjög há prósenta brýnar nauðsynjar, sem þörf er á hvernig sem hlutir ganga. Inni í þíðinu hjá þeim eru einmitt fjölmörg eyríki í Kyrrahafi, sem einmitt flest hver eru mjög mikið fátækari samfélög, en við hér á Íslandi. Reyndar er meirihluti dvergríkja í heiminum mikið fátækari þjóðfélög. Þetta er sennilega skýringin á því. Um þetta er Ísland því atípískt dvergríki.

Í tiltölulega ríku samfélagi eins og Íslandi, gildi allt annað. En, þá er mikill innflutningur varnings til neyslu, sem ekki flokkast til brýnna nauðsynja, þannig að gengisfelling hérlendis miðað við okkar reynslu, er okkar helsta leið til að rétta af viðskiptaójafnvægi þ.e. halla þegar hann skapast með þeim hætti að innflutningur neysluvarnings skreppi saman.

Við erum þegar með mjög góð viðskiptasambönd, svo frekari bæting þar um er ekki í boði. (Ath. að Ísland nýtir ekki frýtollkvóta sem það hefur fyrir fullunnar fiskafurðir, þannig að það stenst ekki að sá tollur sem þar sannarlega er enn til staðar, sé raunverulega að hinda útflutning fullunninna vara. Eitthvað annað er í gangi. Að auki, hefur Ísland haft frýverslun við ESB síðan á 8. áratugnum, en hnignun útflutnings fullunninna var átti sér stað einkum eftir 2000 - mig grunar að fullvinnsla hafi verið enn eitt fórnarlamb bólunnar sem fór hér af stað eftir 2004 þegar bankar yfirborguðu laun í hagkerfinu, vinnslan hafi ekki verið samkeppnisfær um laun, ekki getað fengið starfsfólk og flust úr landi.)

Sannarlega hefur kreppan og samdráttur lífskjara orsakað, minnkandi innflutning. 

 

"A crisis could set back development by years in many of them. Government policies should therefore aim at preventing such a crisis from occurring. This study suggests that possible preventive measures are fiscal consolidation and export diversification. These should rank high on the agenda of microstate policy-makers." - bls. 22.

Ég held að þetta sé okkar skilningur einnig, þ.e. að mestu máli skipti að komast hjá stórum áföllum.

Og að, auka fjölbreytni útflutnings.

Reyndar má fullyrða, að þ.s. við þegar erum með 100% frýverslun við Evrópu, fullnýtum ekki frýkvóta fyrir fullunnar fiskvörur til ESB; þá sé mjög erfitt að framkalla frekari bætingu viðskiptakjara við þá álfu, nema að við bætum við fleiri frýverslunarsamningum við önnnur svæði. Það flottasta væri að fá aðild að NAFTA og vera á sama tíma áfram með aðild að EES. Það myndi skv. minni skoðun, skapa okkar besta mögulega viðskiptaumhverfi.

 

Af hverju er Evra ekki augljóslega lausnin?

• I. Af hverju lækka vextir ekki, á lán til almennings og smærri fyrirtækja:

Það kemur til, að ástæða hárra vaxta hér, þá vísa ég nánar tiltekið til raunvaxta á lán ekki nafnvaxta, er ávöxtun lífeyrissjóða upp á 3,5%. Tenging þess við bankavexti er sú, að sjóðirnir eru helstu kaupendur skuldabréfa sem skv. kröfu sjóðanna verða að hafa raunávöxtun upp á 3,5%. Eftir hrun, eru bankarnir lokaðir frá alþjóðamörkuðum. Að auki, er einnig klárt að erlendir aðilar eru mjög ólíklegir eins og sakir standa að bjóða þeim ódýrari fjármögnun. Það ástand er mjög ólíklegt að lagast í náinni framtíð, en tæp staða bankanna mun í besta falli lagast smám saman á rúmum áratug.

Meðan bankarnir sjálfir eru að fjármagna sig á 3,5% raunávöxtun, geta þeir ekki boðið ódýrari lán en gegn 3,5% raunávöxtun + sá vaxtamunur sem þeir þurfa að auki fyrir eigin rekstrarkostnaði. Gjaldmiðilsskipti breyta í engu þessu ástandi, með nokkrum augljósum hætti.

Í reynd sýnist mér klárt að raunávöxtun innan hagkerfis okkar lækki ekki að ráði, nema að fjármögnun lífeyrissjóðanna, sé færð úr landi. Þá alveg sama hve langur tími líður frá gjaldmiðilsskiptum.

• II. Hverra hagsmunir eru þá gjaldmiðilsskipti yfir í Evru?:

Banka og fjármálafyrirtækja einkum, og að einhverju leiti fyrirtækja sem ekki stunda útflutning sem eru nægilega stór, til að erlendir bankar vilja lána. En eins og útskýrt að ofan lækka bankavextir hérlendis sennilega ekki. Fyrir útflutningsfyrirtæki og önnur fyrirtæki með aðaltekjur í gjaldeyri, er aðgangur að erlendu lánsfé í engu betri eða verri en áður. En, fyrir fyrirtæki sem í dag hafa aðaltekjur í krónum þ.e. bankarnir í dag og einhver stærri þjónustufyrirtæki; þá myndu gjaldmiðilsskipti útrýma gengisáhættu af því að taka erlend bankalán - þannig að hagur slíkra fyrirtækja klárlega batnar hvað það varðar. Þau fyrirtæki eru einu augljósu sigurvegararnir af gjaldmiðilsskiptum, sem ég kem auga á.

Fyrir almenning, væru vextir áfram þeir nokkurn veginn sömu. Einnig fyrir smærri til miðlungs fyrirtæki. Eins og útskýrt að ofan, það sama á við fyrirtæki með gjaldeyristekjur, en þau hafa geta nýtt sér erlend lán án gengisáhættu og fyrir þau er því ástand mála óbreytt. Þetta eru nær öll lykirfyrirtækin, sem undirbyggja okkar hagkerfi.

 

• III. Evra verndar lífskjör!

Nei alls ekki. En ég bendi á að í dag, eru flest aðildarríki Evrusvæðis í nettó lífskjara lækkun, því hagvöxtur í flestum tilvikum er neðan við verðbólgu. En hagvöxtur þarf að ná því að vera a.m.k. jafnt og verðbólgan til að lífskjör standi í stað, ef hann er minni er lífskjararýrnun í gangi. Að auki, bendi ég á að laun á Írlandi hafa lækkað samfellt síðan 2008. Að auki, hafa laun lækkað á Grikklandi cirka 20% og ljóst er að þau munu lækkar aftur um cirka að líkindum 20%. Portúgal, þar voru laun hækkuð 2010 upp í svipað horf og áður, en ljóst núna að það verður lífskjarahrun með gjaldþroti Portúgals sem er nú staðreynd.

Sannleikurinn er sá, að kreppa bitnar alltaf á almenningi, á lífskjörum almennings, sama hvort land starfar með eigin gjaldmiðil eða útlendan gjaldmiðil.

 

• IV. Evra lækkar verðbólgu

Menn eru alltaf að vísa til gengisfellinga í því samhengi. Á hinn bóginn, þó upptaka Evru myndi afleggja snögga verðbólgusprengingu vegna gengisfellinga, þá hefur upptaka Evru engin áhrif á verðbólgu sem skapast fyrir eftirspurn innan hagkerfisins sjálfs, þ.e. að verð hækki t.d. vegna launahækkana, sem sé velt í verðlag, eða vegna þess að einhver tiltekin gæði séu af skornum skammti vegna umframeftirspurnar. Þannig, að Evra kemur ekki í veg fyrir hina klassísku uppbyggingu verðspennu sem á sér hér staða að jafnaði, þegar hagvöxtur magnast þegar nálgast topp hagsveiflu.

Þetta er dálítið mikilvægt atriði, því þ.e. einmitt sú upphleðsla verðspennu vegna þenslu, sem er undanfari allra efnahagsófara fram að þessu, sem síðan leiða til gengisfellinga.

Svo menn ímynda sér, að ef möguleikinn á fellingu er tekinn burt, þá muni aðilar vanda sig, skilja að allt muni fara til andskotans - þá meina ég allt í raunveruleg fokk - ef þeir lagi ekki hegðan sína, því snögga reddingin hafi verið tekin burt.

En, ég spyr á móti, er þá ekki raunveruleg hætta á því, að ef reddingin snögga er fjarlægð, þá muni skortur á björgun þíða að hlutir hreinlega bjargist ekki?

 

• V. Evra skapar stöðugleika!

Lykilbreytan hér, er viðskiptajöfnuður við útlönd - en baráttan við hann er lykilstef í ísl. hagssögu:

1. Viðskiptahalli er alltaf fram að þessu undanfari hruns hérlendis, en miðað við þ.s. kemur fram í AGS rannsóknargreininni, er það alls ekkert furðulegt.  
2. Hagvöxtur leiðir alltaf til viðskiptahalla - hingað til.
3. Viðskiptahalli getur einnig skapast, ef tekjuhrun verður í þeim greinum sem afla gjaldeyristekna, eða veiðar minnka vegna slæmra umhverfisskilyrða.

Það sem þarf að íhuga er, hvernig getum við stýrt viðskipta-jafnvæginu inni í Evru?

• Gengisfellingar hér, koma alltaf eftir að viðskiptaójafnvægi hefur vaxið upp fyrir þ.s. hagkerfið ræður við, að viðhalda.
• Slíkt getur átt sér stað vegna þátta sem hagstjórnin hér hefur enga stjórn á, þ.e. gengisfelling á sér ekki endilega stað vegna óstjórnar.
• Í þeim tilvikum þarf að vera unnt, að aðlaga hagkerfið með skjótum hætti.
• Vandinn er að mögulegar leiðir til þess eru ekki svo íkja margar:

1. Gengisfelling verður úr sögunni.
2. Ekki heldur hægt að setja innflutningshöft, ekki heldur löglegt í dag.
3. Svo þá verður að halda aftur af launahækkunum, og eftirspurn.
4. Eina leiðin til aðlögunar gegn snöggu áfalli, er þá launalækkun.

Hve stórt var hagkerfisáfallið sem Ísland varð fyrir? Mælt í dollar, lækkaði landsframleiðsla um 40%.

Af þeim 3. löndum á Evrusvæðinu sem lent hafa í alvarlegum efnahagsvandræðum, þ.e. Grikkland, Írland og Portúgal; hefur einungis Írlandi tekist að ná fram samstöðu launþega um framkvæmd aðlögunar með launalækkunum, þ.e. með samfelldum launalækkunum frá 2008 hefur Írlandi tekist að snúa viðskiptahalla við í hagnað, þ.e. náð sambærilegri aðlögun viðskiptajöfnuðar og við hér á Íslandi.

Hvorki Portúgal né Grikklandi hefur tekist að ná slíkri aðlögun með þeim hætti, en í stað samfelldra launalækkana, þá hækkuðu laun aftur í þeim löndum 2010. Viðskiptahalli er enn mikill og skuldir hratt vaxandi, útflutningsgreinar enn í hnignun.

1. tilvik af 3. segir mér, að ekki sé unnt að treysta því að leið launalækkana til aðlögunar, virki sem aðlögunargrundvöllur í stað þess möguleika að geta fellt gengi.

Það verður að muna, að sveiflur verða einnig vegna verðsveifla í helstu útflutningsgreinum, og ferðamennsku. Slíkar sveiflur eru þættir sem ísl. ríkið hefur enga stjórn á.

Að auki, náttúrufarssveiflur þ.e. í sjónum og náttúruhamfarir, geta skapað næglega stóra sveiflu, að krefjist snöggrar aðlögunar. Einnig þættir sem eru utan við þ.s. stjv. geta stýrt.

Að lokum, að hingað til hefur ekki gengið vel að halda aftur af hækkunum launa.

En, ég bendi á að nú eru í gangi stífar launakröfur frá samtökum vinnumarkaðar. Á sama tíma, er borð fyrir báru til launahækkana í reynd afskaplega lítið. En skv. Seðlabanka var raunafgangur af utanríkisverslun 2010 einungis 1,7% af landsframleiðslu og hann reiknar með 2,4% raunafgangi í ár.

Sjá Peningamál bls. 38.

• "Viðskiptajöfnuðurinn 2010...Ef leiðrétt er fyrir áföllnum vöxtum vegna innlánsstofnana í slitameðferð verður viðskiptajöfnuðurinn hins vegar jákvæður um rúma 26 ma.kr. eða sem nemur 1,7% af vergri landsframleiðslu
• "Fyrir árið í 2011 er gert ráð fyrir að viðskiptajöfnuður...þegar leiðrétt er fyrir áföllnum tekjum og gjöldum innlánsstofnana í slitameðferð, verði...jákvæður um 39 ma.kr. eða 2,4% af vergri landsframleiðslu.

Að auki verður að muna, að greiðslur af AGS pakka hefjast næsta ár, vaxtagjöld milli 50-60ma.kr. miðað við gengi krónunnar 2010, sem er hærri upphæð en nettó tekjuafgangur síðasta árs og áætlaður af Seðlabanka nettó afgangur 2011.

Nú, í ljósi þess að Ísland þarf að borga af AGS lánapakkankum á næsta ári, er sennilega óvarlegt svo meira sé ekki sagt, að þurrka alveg út tekjuborð þessa árs. Segjum að við tökum helming þess út.

• Þá verður útreiknuð max launahækkun: 1,2% + 2,3% = 3,5% eða 1,2% + 1% = 2,2%.
• Eftir því hvort hagvöxtur verði 2,3% eða 1%.

Ef Íslendingar geta ekki haldið aftur af sér, þegar þeir standa annars frammi fyrir öruggu greiðsluþroti; þá er tómt mál að tala um að það skapi slíkann aga að orsaki breytta hegðun hér, að taka möguleikann á gengisfellingum út!

Það verður því sannarlega áhugavert að fylgjast með útkomu kjarasamninga, en ef launahækkanir verða klárt vel umfram þ.s. hagkerfið í reynd ræður við, miðað við hinar mjög svo tæpu aðstæður, þá verða líkurnar - svo ekki sé meira sagt - frekar yfirgnæfandi að mjög ólíklegt sé að Íslendingar hafi þann aga sem til þarf, að fylgja leið launalækkunar aka Írland. En, Íslendingar eru þá að feila á mun vægara prófi þ.e. að hækka ekki laun of mikið, þegar þeir standa frammi fyrir mjög skýrri áhættu, sem hlýtur a.m.k. að vera eins öflugur agaþáttur, og að taka möguleikann á gengisfellingum af okkur.

Ef það verður útkoman, að launahækkanir verða til muna hærri - sem ég óttast - en raunverulega er til peningur fyrir, í svona óskaplega tæpri stöðu; þá lít ég á það sem síðasta líkistunaglann í þeirri hugmynd, að unnt sé að skipta um gjaldmiðil og taka upp Evru, og láta það ganga upp.

Þá er niðurstaðan, að þvert á móti séu þá yfirgnæfandi líkur til þess, að það endi fyrir rest með ósköpum.

En málið er, að þ.s. eina leiðin til aðlögunar er launalækkun innan Evru. Og ef það staðfestist að mjög ólíklegt sé að hér sé agi til að framkvæma slíka lækkun mögulegur. Þá yrði afleiðing þess að nauðynleg aðlögun fer ekki fram sú, að allt heila hagkerfið eins og það leggur sig, getur fallið á hliðina. Sem sagt, að mál bjargist ekki, og þá verði rökrétt afleiðing mjög stórfellt hagkerfishrun, ásamt margra tuga prósenta atvinnuleysi og fullkomlega öruggu hruni almannaþjónustu, lífeyriskerfis og annarra grunnkerfa; og auðvitað algerlega öruggu þroti ríkisins ásamt helstu sveitarfélögum. 

Eftir stæði rústir einar. Nema aðeins að einhver björgunarvagn myndi koma, sem myndi láta okkur hafa fullt af peningum, nokkurn veginn frítt. Þessi grimma útkoma sé áhættan af upptöku Evru fyrir okkur, vegna þess að Ísland er míkróhagkerfi þ.s. allt og ég meina allt stendur og fellur með því að núverandi gjaldeyrisskapandi greinar haldi áfram að ganga. Án slíks grunns, sé ekkert hagkerfi hér!

 

Niðurstaða

Ég veit að hópur fólks mun blása á þ.s. ég hef sagt hér, sem argasta hræðsluáróður. Ég skora á það fólk að koma með mótrök en ekki sleggjudóma. En, mér er vel kunnugir þeir veikleikar sem núverandi peningakerfi glímir við. En, ég segi að þrátt fyrir þá, sé eina leiðin - eina vonin. Að búa áfram við okkar gjaldmiðil, en læra af reynslunni og gera betur.

Klárt að það verður martröð að vinda ofan af kúfnum á okkar peningakerfi þ.e. krónubréf, aflandskrónur og að auki þann bing sem enn er til staðar í innanlands peningakerfinu. Ég er að tala um þá staðreynd að heildarumfang þess, hleypur á nærri því 2X þjóðarframleiðslum. Sem er vel umfram þ.s. er í reynd ávaxtanlegt innan okkar hagkerfis, þegar það er svo laskað sem það er í dag. Það fjármagn sem er umfram 1X þjóðarframleiðslu, mun vilja komast út úr kerfinu því þeir sem eiga það eru líklegir til að skilja, að sú staða er ósjálfbær. Ofan af þessu öllu þarf að vinda og sá kostnaður er sennilega á bilinu 1.000 - 1.200 ma.kr.

Engar þægilegar leiðir til þess eru í boði, einungis drakonískar. A)Gera bankana gjaldþrota í annað sinn, endurreisa þá aftur með yfirfærslu eigna á afslætti cirka 50%. B)Framkvæma gjaldmiðilsbreytingu sbr. þ.s. þjóðverjar framkv. eftir seinna stríð er þeir skiptu "Reichsmark" fyrir "Bundesmark" og samtímis, yfirfærðu eignir á mismunandi gengi, sem leið til að afskrifa eignir sem raunverulega eru verðlausar. C)Af aflétta höftum og láta krónuna falla. En, þá þarf að frysta fyrst vísitöluna, en þessi aðgerð er gagnslaus annars. Þarf einnig fyrst að semja við krónubréfahafa um það að umbreita bréfunum þeirra í lán, gegn tilboði um 100% skv. endurgreiðslu sem væri mun betri kjör en þeir annars fá og þeir því líklegir að taka slíkum díl. En tilgangur væri að minnka útflæðið á gjaldeyri niður í viðráðanlegt. Að sjálfsögðu má ekki nýta gjaldeyrissjóðinn til að verja gengið falli. En, tilgangurinn er einmitt að láta það falla um 50% sem það mun þá líklega gera, svo krónueignir raunverðfalli.

Allar þessar 3. leiðir geta hugsanlega skilað þeirri cirka 50% raunafskrift krónueigna sem framkvæma þarf, svo peningakerfið hér nái því að verða sjálfbært á ný (Í forbifarten raunverðfalla krónuskuldir almennings um sama hlutfall/einnig krónuskuldir fyrirtækja, sem ætti aflétta skuldakreppunni sem nú stendur yfir innan okkar hagkerfis). En þ.e. cirka umfang þeirrar afskriftar sem ég held að þurfi. Þá fer umfang krónueigna niður í cirka eina landsframleiðslu, sem verður viðráðanlegt - sjálfbært.

Svo þaðan í frá, verður hagstjórn að leggja áherslu á að koma í veg fyrir stór áföll annars vegar og hins vegar, verður áherslan vera á að auka útflutning. En þ.e. hin raunverulega leið til aukinnar velsældar. En, hagvöxtur byggður á neyslu er í reynd lokað sund hér, vegna þess hve fátt er hér framleitt þá myndi slík stefna einungis búa til vandamál aftur.

 

Kv.

Athugasemdir

[Jón Gunnar Bjarkan, 1.5.2011 kl. 16:47]

"Eitt kemur á óvart miðað við okkar reynslu, að í flestum dvergríkjum skili gengislækkun litlu, þegar kemur að því að laga halla á viðskiptum."

Þetta ætti ekki að koma neinum á óvart enda algjörlega þekkt fyrirbæri í hagfræði, ég hef meira segja tekið dæmi um þetta hér í kommentum hér á blogginu hjá þér. Stórbatnandi viðskiptajöfnuður Íslands á sér margar ástæður, hvað gengislækkun varðar, þá hefur það vissulega áhrif, en hún er lítil ástæða þessa batnandi jöfnuður fyrir utan það að vera stórskaðleg íslenskum efnahagi þvert á það sem menn vilja meina þegar þeir reyna að halda uppi vörnum fyrir krónuna.

Stór þjóð eins og Bandaríkin fær miklu meira út úr gengislækkun heldur en smáþjóðir, þetta gefur auga leið vegna þess að þeir framleiða allt sem þeir þurfa. 3 fyrirbæri gerast við gengislækkun á dollaranum(samkvæmt kenningunni en hún hefur reyndar lítið gengið eftir þarna vestra). Útflutningsverðmæti eykst, innflutningur minnkar og atvinnuleysi minnkar. Sumsé ef við tökum ofureinfalt dæmi(og ég viðurkenni að þetta er mikil einföldun þetta dæmi). Ford fær meira af dollurum fyrir að flytja út bíla, innfluttir bílar kostar meira og því minnkar verslun með innflutta bíla, eins og BMW því neytendur kaupa frekar Ford, og vegna þess að neytendur fara að kaupa meira af Ford, þá eykst atvinna. Sumsé kaupmáttur neytenda í stórum þjóðum er varinn, vegna þess að þau hafa enn kost á að kaupa innlenda vöru, þessum kaupmætti er síðan varið í innlenda verslun.

Þetta er auðvitað ekki fyrir hendi hjá dvergþjóðum því við framleiðum ekki bíla, kaffikönnur, sjónvörp, varahluti, skip, flugvélar og svo framvegis og framvegis. Kaupmátturinn einfaldlega minnkar(hvarf í okkar tilfelli), innflutningur helst sá sami nema það að neytendur í dvergþjóðum fá minna fyrir peninginn, innlend fyrirtæki kaupa enn tæki og tól til framleiðslu og hráefni sem hækka í verði og því fá þau aðeins hluta af auknu útflutningsverðmæti í sinn vasa. Vegna þess að neytendur hafa ekki kost á að snúa sér í innlenda framleiðslu þá eykst atvinna ekki að sama skapi. Og enn og aftur, þetta er allt mikil einföldun þegar kemur að því að ræða um heil þjóðfélög og alla atvinnustarfsemi þar. Til dæmis á þetta miklu minna við um ferðamannaiðnaðinn, þar skiptir mjög litlu máli hvort þú um er að ræða gengislækkun hjá dvergþjóð eða stórþjóð. Jafnvel þó útflutningsverðmæti eykst í okkar aðalútflutningsiðnaði, eins og Fisk og Áliðnaði, þá getum við ekki veitt meira eftir duttlungum gengis og áliðnaðurinn sem er í eigu erlendra aðila keyrir á fullri framleiðslugetu og því skiptir ekki máli hvort gengið hækkar eða lækkar, það skapar enginn ný störf og erlendir aðilar taka bara meira inn í hagnað, sem er fínt fyrir þá, ekkert að kvarta undan því. 

Hér eru nokkrar ástæður fyrir stórbatnandi viðskiptajöfnuði.

Viðskiptahallinn sýndi mjög brenglaða mynd fyrir hrun. Mjög stór hluti af þessum halla var virkjanaframkvæmdir til dæmis eins og á Kárahnjúka, þessar framkvæmdir eru núna gengnar í gegn og nú farnar að framleiða sem skapar viðskiptaafgang en ekki halla eins og fyrr, þetta hefði gerst hvort sem krónan veiktist eða ekki.

Sama má segja um stórkaup íslenskra aðila á eignum erlendis sem Seðlabankinn var duglegur að benda á að væri ein stærsta ástæðan fyrir hallanum(sem væri því aðeins halli á pappír en kæmi til baka sem viðskiptaafgangur þegar eignirnar væru seldar aftur). Þegar lánstraust þessara fyrirtækja var fyrir bí og mörg hver kominn á hausinn þá hvarf þessi skekkja úr viðskiptajöfnuðnum.

Lánamál heimilina voru í rúst eftir hrun, bæði þeirra sem voru með verðtryggð lán en alveg sérstaklega þeirra sem voru með gengistryggð lán. Margar fjölskyldur áttu því ekkert eftir til að versla, hvorki íslenskar né erlendar vörur. Þetta hefur sömu áhrif og ef tekjuskattprósentan yrði hækkuð upp í 80%, skiljanlega myndi það laga viðskiptahallann. Eins og ég sagði að ofan, kaupmátturinn nánast hvarf hjá íslendingum. Maður lagar ekki efnahag ríkis með því að breyta því í fátæktraríki.

Stóraukið atvinnuleysi jókst gríðarlega í hruninu, og hér skiptir hlutfallsleg aukning öllu máli. Við fórum frá um það bil 1-2% atvinnuleysi upp í hátt í 9% atvinnuleysi. Tekjur þessa fólks minnkar þannig stórkostlega ef þau fóru frá því að vera í vel launuðum störfum í fjármálaiðnaðnum og yfir í langtíma atvinnuleysi. Það er algjörlega á skjön við reglur hagfræðinnar sem við erum að eiga við hér, atvinnuleysi á að fara minnkandi með lækkandi gengi, við upplifðum stóraukið atvinnuleysi samfara hruni á gjaldmiðlinum.

Það eru því 5 samverkandi þættir sem eru ástæðan fyrir minnkandi innflutningi, stórframkvæmdir eru farnar að skila útflutningi,  minnkandi verslun með eignir erlendis, lánamál heimila og fyrirtækja gerði það að verkum kaupmáttur rýrnaði gríðarlega, stóraukið atvinnuleysi minnkaði kaupmátt heimila og síðan gengislækkun. 

Ef við hefðum verið að tala um gengislækkun eina og sér í eðlilegu árferði, þá er ég nokkuð viss um að innflutningur hefði aukist, en ekki minnkað ví neytendur hætta ekki að vera neytendur og fyrirtæki hætta ekki að vera fyrirtæki. En á móti kæmi að útflutningsverðmæti hefði aukist að sama skapi.

Að mínu mati hefur gengishrunið verið stórskaðlegt íslenskum efnahagi.

[Einar Björn Bjarnason, 1.5.2011 kl. 18:25]

Ég er algerlega ósammála því, því eins og ég útskýrði þá er Ísland ríkara sem þjóðfélag en meðaldvergríkið, svo gengisfall minnkar innflutning varnings sem er raunverulegur neysluvarningur, ekki brýnar nauðsynjar.

Þ.e. sjálfsagt eðlilegt að fyrir þjóðfélög sem eru umtalsvert fátækari, þ.s. innflutningur neysluvarnings er minna hlutfall innflutnings en hér, innflutningur grunn-nauðsynja hærra hlutfall; þá skili gengisfall litlu.

Hér á landi skilar aukin neysla fyrst og fremst auknum innflutningi. Þess vegna virkar ekki hér, að auka neyslu.

Það var algerlega nauðsynlegt einmitt að lækka lífskjör, því við í brútal einfaldleik hlutanna höfum ekki efni á lífskjörum sem eru umfram, þá innkomu sem kemur frá gjaldeyrisöflun hagkerfisins.

Lífskjör umfram það mark skila alltaf viðskiptahalla og svo hruni, því þau eru umfam þ.s. hagkerfið aflar.

Að auki, hafa skuldir hækkað mjög verulega, og það þarf einnig að taka tilli til þess, og eina leiðin til að greiða þær skuldir niður, er að lækka lífskjör að því marki sem þarf svo afgangur af gjeldyeristekjum sé nægur fyrir skuldum + því sem er innflutt.

Lífskjaralækkunin, þvert ofan í að vera skaðleg fyrir hagkerfið, var gersamlega nauðsynleg til að bjarga hagkerfinu frá mun alvarlegra hruni en annars hefði orðið.

En, án þessa gengisfalls hefði einnig þurft að setja innflutningshöft, ofan í gjaldmiðilshöft - til að forða annars óhjákvæmilegu greiðsluþroti.

Núverandi ástand er rökrétt afleiðing þess, að við lifðum umfram þ.s. við raunverulega höfðum efni á - þær skuldir munu lækka lífskjör hér í mörg ár, einungis leiða til bata smám saman.

----------------------

Hagvöxtur hér á grundvelli neyslu er í reynd gagnslaus, því hann eykur fyrst og fremst innflutning en mjög óverulega neyslu í því sem innlent er framleitt. Því er öðruvísi háttað, í stærri hagkerfum með mun breiðari framleiðslugrunn, að í þeim eflir neysla innlenda framleiðslu, og fjölgar störfum í slíkum greinum.

Hér er þeim áhrifum til að dreifa að mjög óverulegu marki, og því er slík stenfa nær örugg leið í endurtekin vandræði.

Eina raunverulega færa leiðin til að auka lífskjör, er að auka gjaldeyristekjur.

Hleypa einungis neyslu upp, í takt við auknar tekjur.

Þannig verður stýringin í framtíðinni að vera, að halda aftur af hagvexti og einungis að slaka á til að heimila aukningu þegar gjaldeyristekjur aukast.

Við erum ekki normal hagkerfi heldur örhagkerfi og verðum að haga stjórnun skv. því hver við erum.

Kv.

[Einar Björn Bjarnason, 1.5.2011 kl. 18:39]

Það er þó klárt takmörk fyrir því hve mikinn viðskiptaafgang við getum haft, því eftir allt saman þarf áfram að flytja inn grunnnauðsynjar. Við erum sennilega á ystu mörkum þess sem hægt er að gera í því að halda niðri innflutningi, án þess að grípa til hafta á einhvern stórann þátt eins og t.d. eldsneyti.

Kv.

[Einar Björn Bjarnason, 1.5.2011 kl. 18:43]

Það var ein ástæða þess, að mikilvægt var að segja "nei" þarna um daginn, því þ.e. einmitt viðbótarskuldsetning í gjaldeyri sem getur framkallað þörf fyrir slíka drastíska aðgerð.

Kv.

[Jón Valur Jensson, 1.5.2011 kl. 20:29]

Glæsilegt var Reykjavíkurbréf Sunnudagsmoggans í dag og fjallaði með afhjúpandi hætti um margar hliðar evrumálanna. Verður krísan móðir allra krísa? nefnist þessi stærsti leiðari vikunnar í Morgunblaðinu, og hann er mjög lærdómsríkur, hann ættu allir áhugamenn um evruna og Esb. að lesa. Millifyrirsagnir þar: Evrutilraunin var ekki öll þar sem hún var séð -- Góð ráð dýr [og á eftir fylgir afhjúpun á miklum refsskap] -- og: Evran er ekki laus úr sínum vandræðum.

[Jón Gunnar Bjarkan, 1.5.2011 kl. 20:31]

Já já, þetta er allt saman gott og blessað, en við erum samt ekki að ná hvor til annars hérna.

Það sem ég var að tala um er að stórar þjóðar fá miklu meira út úr gengislækkun heldur en dvergþjóðir sem er staðreynd og þú þrætir ekki fyrir sem er ágætt.

Punktur númer tvö sem við erum að tala um er áhrif hrun krónunnar á batnandi viðskiptajöfnuðinn sem ég tel vera minniháttar og þú telur vera meiriháttar og nefndi ég fjögur atriði sem að mínu mati gera útslagið varðandi minnkandi innflutning sem koma hækkun eða lækkun gengis ekki við. Ef ekki hefði verið fyrir þessi fjögur atriði þá tel ég að innflutningur hefði ekki minnkað, heldur þvert á móti aukist. Ástæðan er vegna þess að i fyrsta lagi að innflutningur fyrirtækja eykst(hráefnisverð, varahlutir, vélar og fleira, skiptir engu hversu gengið sveiflast upp og niður, þeir þurfa þessa hluti og því eykst innflutningur þeirra þar sem verðið er hærra) og innflutningur helst sá sami fyrir heimili, í besta falli. Í staðinn fyrir að kaupa tvær tölvur, þá kaupi ég nú eina tölvu á verði tveggja áður, EN ÉG ER SAMT AÐ KAUPA JAFNMIKIÐ, það er að segja, innflutningurinn er sá sami. Ertu ósammála þessu? Ég er svo alveg sammála þér um að við fáum meira fyrir útflutninginn og því bætir gengislækkunin í þessu þrönga samhengi viðskiptajöfnuðin.

Ef við getum verið sammála um þetta þá erum við komnir með einhvern umræðugrundvöll hérna og það væri hvort þetta sé hagkvæmt fyrir íslendinga eins og þú vilt halda fram eða skaðlegt eins og vill halda fram. 

Mitt mat er að þetta sé skaðlegt fyrir þjóðfélagið vegna þess augljósa fylgikvilla að með lægri lífskjörum er að eftirsóttasta starfsfólkið flytur einfaldlega í burtu, sem þýðir auðvitað minni skattekjur, minni verslun, minni útflutning og erfiðari skuldavanda ríkis. Ég er hættur að nenna að fylgjast með þessum brottflutningstölum, eru þær ekki eitthvað um 10-15.000 manns síðan í hruninu, vinnumiðlanir frá öðrum löndum koma hérna og geta húkkað í hámenntað fólk sem Íslenska ríkið hefur fjárfest í fyrir margar milljónir á haus og þetta fólk fer beint út á vinnumarkaðinn erlendis og skilar tekjum þar í kassan fyrir erlend ríki, fyrir íslenska fjárfestingu.

Auðvitað er gott að fá meiri gjaldeyri inn í landið eins og þú segir til greiða úr miklum skuldavanda ríkis, sveitarfélaga og fyrirtækja en það gagnast auðvitað lítið ef að þetta aukna innflæði gjaldeyris er síðan bara á pari við þær auknu vaxta og skuldagreiðslur sem gengislækkunin skilaði okkur í fyrsta stað því þá erum við að taka allar þessar lífskjaraskerðingar á okkur til einskis. Kannski ekki alslæmt fyrir ofurskuldsett útgerðarfyrirtæki því þær fá þó allavega hærra verð fyrir vörur sínar en mjög slæmt fyrir ríkissjóð og allra versta dæmið í þessu er fyrirtæki eins og orkuveitan sem skuldar erlendan gjaldeyri til erlendra fjárfestingasjóða, svo þeir þurfa að greiða meira út, en þeir selja síðan orkuna fyrir íslenskar krónur og fá því minna verð fyrir vöruna.

Þau fáu störf sem hafa skapast við lækkun krónunar tapast annarstaðar með gríðarlega minni verslun neytenda. Tökum dæmi með Bílaiðnaðinn aftur, bílainnflutningur landans þarf starfsfólk til að flytja þá, til að selja þá og til að þjónusta þá. Því færri bílar sem eru keyptir, því færra starfsfólk þarf í kringum þá, því færra starfsfólk, því minni peningur og því minni verslun, bæði við innlenda og erlenda framleiðendur. 

[Einar Björn Bjarnason, 1.5.2011 kl. 22:35]

Jón - þ.e. auðvitað slæmt að missa hæfileika fólk úr landi, en vandinn þar um að það var of mikið "misallocation" áður, þá á ég við að of margir störfuðu við greinar sem annaðhvort hrundu eða greinar sem ekki voru gjaldeyrisskapandi.

Þ.s. þú nefnir verslun, þá er það einmitt grein sem varð að minnka, og er dæmi um hvað ég á við, að of mikil velta og starfsmannafj. hafi verið þar.

Eitt áður en ég segi meira, þú ert e-h að vaða í villu, því allar tölur yfir innflutning sýna tuga prósenta minnkun síðan fyrir hrun, en þú ert greinilega e-h að tönnslast á því, að meðaltal yfir dvergríki sýnir að þau græða lítið á gengisfellingum, en þ.e. alveg klárt að þetta á ekki við okkur, vegna þess að við höfum verið mun ríkara samfélag, þannig að um mikinn innflutning var að ræða á varningi sem ekki var og er bráðnauðsynlegur. Sá innflutningur hefur skroppið verulega saman, þó að sjálfsögðu sé enn mikill innflutningur, en þá erum við væntalega búin að taka fituna af innflutningnum og kominn niður á þann basis að erfitt verður að lækka hann frekar.

En, þú hlýtur að sjá að verslun, sem byggist á innflutningi 99% er ekki framtíðar-vaxtargrein á Íslandi, við aðstæður eins og við búum við nú að við verðum að viðhalda stórum gjaldeyrisafgangi svo við verðum ekki gjaldþrota. Sú tuga prósenta veltuminnkun verslunar, var nauðsynleg og hefði verið nauðsynleg samt þó engin skuldaaukning hefði átt sér stað því tekjur hagkerfisins minnkuðu um cirka 40% mælt í dollurum, sem segir að innflutningur varð að minnka um sama hlutfall að verðmætum, sem segir að verslun varð að minnka um cirka það hlutfall hér innanlands, sem auðvitað skilar miklu atvinnuleysi meðal verlsunarfólks. Síðan vedlur skuldaaukningin viðbótar þörf fyrir samdrátt í þeim greinum, því ofan í tapaðar tekjur þarf að hafa stórann afgang í núverandi tekjustöðu.

Það fólk sem starfaði í þeim greinum verður að leita til annarra starfa, því þessi störf eru farin í langan tíma. Koma ekki aftur fyrr en eftir 20 ár eða svo í fyrsta lagi.

Því miður verður það ekki hrist úr ermi, að skapa slík störf - 1, 2 og 3.

Margir munu því fara.

En, ef við reyndum t.d. með þeirri hugmynd að hækka gengið um 33% sem Danske Bank kom með og sumir eru ástfangnir af, þá yrði á móti að setja innflutningshöft. En, ef hvorugt er gert yrði landið gjaldþrota mjög hratt.

Ég hef ekki mjög mikla samúð með þeim aðilum sem tóku erlend lán, án þess að hafa tekjur í þeim sömu gjaldmiðlum. Einfaldlast er að þeir aðilar fari á hausinn, svo þær skuldir afskrifist. En, ég sé það ekki sem praktíska leið, að bjarga því fólki með gengishækkun til þess eins að bæta við höftum eða hinn kosturinn að gera landið í heild greiðsluþrota.

Það myndi ekki heldur bjarga ríkinu slík leið eða sveitarfélögum, því ef 33% hækkun fylgir ekki 33% hækkun gjaldeyristekna, þá er ríkið í reynd ekkert betur statt - því lífskjör myndu ekki í reynd hækka því þú skapar ekki verðmætaaukningu með slíkri hókus pókus aðgerð, velta í verslun eykst ekki því hálftómar verlsanir koma í staðinn. Reyndar spái ég því að útlendingar myndu krefjast mjög fljótt staðgreiðsluviðskipta á ný eins og rétt eftir hrun, því þ.e. tekjuafgangurinn á utanríkisviðskiptum sem sannfærir þá um að við eigum raunverulega pening fyrir því sem við viljum flytja inn. Ég sé ekki hvernig leið gengishækkunar er ekki blindgata.

--------------------

Já ég er ósammála þessu, því mælingin sem skiptir máli er mæling út frá gjaldeyristekjum, en ekki fj. króna sem þú þarf að borga fyrir tölvu.

Viðskiptajöfnuð-urinn er meginatriði. En, ég bendi þér á að lesa bls. 14 í skýrslu þessa ágæta starfsmanns AGS, þ.s. er umræða um viðskiptahalla og bent á að sú hugmynd sem orðin var vinsæl að viðskiptahalli af völdum annarra en ríkisins væri ekki veruleg áhættuatriði, sé "discretited" í dag og þvert á móti hafi í ljós komið að sú gamla skoðun að viðskiptahalli sé lykilbreyta sé sennilega rétt.

Það hefur alltaf verið mín skoðun, og hrunið hefur styrkt mig í akkúrat þeirri skoðun; að lykilatriði í ísl. hagstjórn sé að passa upp á að viðskiptahalli sigli ekki yfir cirka 2%. 

Það þíðir m.a. að við verðum að halda aftur af neyslu og hagvexti, þ.e. heimila ekki að flutt sé inn meira almennt séð en hagkerfið aflar í gjaldeyri talið.

Ekki megi hafa viðskiptahalla samfellt t.d. yfir 3. ára tímabil. Þannig að alltaf verði að bremsa miskunnarlaust af hagvöxt og neyslu, ef halli er að leita umfram 2%.

---------------------

Miðaða við núverandi skuldastöðu, verður að halda raungengi lágu til að halda lífskjörum niðri og því innflutningi. Annars þarf að skellla á innflutningstakmörkunum, sem mjög vel getur þurft eða við neyðst til að gera enn, eða síðar.

Sannarlega er það rétt, að hlutfallslega skilar gengisfall minna fyrir örhagkerfi, en eins og ég bendi á, á móti, þá er Ísland óvenju ríkt örhagkerfi og því innflutningur varnings sem ekki er brýnn neysluvarningur eða hægt a.m.k. að vera án um einhvern tíma, nægilegt hlutfall innflutnings til að unnt er að beita gengisfellingu til að laga viðskiptajöfnuð og skapa afgang - annars hefði þurft höft á innflutning.

Sem betur fer, hefur útflutningur haldist og hann er stöðugur, og þannig að þær tekjur duga a.m.k. meðan gjaldeyrisskuldir hækka ekki að ráði til viðbótar, þannig að innflutnings höft hafa ekki fram að þessu verið nauðsynleg, en sú staða er í járnum sem sést á því að nettó afgangur var einungis 1,7% af vergri landsframleiðslu á sl. ári, og skv. spá Seðlabanka verður hann einungis 2,4% af vergri landsframleiðslu þetta ár.

Þ.s. þetta segir er að við höfum ekki efni á neinum umtalsverðum launahækkunum þetta ár, en ekki má gleyma því að á næsta ári á að hefja að greiða af AGS lánum, e-h á bilinu 50-60ma.kr. í vaxtagjöld. Þ.e. stærri upphæð en nemur nettó afgangi þessa árs, cirka samanlagt nettó afgangur 2010 og 2011. Ég get eiginlega ekki málað það skíra hve tæp og viðkvæm staðan er.

Þannig að við verðum að fá sennilega eitt álver a.m.k. hugsa ég, en ég tel að virkjun þurfi að vera einkaframkvæmd, því of áhættusamt sé að Ísland taki á sig þá viðbótar skuldsetningu.

Kv.

[Jón Gunnar Bjarkan, 1.5.2011 kl. 23:08]

Ókei, ég ætla að stoppa þig hérna. Var búinn að lesa niður yfir 3. málsgrein og hætti þar því ég sá að þú misskildir mig alveg. Tökum bara nokkra punkta í einu. Mun lesa afganginn eftir að ég hef leiðrétt þetta.

ÉG VEIT að innflutning hefur minnkað því eins og ég sagði að ofan:

"Það eru því 5 samverkandi þættir sem eru ástæðan fyrir minnkandi innflutningi, stórframkvæmdir eru farnar að skila útflutningi,  minnkandi verslun með eignir erlendis, lánamál heimila og fyrirtækja gerði það að verkum kaupmáttur rýrnaði gríðarlega, stóraukið atvinnuleysi minnkaði kaupmátt heimila og síðan gengislækkun. 

Ef við hefðum verið að tala um gengislækkun eina og sér í eðlilegu árferði, þá er ég nokkuð viss um að innflutningur hefði aukist, en ekki minnkað [þ]ví neytendur hætta ekki að vera neytendur og fyrirtæki hætta ekki að vera fyrirtæki. En á móti kæmi að útflutningsverðmæti hefði aukist að sama skapi."

Það er að segja, burtséð frá því hvort gengið hefði lækkað eða ekki, fyrst við vorum hætt að flytja inn í Kárahnjúkavirkjun, skekkjan varðandi uppkaup á eignum erlendis var farinn, við værum að upplifa stóraukið atvinnuleysi(og því minni kaupmátt) og kaupmáttur heimila hafði minnkað gríðarlega vegna hækkandi greiðslubyrða vegna lána, að þá hefði innflutningurinn AUGLJÓSLEGA minnkað hvort sem kæmi til gengislækkun eða ekki. Ég er að segja að hrun á genginu orsakaði ekki minnkandi innflutning, ef ekki hefði verið fyrir alla þessa hluti þá hefði innflutningur hækkað ÞRÁTT fyrir lækkandi gengi að mínu mati. 

Tvö einföld dæmi. Gunna og Jon þena 500.000 krónur í sitthvoru lagi.

Fyrir hrun keypti þau bæði árlega í sitt hvoru lagi 2 tölvur, 2 sjónvörp og Ipod.

Eftir hrun missir Jón vinnuna.

Gunnar þénar ennþá 500.000 krónur en kaupir nú árlega 1 tölvu, 1 sjónvarp og Ipod en það kostar það sama og 2 tölvur og 2 sjónvörp og ipod fyrir hrun.(sami innflutningur fyrir og eftir hrun, bara minni kaupmáttur).

Jón hefur nú 150.000 krónur í tekjur núna og kaupir því aðeins 1 sjónvarp árlega(þetta er ástæðan fyrir minnkandi innflutningi, vegna þess að hann hefur færri krónur milli handana).

[Jón Gunnar Bjarkan, 1.5.2011 kl. 23:54]

Ókei, var að lesa aðeins neðar og sé greinilega hvers vegna við erum ekki að ná saman í þessu. Þú vilt meina að krónan sé svo ónýt að hún sé ekki einu sinni nothæf sem mælieining jafnvel þó við búum á íslandi og allar okkar mælieiningar fari fram í krónum.

"Já ég er ósammála þessu, því mælingin sem skiptir máli er mæling út frá gjaldeyristekjum, en ekki fj. króna sem þú þarf að borga fyrir tölvu." 

Vegna þess að ég er að tala í íslenskum krónum að þá segi ég að útflutningsverðmæti á til dæmis fiski hafi aukist, vegna þess að við erum að fá fleiri krónur fyrir sama magn af fiski. Enn að innflutningur sé að aukast hjá til dæmis byggingarfyrirtæki þegar það kaupi borvél, vegna þess að þeir þurfa að eyða meira af krónum til að kaupa það.

Þú vilt mæla þetta öfugt og segja að útflutningsverðmæti hafi ekki aukist hjá útgerðinni þegar það seldi fiskinn, vegna þess að hann fékk sama gjaldeyri. Og að Jón og Gunna hafi minnkað innflutning sinn vegna þess að þau eyddu minna af gjaldeyri. 

Ætla að glapa á silfrið, kem eftir 10 mínútur.

[Einar Björn Bjarnason, 2.5.2011 kl. 00:16]

"Jón hefur nú 150.000 krónur í tekjur núna og kaupir því aðeins 1 sjónvarp árlega(þetta er ástæðan fyrir minnkandi innflutningi, vegna þess að hann hefur færri krónur milli handana)."

Virkar ekki alveg svo einfalt, því annars vegar var fólk að kaupa mikið af varningi sem flokkast ekki undir svo klárlega gagnlega vöru heldur varning sem raunverulega er unnt að vera án - án einhverra sérstakra vandræða, þetta minnkaði - síðan hitt að menn kaupa ódýrari merki, minna dýra bíla - fresta að kaupa nýtt þar til seinna.

Þannig að það varð meiri raunminnkun en þú virðist vilja trúa.

"Ég er að segja að hrun á genginu orsakaði ekki minnkandi innflutning, ef ekki hefði verið fyrir alla þessa hluti þá hefði innflutningur hækkað ÞRÁTT fyrir lækkandi gengi að mínu mati. "

Enn að tönnslast á því að gengishrun hafi ekki minnkað innflutning. Þ.e. sennilega þó rétt hjá þér, að þeir þættir sem þú nefnir minnkuðu hann, en segjum þá að gengislækkunin hafði samverkandi áhrif í þá átt með hinum þáttunum sem þú nefnir.

"Þú vilt meina að krónan sé svo ónýt að hún sé ekki einu sinni nothæf sem mælieining jafnvel þó við búum á íslandi og allar okkar mælieiningar fari fram í krónum."

Við verðum aðeins að hafa smá skilning hvað það er, sem er grundvöllur verðmæta krónunnar. Þ.e. framleiðslan sem hér fer fram og þau raunverðmæti sem eru sköpuð.

Þess vegna gat gengið aðeins fallið þegar bankakerfið valt á hliðina, því þá minnkaði rauninnkoma hagkerfisins, cirka 40% mælt í dollurum sem er mjög nærri jafnt og heildargengisfall krónunnar miðað við dollar, miðað við daginn í dag.

Þannig, að það er algerlega draumórakennt að redda hlutum með gengishækkun því hún eins og sér býr til engin ný verðmæti, þannig að þess vegna yrði sú þróun sem ég er að lísa.

Þ.s. ég er að segja á við alla gjaldmiðla bæði stóra og smáa, munurinn á stærri gjaldmiðlum er fyrst og fremst sá að til þess að þeir falli stórt þarf mun útbreiddari kreppu, en það þíðir ekki að lögmálin séu ekki akkúrat þau hin sömu.

"Þú vilt mæla þetta öfugt og segja að útflutningsverðmæti hafi ekki aukist hjá útgerðinni þegar það seldi fiskinn, vegna þess að hann fékk sama gjaldeyri. Og að Jón og Gunna hafi minnkað innflutning sinn vegna þess að þau eyddu minna af gjaldeyri. "

Nákvæmlega. Hagur útgerðar og vinnslu, batnar vegna þess að innlendur kostnaður þeirra minnkar, ergo laun.

Raunlækkun launa, minnkar innflutning í hagkerfinu.

Ég tel einnig rétt, að mæla skuldir þ.e. erlendar á móti gjaldeyristekjum ekki krónum.

Kv.

[Jón Gunnar Bjarkan, 2.5.2011 kl. 01:10]

"Virkar ekki alveg svo einfalt, því annars vegar var fólk að kaupa mikið af varningi sem flokkast ekki undir svo klárlega gagnlega vöru heldur varning sem raunverulega er unnt að vera án - án einhverra sérstakra vandræða, þetta minnkaði - síðan hitt að menn kaupa ódýrari merki, minna dýra bíla - fresta að kaupa nýtt þar til seinna."

Hérna ertu svara mínu dæmi sem þú núna vissir að var miðað við íslenskar krónur og fullyrði ég því að þú ert ekki að ná þessu. Ég veit fullvel að hann er að kaupa færri vörur og svo minna af lúxusvörum og kaupir til dæmis Toyotu í staðinn fyrir BMW, það sem þú ert að misskilja hérna er að þú heldur að það þýði minni innflutning sem er ekki rétt. 

Samkvæmt tölum hagstofunnar um vöruinnflutning að þá var vöruinnflutningur 2009 um það bil 90% af vöruinnflutningi 2008. Ætlar þú að standa hér og reyna sannfæra mig um að þessi 10% munur stafi ekki miklu frekar af meira atvinnuleysi, hruni kaupmátts vegna lánamála, innflutning vegna kárahnjúka(minni á að kostnaður við Kárahnjúka var 1,3 milljarður bandaríkadala sem drefiðist yfir að mig minnir 4 ár og fór allt í innflutningstölurnar vegna þess að um var að ræða erlendan verktaka, og þá er ekki einu sinni talið með innflutning á byggingarefni vegna álversins) og svo þessi skekkja sem seðlabankinn talaði um vegna kaupa íslendinga erlendis sé ekki MIKLU meira en nóg til að dekka þennan skitna 10% minni innflutning?

Eins og ég segi, lækkun gengis HÆKKAR innflutning en lækkar hann ekki hjá dvergríkjum eins og okkur. Hjá fyrirtækjum EYKST innflutningur vegna þess að fyrirtæki eru ekki að eyða peningum í eitthvert rugl, en hjá heimilum, þá stendur innflutningurinn í stað, í BESTA FALLI. Viðurkenni hinsvegar alveg að það punkturinn um fátæk smáríki, það er að segja að þeirra innflutningur aukist enn meira, vegna þess að þau kaupa að mestu nauðsynjarvörur.

[Jón Gunnar Bjarkan, 2.5.2011 kl. 01:28]

Vil síðan bara benda á að á því ári sem góðærið var á mestri siglingu og Íslenska krónan alveg fantasterk(evran var að seljast á um 90 að mig minnir) og allt var vaðandi hér í lánsfé að þá var innflutningurinn 10 milljörðum MINNI en fyrsta árið okkar í kreppu, 2009, þegar evran var að seljast á um 170 eða svo.

En nóg varðandi það.

Svo ég snúi mér aðeins að því sem þú sagðir að við verðum að rústa kaupmættinum til að förum ekki í gjaldþrot, út af hverju heldurðu að það sé? Það er vegna þess að peningarnir sem við erum að nota eru hvergi staðar gjaldgengnir í heiminum. Það skiptir engu máli hvort ríkið afli sér meiri pening með hagræðingu, minni útgjöldum eða hækkun skatta, krónurnar sem koma inn í kassa borga ekki neinar skuldir. Ef Þýskaland vill til dæmis borga einhverjar skuldir, þá geta þeir hagrætt í rekstri eða sagt upp fólki eða hækkað skatta, út úr því kemur evrur sem hægt er að nota. Ef skuldirnar eru í dollara nú þá fara þeir og markað og segja, heyrðu, við erum hérna með evrur, og okkar langar svolítið í dollar, hver vill býtta. Þið krónuspekingar segið aldrei hver er kostnaðurinn við krónuna, þið haldið ykkur jafnan við frasa eins og krónan sé góð fyrir atvinnulífið sem er rugl út í eitt, en ef maður gengur á ykkur þá farið þið að viðurkenna að við verðum að rústa kaupmættinum og lifa eins og munkar í fátæktrarríki því annars verðum við gjaldþrota, nú eða þá bara taka upp innflutningshöft. 

Talandi um innflutningshöft og 33% hækkun á krónunni sem þú nefndir, það er stefna sem virkar miklu betur heldur en að rústa kaupmættinum. Þá ætti allavega fólk afgang af tekjum eftir að hafa keypt þær erlendar vörur sem þeir mega kaupa og sá peningur gæti farið í að versla innlendar vörur nú eða sparnað. Að gera þjóð að fátæktarríki til þess eins að geta viðhaldið þessu viðrini krónunni og átt afgang af vöruskipti er gjörsamlega snarbrengluð hagfræðikenning.

[Einar Björn Bjarnason, 2.5.2011 kl. 02:33]

"Samkvæmt tölum hagstofunnar um vöruinnflutning að þá var vöruinnflutningur 2009 um það bil 90% af vöruinnflutningi 2008."

Mælt í hverju? Ef þ.e. 90% þ.e. mælt í krónum, þá erum við að tala um tuga prósenta raunminnkun.

En hagkerfið mælt í dollurm er 40% minna. Ef við værum að flytja inn 90% af verðmætum, miðað við dollar væri hér brjálæðislegur halli og allt á leið í þrot.

Ég miða við gjaldeyrisverðmæti. Allar mínar lýsingar hafa verið sannar skv. því viðmiði.

"Vil síðan bara benda á að á því ári sem góðærið var á mestri siglingu og Íslenska krónan alveg fantasterk(evran var að seljast á um 90 að mig minnir) og allt var vaðandi hér í lánsfé að þá var innflutningurinn 10 milljörðum MINNI en fyrsta árið okkar í kreppu, 2009"

Þarna svararðirðu því sjálfur, krónan var á allt öðru og mun hærra gengi. Ef það á að mæla þetta rétt þarf annaðhvort að endurreikna innflutningstölur miðað við gengi dagsins í dag - en innflutningur það ár var mun meiri það ár, mikið meiri, en í dag að verðmætum mælt í dollar, sem dæmi.

"Ef skuldirnar eru í dollara nú þá fara þeir og markað og segja, heyrðu, við erum hérna með evrur, og okkar langar svolítið í dollar, hver vill býtta."

Ef staða Þýskaland væri e-h í líkingu við stöðu Íslands, að þ.e. skuldir vel yfir 200% og þar að auki megni til í dollurum, meðan segjum þeir væru enn með markið sitt - þá væru þeir einmitt í sömu stöðu og við þeirra gjaldmiðill hefði gengisfallið og skuldir hækkað. 

Staða gjaldmiðils þíns, er alltaf sú sem þú sjálfur hefur unnið fyrir.

"Talandi um innflutningshöft og 33% hækkun á krónunni sem þú nefndir, það er stefna sem virkar miklu betur heldur en að rústa kaupmættinum."

 Nei, það myndi framkalla stóraukinn innflutning og leiða okkur í gjaldþrot á mjög skömmum tíma.

Kaupmáttur hér getur ekki verið umfram þ.s. hagkerfið skapar í gjaldeyrisverðmætum.

Þess vegna er það eina viðmiðið sem skiptir máli, hverjar eru okkar gjaldeyristekjur.

Og við þurfum að mæla allt vs. þær tekjur.

Kv.

[Einar Björn Bjarnason, 2.5.2011 kl. 02:41]

Það þíðir, að ef við skuldum, þurfum við að draga vaxtagjöld frá, áður en við förum að reikna okkur til hvað hægt er að kaupa inn og því hvaða laun er hægt að hafa í hagkerfinu.

Að skipta yfir í Evru í reynd breitir þessu dæmi nákvæmlega ekki neitt.

En, að hafa svokallaðann gjaldgengann gjaldmiðil skiptir ekki máli í þeim mæli sem þú talar um, spurðu Portúgala að því hver vill lána þeim.

En, málið er að ef hagkerfið skulda of mikið, ef almenningur gerir það einnig og að auki fyrirtækin. Þá getur hagkerfið ekki notið lánstrausts.

Kosturinn við eigin gjaldmiðil, er einmitt að stýra viðskiptajöfnuðinum - að þ.e. besta aðferðin til þess, þ.e. ef hagkerfið verður fyrir áfalli, þá lagar gengisfall jöfnuðinn strax á fyrsta degi. Annars getur þurft eins og Írar 3. ár af samfelldum launalækkunum, og þ.e. iffy aðlögunarferli eins og ég útskýrði í geininni. Ef það tekst ekki að framkvæma, verður algert hagkerfishrun.

Kv.