Þó svo upptaka evru lækkaði vexti, myndi það ekki skila hærri lífskjörum!

Ég veit, að fjölmargir horfa til svokallaðra "auðs áhrifa" / "Wealth effect" af meintri stórfelldri lækkun vaxta, sem upptaka evru á að skila til íslendinga - skv. fullyrðingum áhugamanna um upptöku evru. Skv. þeirra frásögn er dæmið einfalt, bankavextir á evrusvæði eru víðast hvar mun lægri en hér - - > Ályktun, upptaka evru leiðir til umtalsverðar aukningar lífskjara með því að lækka bankavexti.

Fullyrðing: Ef Evru-upptaka leiðir til verulegrar lækkunar bankavaxta hér, þá samt sem áður leiðir það ekki til aukningar lífskjara Íslendinga!

• Nú vilja sjálfsagt margir meina að þetta geti ekki verið rétt.

1. Þíða ekki lægri vextir, að hver og einn borgar minna af lánum?
2. Þíðir það ekki að meira verður eftir af launum viðkomandi?

• Ergo, lífskjör hækka?

Nei!

Málið er nefnilega aðeins flóknara, en til þess að skilja af hverju svarið er "Nei" þarf að íhuga af aðeins meiri dýpt, hvaða áhrif akkúrat þessi svokölluðu auðs áhrif skila.

Ég held því fram, og rökstyð af hverju, að "auðsáhrifum" þurfi að mæta með beinum launalækkunum, sem jafni út áhrif vaxtalækkunarinnar að fullu.

Þetta sé nauðsynlegt til þess að hagkerfið gangi upp - - > Lykilatriðið er viðskiptajöfnuðurinn.

Sjálfbær lífskjör eru hámörkuð, þegar viðskiptajöfnuðurinn er í "0" stöðu, þ.e. hvorki jákvæður né neikvæður.

Meðan halli er alltaf ósjálfbær staða til lengdar - - > Langtíma viðskiptahalli leiðir alltaf til vandræða.

 

Hvað áhrifum skila "auðs áhrif"?

Eystland, Lettland, Litháen, Portúgal, Grikkland og Írland; allt tiltölulega lítil jaðar hagkerfi í Evrópu, áttu það öll sameiginlegt að þar fyrir upptöku evru voru vextir yfirleitt umtalsvert hærri en í kjarna ríkjum Evrópu.

Þetta hefur verið sameiginlegt einkenni jaðarríkja - ekki furðulegt í reynd, þ.s. dýrara er fyrir atvinnurekstur að reka sig þaðan, samkeppnishæfni er því alltaf viðkvæm vegna þess viðbótar kostnaðar - þ.e. fjarlægð frá markaði.

Þetta gerir það að verkum, að gjaldmiðlar slíkra svæða eru yfirleitt óstöðugir, enda þarf sögulega séð að fella þá reglulega, til að viðhalda samkeppnishæfni útflutnings.

Meiri verðbólgu fylgir hærri vextir - - þegar þessi lönd gengu í evruna á sínum tíma, lækkuðu vextir í þeim löndum sannarlega mikið. Og framan-af virstist þetta skila umtalverðri lífskjara aukningu.

En leikinn þarf að skoða til enda, í dag hafa öll þessi lönd orðið fyrir umtalsverðri lífskjararýrnun, mismikil en alls staðar a.m.k. 20-30% raunrýrnun lífskjara miðað við fyrri hápunkt.

Spurningin er, varð í reynd aukning lífskjara þegar málið er skoðað í heild?

• Þ.s. gerist þegar vextir lækka allt í einu í hagkerfi sem er vant háum vöxtum, er að það skapast veislustemming tímabundið, eða það gerðist í öllum ofangreindum löndum.
• Lægri vextir þíða að almenningur hefur efni á stærri lánum fyrir sama lántökukostnað, sem þíðir að þeim fjölgar sem hafa efni á að kaupa hús, að auki að þeir sem hafa efni á því fyrir hafa efni á stærra en áður o.s.frv.
• Í öllum tilvikum leiddi þetta til þróunar húsnæðisverðbóla og fjárfestingar-lána-brasksbóla.
• Húsnæðis verð hækkaði vegna aukinnar eftispurnar af völdum ódýrara lánfjár.
• Þetta skapaði margvíslegar freystingar, t.d. tóku fjölmargir neyslulán og settu á eigin húsnæði, því þeim virtist þeir hafa efni á því vegna þess að húsnæðið var stöðugt að hækka í verði, og lánin voru ekki það dýr að það virðist viðráðanlegt.
• Að auki varð gríðarleg aukning í fjárfestingu, verðbréfabraski, út á lánsfé - og bóluverð sköpuðust einnig á hlutafjármörkuðum.
• Síðast en ekki síst, sú mikla aukning neyslu sem fjármögnuð var með skuldsetningu, skapaði í öllum ofangreindum löndum mikinn viðskiptahalla, oft á bilinu 10-15% per ár.

Í dag sitja öll þessi lönd eftir með timburmennina, mjög skert lífskjör þ.e. bæði nettó lækkun launa, í dag hafa vextir hækkað nokkuð aftur þó ekki alveg í sama far og áður, þannig lán hafa orðið þyngri í vöfum. Neysla í öllum löndunum hefur hrunið saman um á bilinu 20-30%.

Svipaður samdráttur neyslu og á Íslandi.

Löndin verða einhver árafjöld að borga niður þá skuldabólu sem var búin til, af veislunni sem stóð yfir í nokkur ár, í kjölfar þess að vextir lækkuðu og eftirspurn eftir lánsfé margfaldaðist.

 

Hvernig komumst við hjá því að endurtaka sama leikinn?

Ég sé einungis eina leið, þ.e. að laun lækki á móti þegar vextir lækka.

Enda hefur Ísland ekki efni á því að taka annað lánsbólufyllerí. 

Þannig að lífskjör standi í stað.

En það kostar ekkert, ekki neitt. Ég vil meina að hagkerfið sé í lískjara jafnvægi miðað við núverandi lántökukostnað hér innanlands.

En sú staðreynd að skv. Seðlabanka Íslands var -1,3% nettó viðskiptahalli 2011 sem er vonbrigði, segir að það er ekkert borð fyrir báru, alls ekkert, til að hækka lífskjör.

Lækkun lántökukostnaðar myndi auka innflutning, þannig auka viðskiptahallann.

Það hlyti að leiða til vandræða, og hruns lífskjara seinna.

Það eina sem raunverulega gengur upp, er að halda viðskiptajöfnuðinum við "0" eða í plús. 2010 var hann + 0,3%.

Sem sagt, fullyrðingar þess efnis að við getum aukið lífskjör með vaxtalækkun, eru einfaldlega rangar.

 

Niðurstaða

Það er gríðarlegur popúlismi í áróðri áhugamanna um upptöku evru, þ.s. því er haldið statt og stöðugt fram, að upptaka evru hækki lífskjör. Að upptaka evru stuðli að meira jafnvægi og auknum stöðugleika.

Allt því miður rangar fullyrðingar. En á Íslandi er einungis unnnt að auka lífskjör með því að auka útflutningsverðmæti eða fjölga ferðamönnum, eða með því að erlendar gjaldeyris-skuldir þjóðarbúsins lækki.

Lífskjör geta ekki hækkað sjálfbært nema í takt við þá aukningu tekna þjóðarbúsins, eða með því að erlendar skuldir þjóðarbúsins lækki.

--------------------------------- 

Næst tek ég fyrir - af hverju upptaka evru, mun líklega ekki raunverulega, lækka vexti á Íslandi að því marki, sem haldið er fram.

 

Kv.