Þurfum öflugan gjaldeyrisvarasjóð!

Dálítið skrítin deila hefur sprottið upp, þ.e. hvort við þurfum lánin frá AGS og Norðurlöndunum, sem eiga að fara í gjaldeyrisvarasjóð landsmanna, eða ekki.

En, þetta er raunverulega, áhugaverð spurning. Sannarlega er það rétt, að gjaldeyrisvarasjóður, að öllu jafnaði, treystir gengi gjaldmiðils og eykur traust, getur bætt lánstraust. 

 

Sjá Frétt Ruv.is: Þurfum öflugan gjaldeyrisvarasjóð

"Vilhjálmur Egilsson, framkvæmdastjóri Samtaka atvinnulífsins, segir nauðsynlegt fyrir Íslendinga að byggja upp öflugan gjaldeyrisvarasjóð. Án hans verði erlendir fjármagnsmarkaðir lokaðir fyrir Íslandi, jafnt fyrirtækjum sem hinu opinbera"... „Menn þurfa að hafa gjaldeyrisvarasjóð til að hafa uppá að hlaupa ef eitthvað mikið kemur fyrir þannig að það þurfi að grípa til þessara peninga. Hugtakið varasjóður er þannig er varasjóður, það er ekki til að nota nema í nauð."... "Vilhjálmur segir þetta skipta mjög miklu máli til að efla traust á landinu, hækka lánshæfismatið og styrkja aðgang okkar að öðru lánsfé sem við séum þá að nýta. „Við þurfum að hafa opinn aðgang að erlendum fjármagnsmörkuðum og vera hluti af þeim og það gerist ekki nema við séum með öflugan gjaldeyrisvarasjóð og við séum með gott lánshæfismat og við sjáum þess vegna eitthvert flæði af fjármagni koma inn og út úr landinu, en þá þurfum við að vera með góðan varasjóð."

 

En,,,við erum að tala um sjóð, sem tekinn er að láni.

Að sjálfsgöðu, hefur Vilhjámur rétt fyrir sér, í almennum skilningi. Enda, eru gjaldeyrisvarasjóðir, vanalega ekki teknir að láni. Heldur, eru þeir byggðir upp, jafnt og þétt, um eitthvert árabil - fyrir skattfé.

• Á því, er dálítill munur, og á sjóði sem er tekinn að láni. Sjóður, sem byggður er upp, fyrir raunverulegan sparnað, er þá raunverulegur eignasjóður. Hann, er þá eign á móti.

• Sjóður, sem tekinn er að láni, er raunverulega eign einhvers annars. Af þeim lánum þarf að borga, með erlendum gjaldeyri. Þ.e. heilabilun, að skilgreina slíkann sjóð, sem eign á móti.

1. Þau lán hækka greiðslubyrði landsmanna, í erlendum gjaldeyri, og minnka það sem er afgangs til að borga af öðrum lánum.
2. Þetta, hlítur að vera aðalpunkturinn, sem er skoðaður, þegar greiðslustaða er metinn; þ.e. hver er heildastskuldastaðan vs. tekjur og vs. eignir á móti.
3. Þannig, að ég skil ekki, hvernig menn sem vilja taka sig alvarlega, ég tala ekki um doktór í hagfræði, geta haldið þeirri augljósu bábilju fram, að lánskjör geti batnað með því að taka meiri lán, og þar með hækka skuldirnar.

Það hafa einhverjar skrúfur losnað, í fólki sem hugsar með þessum hætti.

 

Kv.

Svört skýrsla Hagfræðistofnunar HÍ um Icesave!

Þ.s. mér finnst merkilegast, er að þeirra spá gerir ekki ráð fyrir, að spá ríkisstjórnarinnar, um viðvarandi stórann afgang gjaldeyristekna, standist.

Hagfræðistofnun Háskóla Íslands 3. ágúst 2009:  SAMANTEKT UM GREINARGERÐIR VEGNA ICESAVE-SKULDBINDINGA

Enda vita þeir vel, af því samhengi að innflutningur eykst alltaf við aukinn hagvöxt.

Þeir reikna með cirka 2% hagvexti, eftir 2012, sem er raunhæfari spáen spá Seðlabankans.

Síðan, vara þeir við hættum, t.d. þeirri augljósu að verðgildi Punds geti hækkað. En, þ. hefur verið fremur lágt undanfarið, vegna efnahagsáfalla, og hækkun þess verður að teljast líkleg. Hvort, hún verður 25% og síðan áfram, eins og í dæminu sem þeir setja upp, er umdeilanlegt.

Skoðun þeirra er fyrst og fremst á greiðslubyrði, af Icesave sem hlutfall af vergri þjóðarframleiðslu, þ.e. ekki sem hlutfall af viðskiptaafgangi. 

Hún sveiflast frá 2,5% upp í 5%, skv. þeirra fráviks tilvikum.

Taka verður fram, að Icesave er einungis hluti af erlendri skuldabyrði Íslands. Ef miðað er við nettóskuld upp á 1.702 milljara eða 1,19 VLF, og við berum það saman við Icesave skuld upp á 300 eða cirka 600 milljarða, eftir því hvort miðað er við 75 eða 40% endurgreiðsluhlutfall. 

Ef við höfum þær tölur í huga, þá er 300 milljarðar 5,7 sinnum 1.702 milljarðar, þ.e. 2,5% * 5,7 = 14,25%.

Með öðrum orðum, þarf stærð afgangs af viðskiptajöfnuði að jafngilda cirka 14,25%  þegar miðað er við hagstæðasta dæmið, til að standa undir nettó erlendum skuldum ríkisins. (Nettóskuldatalan, er fengin út frá tölum Seðlabanka Íslands, en frávikið frá þeirra uppgefnu tölu, er að ég dreg ekki frá erlendar eignir lífeyrissjóða. En eignir lífeyrissjóða, nýtast ekki með nokkrum hætti ríkissjóði, til að draga úr skuldum.)

Takið eftir, þetta er hagstæðasta dæmið, þ.s. ekki er búið að gera ráð fyrir einu sinni líklegum breytingum.

Hafið í huga, að þeir gera ráð fyrir að viðskiptajöfnuðurinn, verði við "0" frá og með 2013.

Það þíðir, að ríkið getur ekki greitt af þessum skuldum, þ.s. til þess þarf tekjuafgang af erlendum gjaldeyri.

 

Valið stendur þá á milli þess:

• velta þeim áfram með nýjum lántökum.
• borga beint með tekjum ríkissjóðs.

Fyrri leiðin, veldur því að skuldirnar smá hækka á nýjan leik.

Seinni leiðin, verðfellir gengi krónunnar, jafnt og stöðugt.

Þ.e. því af og frá, að þessi skýrsla segi, að erlendar skuldir okkar séu vel viðráðanlegar. Þeir, fjalla fyrst og fremst um Icesave, og líkur eru taldar til að Icesave skuldin sé viðráðanleg, ein og sér. Síðan, verðum við hin, að skoða heildardæmið.

Niðurstaðan er óvéfengjanleg, að skuldirnar eru óviðráðanlegar.

 

Kv.

Hvernig förum við að því að borga erlendu skuldirnar?

Hægt er að auka innlendar tekjur ríkissjóðs beint, með hækkun skatta, og með því að auka hagvöxt.

• A) Galli, heimskreppan stórlega dregur úr möguleikum til framtíðar hagvaxtar. Einnig, bendir flest til, að um nokkurt árabil í kjölfar kreppu, verði hagvöxtur skaðaður bæði á Evrusvæðinu og í Bandaríkjunum, þó meira á Evrusvæðinu. Þetta þýðir á mannamáli, að möguleikar okkar til hagvaxtar verða einnig skertir, þ.s. við getum ekki þrifist ef hagkerfin í kringum okkur, eru ekki að þrífast.
• B) Annar galli, þ.s. ríkissjóður sjálfur hefur ekki útflutningstekjur, og við erum að tala um skuldir í erlendum gjaldeyri - verður að skipta krónutekjum í erlendan gjaldeyri. En það felur í sér þann galla, að mjög umtalsvert útstreymi af krónum er framkallað úr hagkerfinu. Annað hvort, dregur úr peningamagni í umferð, jafnt og þétt - sem væri mjög samdráttarmagnandi aðgerð - - en minna peningamagn, þýðir minna fjármagn úr að spila til að lána, og til allra hluta, einnig getur sú aðgerð orsakað verðhjöðnun - - eða að því er mætt með því að prenta krónur á móti. En, þá er verið að auka jafnt og þétt framboð af krónum, sem hefur þær afleiðingar að verðfella hana jafnt og þétt; og því meir sem þessari aðferð er beitt í meira mæli. Hætta, stjórnlaus óðaverðbólga.

Hin aðferðin er að framkalla afgang af gjaldeyrisjöfnuði, sem væri nægilegur til að borga af hinum erlendu lánum.

Kosturinn, við þá aðferð er sú, að verðgildi krónu fellur ekki. En, á hinn bóginn er nær ómögulegt, að viðhalda svo háum afgangi sem þarf, þ.e. á bilinu rúmlega 20% - rúmlega 30%.

• A)Hafa ber í huga að slæmar hagvaxtahorfur í nágrannalöndunum, draga stórlega úr möguleikum okkar, til að viðhalda nægilegum gjaldeyristekjum.
• B)Ísland, hefur aldrei í hagsögu landsins, haft jákvæðan gjaldeyrisjöfnuð, yfir svo langt tímabil, sem þörf er á - þ.e. samfellt svo lengi.
• C)Ísland hefur heldur aldrei í hagsögu sinni, haft gjaldeyrisjöfnuð í þeim hæðum.
• D)Hagvöxtur, veldur alltaf neikvæðum gjaldeyrisjöfnuði á Íslandi. Til að skilja af hverju, þá er hægt að benda á t.d. byggingaframkvæmdir, en til þeirra þarf að flytja allt inn, nema steypuna og mölina. Þannig, auknar framkvæmdir í steypu auka viðskiptahalla. Sama, á við um fjölmarga aðra starfsemi, í landin - starfsemi, sem yfirleitt fer í aukana, í hagvaxtarástandi.

Ég átta mig ekki alveg á, hvernig á að leysa þennan vítahring, þ.s. hið vanalega er, að halli á gjaldeyrisjöfnuði, verður sífellt meiri eftir því sem hagvöxtur eykst og þörf er á miklum hagvexti. Gengi krónu yfirleitt styrkist einnig, í hagvaxtarástandi, sem hvetur til innflutnings.

Annaðhvort stefnum við á stjórnlausa óðaverðbólgu, sbr. Þýskaland 3. áratugarins sem þá var einnig að glíma við mjög hár gjaldeyrislán, eða að einfaldlega að íta skuldunum stöðugt á undan okkur. Sú leið, er einnig leið þjóðhagslegs gjaldþrots.

 

En, er ekki hægt að halda krónunni einfaldlega svo lágri, að þetta reddist? 

Ef á að viðhalda einhvers konar viðvarandi lággengi krónu, eins og bent hefur verið á sem hugsanlega lausn, þá myndi það hafa mjög lamandi áhrif á alla innlenda starfsemi, og um leið skaða hagvöxt og einnig almennt atvinnustig. Þá erum við að tala um viðvarandi ástand, lágs hagvaxtar og lágs atvinnustigs, og um leið lélegra lífskjara. Menn meiga ekki gleyma, að ef lífskjör verða um langt árabil, mjög mikið skert, í því skyni að tryggja nægilegann gjaldeyrisafgang - aðferðin að tryggja hann með því að fólk hafi ekki efni á að flytja inn eða fjárfesta - þá má búast við fólksflótta úr landinu og stöðugu tapi hæfileikaríkra einstaklinga til útlanda.

Áttið ykkur á, að við erum að tala um 10 - 15 ár. Hver ykkar myndi ekki flytja úr landi, við slíka framtíðarsýn?

Athugið einnig, að þ.e. með engu móti augljóst, að með þeim hætti verði hægt að standa undir skuldum. Það er alveg eins líklegt, að þetta verði reynt um nokkurt árabil, en án þess að það takist að borga niður skuldasúpuna, þannig að hrun komi einfaldlega seinna.

 

Niðurstaða:

Við verðum að leita nauðasamninga við lánadrottna okkar. Ég get ekki séð annað, en það sé sennilega skásta leiðin að reyna að fá niðurfellingu skulda að hluta. Sannarlega, eru skuldunautar ekki áhugasamir um slíkt, en þ.e. betra fyrir þá að fá borgað minna heldur en ekkert. Skuldir okkar eru einfaldlega það háar að þjóðfélagslegur kostnaður Íslendinga, við það að streytast við að borga þær, verður einfaldlega of hár. Við getum staðið frammi fyrir alvarlegasta fólksflótta vanda úr landinu, síðan á árunum milli 1880 og 1890.

Kv.

Voru 400 milljónirnar fyrir bjórverksmiðjuna í Rússlandi "BLÖFF"?

Reynir Traustason, skrifaði ágæta ritstjórnargrein í DV þann 22. júlí síðast liðinn, um "Bjórpeninga Björgólfa", þ.s. hann veltir því upp, hvort að 400 milljón Dollararnir, sem bjórverksmiðja Björgólfsfeðga í Rússlandi á að hafa verið seld fyrir til Heineken, hafi verið plat. 

Eins og er þekkt, skiptu þessir meintu peningar miklu máli, þegar deilt var um hverjum átti að selja Landsbankann á sínum tíma. Tilboð Björgólfsfeðga, var alls ekki hæsta tilboðið, og þegar deilur stóðu uppi um hvort tilboðið átti að taka, þá var því haldið fram, af ráðamönnum, að tilboð þeirra feðga væri í reynd betra, vegna þeirra meintu peninga í erlendum gjaldeyri, sem til stæði að þeir kæmu með inn í landið.

Æ síðan, hafa Björgólfar, hampað því að þeir hafi komið færandi hendi, með háar fjárhæðir inn í landið. Þó, að á allra síðustu tímum, hafi heldur kárnað gamanið, eftir að Landsbankinn breittist í þeirra höndum, í nokkurs konar fjárhagslegt svarthol, sem allt virðist vera að gleipa.

 

Fengu Björgólfsfeðgar milljónirnar 400, fyrir Bjórverksmiðjuna?

• Ég held að Heineken, hafi borgað þessa upphæð, enda er hægt að tékka á því í bókhaldi fyrirtækisins. Hef þó ekki, framkvæmt þá aðgerð, að tékka á þessu.
• Það þýðir þó ekki endilega, að Björgólfsfeðgar, hafi fengið þá peninga í hendur.
• Líklega, hafa þeir þurft að borga rússnesku mafíunni, háar upphæðir í verndargjöld. Hugsanlega, hefur bróðurpartur þessarar upphæðar, farið í að borga sig lausa undan því liði.
• Vitað var, að á þessum árum í Rússlandi, gat enginn gert viðskipti, nema mjög öglug og stöndug fyrirtæki er gátu haldið uppi eigin einkaher, nema að gera samninga við mafíuna, um að borga þeim ákveðinn hagnaðarhlut, til að fá að starfa í friði.

Þannig, að 400 milljónirnar gætu hafa verið blöff, ekki þannig, að þeir peningar hafi aldrei orðið til, heldur þannig að Björgólfsfeðgar hafi aldrei fengið nema lítinn hluta þeirrar upphæðar í eigin hendur.

 

Kv.

Það þarf kraftaverk til að spár ríkisins og Seðlabankans um hagvöxt, gangi eftir!

Ísland er ekkert eyland, í hagkerfi heimsins. Við þetta urðu Íslendingar mjög vel varir, þegar heimskreppan skall á, og bankarnir féllu eins og spilaborg. Samhengið er sára einfalt. Við flytjum nánast allt inn, og lifum af útflutningi. Ef helstu viðskiptalöndum okkar vegnar ílla, getur okkur ekki vegnað vel, á sama tíma.

 

Hagvaxtaspá Seðlabankans

Samkvæmt Seðlabankanum, spánni er birtist í umsögn Seðlabankans um Icesave samkomulagið, er þjóðarframleiðsla í ár 2009, talin verða 1.427 milljarðar króna. En, árið 2018 á hún að verða orðin, 2.289 milljarðar króna. Í krónum talið, er það hækkun um 62%, þ.e. 7% á ári. Þetta, finnst mér vera alveg sérlega mikil bjartsýni, í kjölfar mesta hagkerfisáfalls, sem Ísland hefur sennilega orðið fyrir. En, einnig þegar haft er í huga, að nú er heimskreppa og önnur hagkerfi eru einnig í vanda.

 

Hvernig líður Evrópu á meðan?

Samkæmt, 1. ársfjórðiungsspá, Framkvæmdastjórnar Evrópusambandsins:

"Directorate General for Economic Affairs: : 1. Quarter Report 2009"

 - mun hagkerfi Evrusvæðisins, skreppa saman um 4% á þessu ári. En, þ.s. verra er, er að Hagdeild Framkvæmdastjórnarinnar, telur að geta hagkerfis Evrusvæðisins, til hagvaxtar, muni skaðast um helming; þ.e. úr 1,8% árið 2007 niður í 0,7% árið 2010. Ástæðan sé fjölgun varanlega atvinnulausra úr 8,7% í 10,7%, yfir sama tímabil, og, minnkun skilvirkni fjármagns til hagvaxtar úr 8,7% í 10,2%, yfir sama tímabil. Síðasti liðurinn, þýðir að það kostar, árið 2010 10,2% af heildarfjármagni hagkerfisins, að auka meðalhagvöxt um 1%. Skilvirkni fjárfestinga, minnka á sama tíma og skilvirkni heildar vinnuafls minnkar einnig.

Potential Growth Stuctural unemployment Investment ratio as percentage of output

2007  1,8%                   8,7%                                       8,7%

2008  1,3%                  9,0%                                        9,0%

2009  0,7%                 9,7%                                         9,7%

2010  0,7%                10,2%                                        10,2%

 

Þetta telja þeir, að muni taka Evrusvæðið nokkur ár, að aflokinni kreppunni sjálfri, að vinna úr og ná til baka. Sem sagt, kreppunni muni fylgja nokkur mögur ár, með sköðuðum hagvexti, en eftir tapaðann áratug, rétti hagkerfi Evrópu við sér, á ný og nái svipuðum meðalhagvexti og fyrir kreppu. Þeir koma þó með þau varnaðarorð, þó þeir telji þessa útkomu líklegasta, að "Risks of a permanent downshift in potential growth should not be played down."

Ég tel að Framkvæmdastjórnin, taki sig það alvarlega, að slík varnaðarorð komi þeir ekki með, að ófyrirsynju. Þeir telja, þá útkoma ekki ólíklega, þó hin útkoman sé að þeirra mati líklegri.

 

Hvað með Ísland?

Það verður að segjast, í ljósi þess hve efnahags-horfur eru svakalega neikvæðar fyrir Evrópu, þá sé erfitt að sjá að nokkrar umtalsverðar líkur séu til þess, að hagspá Seðlabankans um hagvöxt muni rætast.

Hafið í huga, að Evrópa tekur við nær milli 60 og 70% af okkar utanríkis-viðskiptum. Augljósa ályktunin af því, er sú að framvinda efnahagsmála í Evrópu spili að svipuðu marki rullu, hvað okkar efnahags-framvindu varðar. Með öðrum orðum, það geti einfaldlega ekki verið að Ísland muni hafa hagvöxt svo langt, lang yfir því sem reyndin muni vera í Evrópu.

Sannarlega, má vera að hagvöxtur verði eitthvað meiri hér, en einhver takmörk eru fyrir hvað munurinn þar á milli getur verið mikill. Enda eftir allt saman, getur léleg efnahags framvinda í Evrópu ekki annað, en skilað sér í lægri verðum fyrir útflutningsvörur þ.e. minni útflutningstekjum og um leið, lægri hagvexti. Það eru að sjálfsögðu, mjög slæm tíðindi, fyrir þær áætlanir sem Seðlabankinn miðar við um að standa undir skuldum. En fyrir þeim þarf útflutningstekjur.

 

Afleiðing, minni hagvaxtar

Samkvæmt upplýsingum Seðlabankans, eru heildar erlendar skuldir þjóðfélagsins, um 2.832 milljarðar, eða 1,98 Vergar Þjóðarframleiðslur. Á móti komi eignir, upp á 1.625 milljarða.

En, ég er á móti því, að telja erlendar eignir lifeyrissjóða upp, sem eignir á móti skuldum, þjóðfélagsin. Eftir allt saman, getur ríkið eða aðri ekki selt þær eignir bótalaust, en eignir lífeyrissjóða eru stjórnarskrárvarin eign lífeyrisþega, þar með taldir vextir af þeim eignum. Ég vil einungis telja upp eignir, sem raunverulega er hægt, að láta renna upp í móti skuldum.

Ef, eignir lífeyrissjóða eru undanskildar, verða heildareignir á móti 1.130 milljarðar, sem gera nettóskuld upp á 1.702 milljara eða 1,19 VLF. Icesave, er innifalið, í þessum reikningi.

Ef ég notast við útreikning Gylfa Magnússonar, frá Morgunblaðsgrein hans, dagsettri 1. júlí 2009, þ.s. hann segir 415 milljarða jafngilda greiðslubyrði upp á 4,1% af heildargjaldeyristekjum, miðað við aukningu gjaldeyristekna um 4,4% á ári, en 6,9% ef aukning gjaldeyristekna verði engin; þá verða sömu tölur fyrir 1.702 milljarða, góð spá 16,81% af heildargjaldeyristekjum og vond spá 28,29% af heildargjaldeyristekjum. Þetta felur í sér, þörf fyrir gjaldeyrisafgang upp á 16,81% eða 28,29% - eða eitthvað þar á milli. Ykkur til upplýsingar, er þetta meiri afgangur en Ísland hefur nokkru sinni haft, á lýðveldistímanum, þó miðað sé við lægri töluna.

 

Niðurstaða

Viðmið Seðlabankans og ríkisins um framtíðarhagvöxt, eru óraunhæf og enginn veit enn, hvernig á að fara að því, að framkalla nægan afgang af gjaldeyristekjum, til að standa undir hinni erlendu skuldabyrði.

 

Kv. Einar Björn Bjarnason, stjórnmálafræðingur og Evrópufræðingur

Evrópusambands aðild, redding alls!!

LOL. brátt koma bóm í haga, ESB setur allar reglur um Evruaðild til hliðar og við fáum hana á mettíma, ESB samþykkir einnig að setja allar reglum um ERM II til hliðar og styðja strax áður en aðild er formlega gengin um garð krónuna. ESB, er svo áhugasamt um aðild Íslands, að þ.e. til í að 'bend over backwards' til að mæta öllum okkar óskum - varanlegar undanþágur frá sjávarútvegsstefnu ekkert mál.

Einhvern veginn, virðist sem Samfylking, sé alveg kominn út í buskann, í bullinu sem lekur, ROFL.

 

 

 

 

 

Staðreyndin er sú, að ekker af því að ofan mun gerast:

• enginn stuðningur við krónu, fyrr en eftir að samningar eru um garð, hafa verið staðfestir af öllum aðildarþjóðum, og Íslandi líka - þá getum við sókt um aðild að ERM II - og einungis eftir að aðild að ERM II er formlega um garð gengin, fær krónan +/-15% vikmarka stuðning.
• Þ.e. heildar-skuldir ríkisins, eru 2,5 þjóðarframleiðsla, mun upptaka Evru taka 15-20 ár, cirka.
• menn gleyma því, hvað það þýðir, að Ísland er í EES, nefnilega það, að við erum þegar komin með þann hagnað, fyrir hagkerfið, sem aðild á að færa okku, að stærstum hluta. Það eina stóra sem eftir er, er EVRAN. Fullyrðingar, um annann stóran hagnað, er kjaftæði.
• "The Commission of the European Union - Directorate General for Economic Affairs: : 1. Quarter Report 2009" . Samkvæmt þessari skýrslu, er áætlað að meðalhagvöxtur innan Evrusvæðisins, lækki niður í 0,7% af völdum kreppunnar, og verði á því reiki fyrsu ár eftir kreppu. 

  Potential Growth Stuctural unemployment Investment ratio as percentage of output

  2007  1,8%                   8,7%                                       8,7%

  2008  1,3%                  9,0%                                        9,0%

  2009  0,7%                 9,7%                                         9,7%

  2010  0,7%                10,2%                                        10,2%

Þeir telja að svokallað "lost decade" sé líklegasta útkoman, þ.e. lélegur hagvöxtur um nokkur ár, í kjölfar kreppu, þannig að kreppuárin + árin eftir kreppu, verði cirka áratugur. Þeir telja, að á endanum, muni þó hagkerfi Evrópu rétta úr sér, og ná eðilegum meðal-hagvexti. Þeir, setja þó fyrirvara við þá ályktun, að sú útkoma sé ekki örugg; þ.e.:

"Risks of a permanent downshift in potential growth should not be played down."

Hvers vegna, er ég að tönnslast á þessu? Ástæðan er sú, að væntingar um að umsóknarferli og síðan, aðild - muni redda okkur, eru fullkomlega óraunhæfar ef staðreyndir mála eru hafðar að leiðarljósi.

Höfum staðreyndir að leiðarljósi, þ.e. miðum ekki við ímyndaðar skýjaborgir.

Ég er ekki að segja, að aðild sé eitthver disaster, einungis að í því felst engin redding, engin afsláttur af þeirri vinnu úr erfiðleikum, sem við höfum frammi fyrir okkur. Það er allt of mikið gert úr ESB aðild, með öðrum orðum - hún er hvorki endir alls, né er hún upphaf einhvers draumaríkis.

Sannleikurinn er sá, að innganga í ESB sem slík, mun ekki stytta kreppuna neitt, né mun hún lengja hana.

Aftur á móti, getur það lengt hana, ef við erum að reyna að leggja of mikið í aðildarferlið, en samningaferlið krefst mikils af okkar litla embættismanna kerfi. Á meðan, þeir eru að sinna aðildarferlinu, nýtast kraftar þeirra síður við að berjast við kreppuna. Ég hefði kosið, að við brettum upp ermarnar og sigruðust fyrst á kreppunni, en tækjum svo aðild til skoðunar.

 

Kv. Einar Björn Bjarnason, stjórnmálafræðingur og Evrópufræðingur

Þetta gengur ekki upp hjá Seðlabankanum

Mikið af upplýsingum, hafa dúndrast yfir okkur, undanfarið. En, vandi hefur verið á, að þær hafa ekki verið sjálfar sér samkvæmar, þannig að örðugt hefur verið að átta sig á, hver er sannleikur máls.

Þetta, hefur einkum átt við svokallað Icesave samkomulag, og þá nánar tiltekið, til að svara spurningunni, hvort ríkissjóður geti yfirleitt staðið við það samkomulag; þ.e. hverjar skuldir ríkisins og þjóðarinnar, eru akkúrat?

Ég hef heyrt og séð, svo margar ólíkar útlistanir, á því hverjar þær skuldir eru, að það væri að æra óstöðugann, að telja það allt upp. 

En, nú er komið að nýjustu, og vonandi, loka-útgáfu, þeirrar sögu; þ.e. Umsögn Seðlabanka Íslands, um Icesave samkomulagið, sem inniheldur útlistanir, töflur og aðra útreikninga, sem eiga að staðfesta, að sannarlega sé hægt að standa við Icesve samkomulagið, án þess að það leiði til ríkisgjaldþrots.

 

Umsögn Seðlabanka Íslands

"Seðlabanki Íslands : Umsögn Seðlabanka Íslands, um Icesave samkomulag ríkisstjórnarinnar, við Breta og Hollendinga.

Samkæmt henni, getum við andað rólega, og vissulega mun vera hægt að standa við samkomulagið. 

"Alls nema eignir ríkissjóðs og Seðlabankans um 1,840 ma.kr. fyrir árið 2009 en skuldir nema 2,418 ma.kr. Hrein staða er því neikvæð um 580 ma.kr. eða sem nemur um 40% af VLF."

Svo mörg voru þau orð. Hér fyrir neðan, kemur tafla sem finna má einnig, ef hlekkurinn er opnaður. Allar tölur eru gefnar upp í milljörðum króna, og þetta ku vera staða þjóðarbúsins, í ár 2009.

 

Skuldir þjóðfélagsins, skv. Seðlabankanum

Erlendar eignir:                                   1.625    (1625/1.427 = 1,14 VÞF)
Icesave-eignir (75% endurheimtur)       376
Gjaldeyrisstaða í lok árs (reiknuð)          673
Aðrar erlendar eignir (FIH)                        81
Erl. eignir annarra aðila (lífeyrissjóða)    496

Augljós óvissa, er mikil í tengslum við Icesave eignirnar, sjálfar. Ekki, einungis það að óvissa sé um raunverulegt virði, heldur að auki að: ekki er víst að Tryggingasjóður innistæðueigenda muni halda fyrsta veðrétti, og einnig er óvíst að hvaða marki þessar eignir hafi verið veðsettar - en slík veð hafa þá hærri forgang. 

Síðan, er sannarlega mjög umdeilanlegt, að gera ráð fyrir að erlendar eignir lífeyrissjóða, séu notaðar með þessum hætti, þ.s. þær eru stjórnarskrárvarðar eignir lífeyrisþega, því ekki seljanlegar til að lækka skuldir þjóðfélagsins. Að mínu mati, skal einungis nota með þeim hætti, eignir sem raunverulega er hægt að leggja upp á móti skuldum.

Ef þær eignir eru dregnar frá, verður heildareign þjóðarinnar, 1.130 milljarðar.

1.130/1.427=0,8 - sem sagt, 0,8 Vergar þjóðarframleiðslur (VÞF)

 

Erlendar skuldir hins opinbera: 1.520
Icesave-skuld . 575
Erlendar skuldir vegna gjaldeyrisforða 584
Aðrar erlendar skuldir í erlendri mynt 59
Erlend skuld SÍ utan forða (ISK) 97
Aðrar ISK-skuldir hins opinbera 206

Mjög margar útgáfur, hafa komið fram, af skuldastöðu þjóðfélagsins. Hér, er enn ein. Þetta, er þó ekki heildar-skuldastaða, heldur einungis erlend skuldastaða.

1.520 / 1.427 = 1,07 VÞF  Erlend skuldastaða þjóðfélagsins, eins er þá rétt liðleg þjóðarframleiðsla, skv. mati Seðlabankans.

 

Opinber fyrirtæki og einkaaðilar: 1.312
þar af Forex-eignir útlendinga  886
þar af ISK-eignir útlendinga 426

Þessir liðir, standa fyrir skuldir ríkisins í formi 'krónubréfa og svokallaðra Forex bréfa, sem ríkið þarf að standa undir, þar til þau hafa verið borguð út. Persónulega, myndi ég reyndar telja þessi skuldabréf með öðrum skuldum þjóðfélagsins og ríkisins, fyrir ofan. 

Ef þ.e. gert verður erlend skuldastaða þjóðfélagsins rétt tæpar 2 þjóðarframleiðslur:

1.520 + 886 + 426 = 2.832   2.832 / 1.427 = 1,98 VÞF

 

Skuldir í erlendum gjaldeyri alls 2.104
Skuldir í ISK alls 728
Erlendar skuldir alls  2.832
Hrein skuld (umfram tilgr. eignir) 1.207

Fyrir ofan, kom fram 2.832 talan þ.e. cirka 2 VLF. Þar kemur einnig fram, að 2.104 milljarðar af þeirri upphæð sé í erlendum gjaldeyri en restin í krónum.

Síðan, er eignatalan, dregin frá. En, þ.s. ég var búinn að lækka þá tölu, þá er best að miða við þ.s. kemur út þegar ég dreg hina lækkuðu eignatölu frá:

2.832 - 1.130 = 1.702 milljarðar  1.702 / 1.427 = 1,19 VLF (Nettó-erlend-skuldastaða)

 

Skuldir Ríkisins, skv. Seðlabankanum

Eignir ríkisins 

Yfirtekin tryggingarbréf                            110,7

Viðskiptareikningar nettó                          73,3

Hlutafé, eignarhlutir og stofnfé               197,8

Icesave-eignir (75% endurheimtur)        376

Gjaldeyrisstaða SÍ                                  586,7

Aðrar erlendar eignir (FIH)                        80,7

Samtals innlent                                     767,7

Samtals erlent                                   1.043,4

Samtals                                              1.811,1

Það ber að taka fram, að margar af hinum erlendu eignum, eru eignir sem stendur til að koma í verð, eftir nokkur ár. Í dag, væri verðmæti margra þeirra, mun minna en upp er gefið þarna. Matið, er byggt á einhverjum líkindareikningi, og væntingum um framtíðar hagvöxt í þeim löndum sem eignirnar eru. Þetta, er því fremur stór óvissu þáttur, akkúrat hvert verðmæti þessara eigna mun reynast vera. Það má að sama skapi, setja spurningarmerki við innlendar eignir ríkisins, einkum þegar á í hlut eignarhlutir í fyrirtækjum sem hafa verið yfirteknir af ríkinu, í ljósi óvissunnar um stöðu efnahagsmála í framtíðinni.

 

 Skuldir ríkisins

Innlendar skuldir ríkissjóðs1                    471,2

Tapaðar veðlánakröfur SÍ                          297,5

Lántaka v. eiginfjárframlags til banka       385

Icesave-skuld                                           575

Erlendar skuldir vegna gjaldeyrisforða    584,5

Samtals innlent                                     1.153,7

þar af ISK eignir útlendinga                    302,0

Samtals erlent                                      1.159,5

Samtals í ma.kr.                                    2.313,2 / 1427 = 1,6 VÞF

Hrein staða ríkissjóðs og SÍ                   -502,1

 

Vert er að hafa í huga, óvissuna sem nefnd var að ofan, um endanlegt virði eigna. Einnig, að þessar eignir munu ekki um eitthver árabil vera selda, til að lækka skuldir ríkisins. Þannig, að hin tiltölulega lága nettó skuldatala ríkisins, getur orðið kolröng - annars vegar - og - hins vegar - er ríkið tilneytt til að bera byrðar af heildartölu skulda, fyrst um sinn og sennilega um eitthver árabil. Af því leiðir, að hafa verður í huga, greiðslugetu ríkisins af heildar tölu skulda, þ.s. á meðan versti hluti kreppunnar er að ganga yfir, sem nákvæmlega er einnig það tímabil, sem líklegast er að ríkið lendi í greiðslu vandræðum.

 

Væntingar um hagvöxt hérlendis

Þær eru greinilega verulegar. Á 9 árum, virðist skv. þessu þjóðarframleiðslan aukast um 62%. Það gerir meðaltal upp á 7% á ári, ef rétt er að deila einfaldlega með 9. Hagvöxtur af þessari stærðargráðu, finnst mér hljóma æði fjarstæðukenndur.

 

Eining: milljarðar kr.              2009   2010  2011  2012  2013  2014  2015  2016     2017  2018
Útfl utningur – innfl utningur  154     135    151    189    222    200    167    135       134    141
Hreinar vaxtat.  .                  -103    -105     -94   -100    -92     -87     -80     -75 -     90     -86
 í hlutf. af útfl .-innfl(%)      68,3   69,9    66    48,8   39     40,2  44,8   66,5   64,3  46,2
Afborgun af Icesave.                  0         0        0        0        0       0          0    -43      -43    -43
Lántaka og eignasala  .          195     272   -192     14   -135    -79      -71     -54     -49   - 50
Gjaldeyrisvarasj.,                    673     986    845    956    956   996  1.018    966    922    904
VLF (til viðmiðunar)               1.427  1.414 1.466 1.543 1.643 1.746 1.870 1.998 2.141 2.289

Ég vek athygli, á hinum feikn háu tölum yfir hlutfall útflutnings-tekna, sem fara í greiðslu vaxta og afborgana, þ.e. frá 40,2% upp í 69,9%. Mér, er hulin ráðgáta, hvernig menn geta án þess að blikna haldið því fram, að þvílíkt hlutfall útflutningstekna sé viðráðanleg stærð. Þetta hljómar eins og hvert annað grín, þegar haft er í huga, að þá er eftir að kaupa inn olíu og bensín, mat, lyf og allt annað hvað eina.

Menn þurfa, að skilja að erlend lán, eru borguð niður með afgangi af gjaldeyri. Seðlabankinn, gerir ráð fyrir háum gjaldeyrisafgang...

"Þarna er gert ráð fyrir mjög miklum afgangi í mjög langan tíma...Gert er ráð fyrir því að lágt raungengi leiði til þess að útflutningur verði umfram innflutning á spátímanum."

...sem náttúrulega hjálpar til, ef rétt reynist. Sama um, hinn mjög svo háa hagvöxt sem reiknað er með, sem forsendu.

En er þetta trúverðugt?

 

Hagvöxtur í Evrópu

Við erum svo heppin, að nýlega eru fram komnar hagspár, erlendar - sem geta ekki annað en skipt máli. Hér er um að ræða spá AGS fyrir hagvöxt í heiminum, og spá Framkvæmdastjórnar ESB um hagvöxt í Evrópu.

"Directorate General for Economic Affairs: : 1. Quarter Report 2009"

"IMF : Recession Loosens Grip But Weak Recovery Ahead "

 

Þ.s. menn þurfa að hafa í huga, að Ísland, er ekki eyland í skilningi alþjóða hagkerfisins, heldur hefur hringiða þess, alveg þráðbein áhrif á horfur hérlendis; sem allir urðu náttúrulega varir við þegar kreppan skall á landinu, allt í einu.

Punkturinn, er sá, að án þess að hagvöxtur fari af stað, í okkar helstu viðskiptalöndum, er erfitt að sjá að öflugur hagvöxtur geti átt sér stað hérlendis.

 

AGS: spáir samdrætti upp á  -4,8% á Evrusvæðinu á þessu ári, en -0,3% á næsta ári, 2010. Á sama tíma, hrynja Bandaríkin um -2,6% en fá hagvöxt á næsta ári, upp á +0,6%. Sama sagan, er um öll önnur svæði, í samanburði AGS, að kreppan endar í ár, og hagvöxtur hefst á næsta ári. Hægur hagvöxtur, en + er betra en - .

 

Framkvæmdastjórn ESB: Á sama tíma spáir "Directorate General for Economic Affairs" því að samdráttur á Evrusvæðinu verði 4% á þessu ári, en þ.s. mun verra er, að í kjölfar kreppunnar komi nokkur ár með sköðuðum hagvexti.

Potential Growth Stuctural unemployment Investment ratio as percentage of output

2007  1,8%                   8,7%                                       8,7%

2008  1,3%                  9,0%                                        9,0%

2009  0,7%                 9,7%                                         9,7%

2010  0,7%                10,2%                                        10,2%

 

Eins og sést á þessu, telur hún að meðal-geta hagkerfa Evrusvæðisins til hagvaxtar muni skaðast um ríflega 50% þ.e. niður í 0,7% á ári. Þetta tengist, fjölgun varanlegra atvinnulausra í 10,2% og einnig því, að kostnaður við að auka hagvöxt um 1% hækki í 10,2%. Með öðrum orðum, skilvirkni fjármagns til hagvaxtar minnki á sama tíma og fjöldi fólks fari varanlega af vinnumarkaði; sem dragi einnig úr skilvirkni hagkerfanna.

Þetta ástand, muni taka tíma að vinna úr; en afleiðingin verði að kreppan muni orsaka varanlegt tjón, þ.e. hreint tap í hagvexti sem aldrei muni skila sér til baka, en aftur á móti er reiknað með að getan til hagvaxtar muni skila sér til baka á endanum.

Tíndur áratugur muni þó verða staðreynd, að mestum líkindum.

Framkvæmdastjórnin, varar þó við, að þó hún á þessum tímapunkti telji líklegra en ekki, að hagkerfi Evrópu nái aftur þeirri hæfni til hagvaxtar, sem þau höfðu fyrir kreppu, þá sé það alveg hugsanleg að minnkun hæfni til hagvaxtar, muni reynast varanleg, þ.e.

"Risks of a permanent downshift in potential growth should not be played down."

 

Niðurstaða

Það verður að segjast, að í ljósi þess hve efnahags-horfur eru svakalega neikvæðar fyrir Evrópu, þá sé erfitt að sjá að nokkrar umtalsverðar líkur séu til þess, að hagspá Seðlabankans muni rætast.

Hafið í huga, að Evrópa tekur við nær 70% af okkar utanríkis-viðskiptum. Augljósa ályktunin af því, er sú að framvinda efnahagsmála í Evrópu spili að svipuðu marki rullu, hvað okkar efnahags-framvindu varðar. Með öðrum orðum, það geti einfaldlega ekki verið að Ísland muni hafa hagvöxt langt, lang yfir því sem reyndin muni vera í Evrópu.

Sannarlega, má vera að hagvöxtur verði eitthvað meiri hér, en einhver takmörk eru fyrir hvað munurinn þar á milli getur verið mikill. Enda eftir allt saman, getur léleg efnahags framvinda í Evrópu ekki annað, en skilað sér í lægri verðum fyrir útflutningsvörur þ.e. minni útflutningstekjum.

Það eru að sjálfsögðu, mjög slæm tíðindi, fyrir þær áætlanir sem Seðlabankinn miðar við um að standa undir skuldum. En fyrir þeim þarf útflutningstekjur.

Seðlabankinn, tönnslast frekar mikið með greiðslu-hlutfall af VLF (vergri landsframleiðslu), en þ.e. villandi stærð, því við borgum ekki erlend lán með landsframleiðslu, heldur gjaldeyris-afgangi. Þannig, hjálpa innlendar skattahækkanir, ekki með neinum beinum hætti, þ.s. þær kapa ekki gjaldeyri.

Mín niðurstaða, er að greiðsluvandi, sem hlutfall útflutningstekna, sé alltof hátt til að vera viðráðanlegt.

 

Kv. Einar Björn Bjarnason

Áhugaverð leið, hjá þingmönnum Borgarahreyfingarinnar!

Persónulega, finnst mér þetta vera áhugaverð leið, sem þingmenn Borgarahreyfingarinnar hafa nú komið fram með, enda er vitað að ef Icesave deilan, stendur enn yfir þegar umsókn um ESB, væri sett in á fund utanríkisráðsherra ESB, þá væri ráðherrum Breta og Hollendinga, mjög í lófa lagið, að koma í veg fyrir afgreiðslu umsóknarinnar.

Flóknara er það ekki.

Það, er ekki hægt að láta eins, og þessi mál hafi enga tengingu. Samfylkingin, vill ekki hrófla við Icesave samningnum, vegna ótta við, nákvæmlega þ.s. ég er að lýsa.

Síðan, í kjölfar þessa tiltekna fundar, utanríkisráðherra aðildarríkjanna, hafa ríkin 2. mjög mörg önnur tækifæri, til að þvæla, tefja eða stöðva málið - nokkurn veginn, hvar sem er í ferlinu.

Með öðrum orðum, Icesave verður að leysa, til þess að innganga sé yfirleitt möguleg.

Sýnt hefur verið fram á að Icesave samningurinn, sé það slæmur að semja beri upp á nýtt. En, sú aðgerð inniber þá áhættu, sem öllum ætti að vera ljós, að umsókn Íslands muni tefjast, meðan á ný samningalota um Icesave, muni standa yfir.

Hvað vilja menn gera?

Er, innganga í ESB, svo stórt mál, að það einfaldlega verði að gangast undir Icesave?

Ég bendi á nýlegar hagspár, dökka spá Framvkæmdastjórnar ESB, um framtíðarhorfur í efnahagsmálum ESB, og spá AGS um horfur í heiminum öllum. Spá AGS, gerir ekki ráð fyrir neinum hagvexti í ESB, á næsta ári. Spá, Framkvæmdastjórnarinnar, beinlínis spáir því að hagvöxtur á Evrusvæðinu verði skaðaður í kjölfar kreppunnar, um 50%, og síðan, muni það taka nokkur ár fyrir það ástand að lagast, sbr "lost decade scenario":

"The Commission of the European Union - Directorate General for Economic Affairs: : 1. Quarter Report 2009"

"IMF : Recession Loosens Grip But Weak Recovery Ahead "

Lesið þessar skýrslur.

 

Kv. Einar Björn Bjarnason

Framtíð hagvaxtar í Evrópu

Glæný hagspá er kominn frá Framkvæmdastjórn Evrópusambandsins, en einnig Alþjóða Gjaldeyris-Sjóðnum.

"Directorate General for Economic Affairs: : Quarterly Report"

"IMF : Recession Loosens Grip But Weak Recovery Ahead "

 

Fyrst, spá Alþjóða Gjaldeyris-sjóðsins:

Eins og sést af tölunum, inni í bláa rammanum, þá er AGS (IMF) búið að lækka hagspá sína fyrir Evrópu. Núnar, er spáin, að kreppan á Evru svæðinu, nái ekki botni, fyrr en á næsta ári. Með öðrum orðum, enginn hagvöxtur á næsta ári, eins og áður var spáð. Í öðrum samanburðarlöndum eða svæðum, virðist kreppan hafa náð botni í ár, og er spáðin að hagvöxtur hefjist á næsta ári. 

Útkoman virðist vera svo, að ekkert svæði í öllum heiminum, komi ver út, af þeim sem eru í samanburðinum, heldur en Evrusvæðið. Ég er hér, ekki með nein sérstök svör um 'af hverju' - einungis að benda, á hver rás atburða virðist vera.

Sannarlega, er útkoman mismunandi, fyrir einstök ríki Evrusvæðisins - Frakkland, virðist vera t.d. undantekning, og skv. spá AGS hefst hagvöxtur þar á ný, þegar á næsta ári. En, meðaltónninn, er klárlega, samdráttur einnig á næsta ári, þó minni en á þessu. Hagvöxtur, hefst því ekki, að meðaltali á Evrusvæðinu fyrr en 2011.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Spá Hagfræðisviðs-Framkvæmdastofnunar Evrópusambandsins:

Samkvæmt þessari spá, eru afleiðingar heimskreppunnar, á Evrópu, miklu mun alvarlegri, en ég hélt; en taldi ég þó þær alvarlegar fyrir.

Eins og sést, á spánni fyrir restina af árinu, er gert ráð fyrir að meðal samdráttur fyrir sameiginlegt hagkerfi ESB, verði 4%, á þessu ári. Ljóst er af tölunum, að Evrópa, er í bullandi kreppu þetta árið.

p. 10                                          2009   2010

GDP                                             -4.0     -0,1

Private consumption                    -0,8    -0,3

Government consumption           -4,2   

Gross fixed capital formation      -8,1

Exports of goods and services  -13,5

Imports of goods and services  -10,5

Samkvæmt skýrslunni, hefur heldur dregið úr bankakrísunni, sem hratt kreppunni af stað, og kreppan í dag, sé nú að stærstum hluta samdráttur hagkerfanna sjálfra, sem sé afleiðing tjónsins, á hagkerfunum sem bankakreppan orsakaði. Bankarnir, séu þó enn í mjög viðkvæmri stöðu, einkum hvað varðar hátt hlutfall af slæmum lánum, sem mun þurfa að afskrifa.

"Overall, the most acute phase of the crisis in the banking sector has now receded, but the situation remains fragile. Euro-area banks are still highly leveraged and persistent concerns about the quality of their assets have fuelled fears about the overall health of their balance sheets. Additional problems for banks have emerged as the financial crisis has extended to the real economy. The operating environment for banks is likely to remain challenging, in particular in respect of credit losses linked to their loan portfolios."

Áhugavert, er að skoða kostnað stjórnvalda, af endurreisn banka, í samanburði milli landa innan ESB, sem hlutfall af Vergri Þjóðarframleiðslu (VÞF).

Austria             32,8

Belgium           79,2

Cyprus              0

Germany         23,2

Greece            11,4

Spain              12,1

Finland           27,7

France            18,1

Ireland        230,3

Italy                1,3

Luxemburgh  19,3

Malta               0

Netherlands  52,2

Portugal       12,5

Slovenia       32,8

Slovakia         0

Euro Area    24,6

EU 27          30,5%

 

Hallarekstur og skuldaaukning

Kreppan í Evópusambandinu, hefur valdið mikilli aukningu á hallarekstri ríkissjóða meðlima landanna, og mun skuldaaukning af þessa völdum, á komandi árum, bætast ofan á þá skuldaaukningu sem orsakaðist ef fjáraustri til að bjarga bönkunum. Forvitnilegt, er að skoða yfirlit yfir halla af ríkissrekstri, hjá meðlimalöndum ESB, sem hlutfall af landsframleiðslu, áætlun fyrir árin 2009 og 2010.

                       2009 2010 

Belgium           -4.5   -6.1

Denmark         -3.9   -5.9 

Ireland          -12.0 -15.6

EL                   -5.1   -5.7

Spain              -8.6   -9.8

France            -6.6   -7.0

Italy               -4.5   -4.8

Cyprus           -1.9   -2.6

Luxemburgh   -1.5  -2.8

Malta              -3.6  -3.2 

Netherlands   -3.4  -6.1

Austria           -4.2  -5.3

Portugal         -6.5  -6.7

Slovenia         -5.5  -6.5

Slovakia         -4.7  -5.4

Finland           -0.8  -2.9

Euro Area       -5.3  -6.5 

Næst, er forvitnilegt, að bera saman, spá um skulda-aukningu, á þessu ári og hið næsta, sem hlutfall af VLF.

                       2008  2009  2010 

Belgium            89.6   95.7  100.9

Denmark          65.9   73.4    78.7

Ireland             43.2   61.2    79.7

EL                    97.6 103.4  108.0

Spain               39.5   50.8    62.3

France             68.0   79.7    86.0

Italy               105.8 113.0  116.1

Cyprus             49.1  47.5    47.9

Luxemburgh    14.7  16.0    16.4

Malta               64.1  67.0    68.9

Netherlands    58.2  57.0    63.1

Austria            62.5  70.4    75.2

Portugal         66.4  75.4     81.5

Slovenia         22.8  29.3     34.9

Slovakia         27.6  32.2     36.3

Finland           33.4  39.7    45.7

Euro Area      69.3 77.7  83.8

 

Verða afleiðingar kreppunnar, varanlegar?

Samkvæmt rannsóknum á kreppum, þá hefur kreppa sem byrjar sem fjármálakreppa alvarlegri afleiðingar, en kreppur af öðrum rótum: "Financial crises are deeper and last longer than other recessions……and they tend to have a permanent negative effect on the level of output."

Kreppan er talin munu orsaka, að það muni draga úr hæfni hagkerfa Evrópu til hagvaxtar (growth potential) vegna aukningar á fjölda varanlega atvinnulausra og vegna þess, að fjármagn muni ekki skila sér til hagvaxtar með eins skilvirkum hætti og áður.

Potential Growth Stuctural unemployment Investment ratio as percentage of output

2007  1,8%                   8,7%                                       8,7%

2008  1,3%                  9,0%                                        9,0%

2009  0,7%                 9,7%                                         9,7%

2010  0,7%                10,2%                                        10,2%

Helmingun, hæfni hagkerfanna, til að vaxa - jafnvel þó hún sé einungis tímabundin, er að sjálfsögðu alvarlegur hlutur. Það sem þetta þýðir, að þó svo að kreppan taki enda, þá muni fylgja henni, nokkur ár í viðbót þ.s. hagvöxtur verður skaðaður, þ.e. minni en hann var fyrir kreppu.

Líklegast er talið "A sharp drop in potential growth in the short term……followed by a slow return to pre-crisis potential growth". Með öðrum orðum, að hagkerfi Evrópu, muni ná sér á endanum, af afleiðingum kreppunnar, þó það muni taka nokkur extra ár, eftir að hinni eiginlegu kreppu líkur.

Niðustaða, Framkvæmdastjórnarinnar, er þó að skaðinn verði varanlegur, í þeim skilningi, að hagkerfi Evrópu muni aldrei ná þeim stað, þ.e. ríkidæmi, sem þau hefðu náð, ef kreppan hefði aldrei orðið.

Framkvæmdastjórnin, varar þó við, að þó hún á þessum tímapunkti telji líklegra en ekki, að hagkerfi Evrópu nái aftur þeirri hæfni til hagvaxtar, sem þau höfðu fyrir kreppu, þá sé það alveg hugsanleg að minnkun hæfni til hagvaxtar, muni reynast varanleg, þ.e. "Risks of a permanent downshift in potential growth should not be played down." Á þessum tímapunkti, sé það einfaldlega ekki vitað, hvor útkoman verði reyndin.

 

Áhrif óhagstæðrar mannfjöldaþróunar

Eins og margir vita, þá stefnir í fólksfækkun í flestum löndum Evrópu, þ.s. konur eignast færri börn en þarf til, að halda fólksfjölda í horfinu. Afleiðing þessa, er smám saman að verða sú, að það fækkar í þeim aldurshópum sem eru að koma nýir inn á vinnumarkaðinn. Á sama tíma, smám saman eldist restin af fólkinu. Það kemur síðan að því, að þeir sem ekki eru á vinnandi aldir, þ.e. annaðhvort of ungir eða og gamlir til að vinna, verða fleiri en þeir sem í dag, er á vinnandi aldri. Ein afleiðingin, er sú, að það dregur úr hæfni hagkerfanna smám saman, til hagvaxtar.

"The projections show a significant reduction in the population aged 15-64 (from 2010 - 2060) …… and an increase in the number of elderly persons aged 65 or more…… leading to a doubling of the old-age dependency ratio in the euro area" - "The largest increase is expected to occur during the period 2015-40. This means that the euro area would move from having 4 persons of working-age for every person aged over 65 to a ratio of only 2 to 1. When adding the number of children to the calculation, the ratio of dependent to active is projected to rise by about 50%."

Afleiðingin, verður ekki eingöngu, að hæfni hagkerfanna til hagvaxtar minnkar, heldur gerist það einnig að kostnaður af því að halda uppi fólki, sem ekki er vinnandi, cirka tvöfaldast.

"Even without incorporating the potential negative impact of the current economic crisis, the annual average potential GDP growth rate in the euro area is projected to fall from 2.2% in the period 2007-2020, to 1.5% in the period 2021-2030 and to a meagre 1.3% in the period 2041-2060."

Aukinn kostnaður, af uppihaldi þeirra sem ekki eru vinnandi, ásamt því að hæfni hagkerfanna til hagvaxtar minnkar, gerir það að verkum að mjög erfitt verður fyrir ríkin - ef þau á sama tíma, þurfa einnig að standa undir verulegri skuldabyrði. Ríkin eru í dag, rekin með verulegum halla, og þau skulda núna, af völdum kreppunnar mörg hver umtalsvert, og framtíðin virðist bera í skauti sér, fátt annað en auknar byrðar og einnig aukinn kostnað; á sama tíma og tekjur skreppa saman. Rekstru ríkjanna, á því greinilega eftir að verða mjög snúinn.

 

Víxlverkun kreppunnar við fólksfjöldaþróun

Þrem möguleikum er velt upp:

• "permanent shock"
• "lost decade",
• "rebound"

Í 'rebound' þá kemur hagkerfið sterkt inn, í kjölfar kreppunnar, og nær að vinna upp tapið af kreppunni að fullu á stuttum tíma.

Í 'lost decate' þá tekur það hagkerfið nokkur ár að aflokinni kreppu, að ná sér á ný, þarf að takast á við nokkur ár þ.s. hagvöxtur er tiltölulega hægur, en nær síðan aftur fyrri hæfni til hagvaxtar. En afleiðing þess, er að ekki næst að vinna upp tapaðann hagvöxt af völdum kreppunnar.

Í 'permanent shock' þá nær hagkerfið sér aldrei almennilega á strik aftur, og lækkun getu hagkerfisins til hagvaxtar verður varanleg.

                  2010 2015 2020 2040 2060
Rebound       -3    -5        0      0       0
Lost decade  -3    -7      -8     -8      -8                                                                    Permanent                                                                                                                        shock            -3    -7     -10   -14    -18

Einungis 'rebound' mun ekki skaða getu ríkjanna, til að fást við kostnaðar-auka, af völdum fólksfjöldaþróunar. Í 'lost decade' verður skaðinn, einungis af töpuðu árunum. En, í 'permanent shock' muni bilið jafnt og þétt breikka, í samanburði við aðstæður ef kreppan hefði aldrei orðið.

Þeir, af þessum sökum, leggja áherslu á:

"(i) reducing debt at a fast pace;

(ii) raising employment rates and productivity; and

(iii) reforming pension, healthcare and long-term care systems. "

Þeir eru, með öðrum orðum, að reyna að hvetja ríkisstjórnirnar til dáða. Eins og áður er fram komið, er 'lost decade' talin líklegasta útkoman, eins og málum er háttað í dag. 

Ef svo verður, þá enda slæmu árin mjög óþægilega nærri þeim tíma, þegar reiknað hefur verið út fyrir löngu, að geta þjóðanna til hagvaxtar, fer að skreppa saman, af völdum fólksfjölda-þróunar, þ.e. eftir 2020; þ.s. í dag, er eftir allt saman, 2009 og ljóst er orðið, að hagvöxtur mun ekki hefjast að meðaltali á Evrusvæðinu fyrr en 2010. Þannig, ef það er svo 'lost decade' þaðan í frá. Ég, held að málið sé alveg krystal klárt.

 

Niðurstaða

Ríki Evrópu, eru þegar í dag, komin óþægilega nærri þeim tíma, þegar hagvöxtur í ríkjum Evru svæðisins, mun byrja að skreppa saman, af völdum fólksfjölda-þróunar; þ.e. eftir 2020. Kreppan nú, getur því vart komið á verri tíma. 

Glataður hagvöxtur, af völdum kreppunnar, og einnig, auknar skuldir; geta ekki annað, en gert ríkjum Evrusvæðisins, enn erfiðara en áður var búist við, að aðlaga sig þeim breytingum sem munu óhjákvæmilega eiga sér stað.

Hætta, er veruleg, að  kreppan muni, leiða löndin út í sund vaxandi skulda og vaxandi efnahagslegs vanmáttar, sem engin auðveld leið verður út úr.

Þetta skiptir okkur miklu máli, einnig; þ.s. nú um þessar mundir stefnir í að teknar verði mikilvægar ákvarðanir, þ.e. um aðild að ESB eða ekki.

Ljóst verður að teljast, að sú slæma þróun, sem talin er líklegust og einnig, sú verri sem talin er mjög möguleg; getur ekki annað en gert, aðild að Evrusvæðinu, minna áhugavert fyrir okkur, en áður var talið.

 

Kv. Einar Björn Bjarnason, stjórnmálafræðingur og Evrópufræðingur.

Við skuldum, of mikið, til að ráða við Iceave, ofan á aðrar skuldir!

Samkvæmt nýjasta hefti peningamála, eru samanlagðar skuldir innlendra aðila og hins opinbera, 3.100 milljarðar króna, sem samsvarar 2,2 VLF (vergum landsframleiðslum).

Ef, ég miða við útreikninga Gylfa Magnússonar, sem gerir ráð fyrir að greiðslubyrði af einungis 415 milljörðum jafngildi - góð spá 4,1% af útflutningstekjum - eða - vond spá 6,9% af útflutningstekjum, sem jafngildir þörf fyrir samsvarandi afgang af gjaldeyrisjöfnuði Íslands; þá eru samsvarandi útreikningar fyrir 3.100 milljarða, - góð spá 31,5% útflutningstekna - en - vond spá 51,75% útflutningstekna.

Ef Icesave er tekið út, þá er skuldin 2.700 milljarðar, samt. Þá verður sami útreikningur - góð spá 26,65% útflutningstekna - en - vond spá 44,85% útflutningsekna.

Mér lýst alls ekki á hugmyndir, að fórna gjaldeyrisvarasjóðnum, því hugsanlega sé það hægt, né erlendum eignum Lífeyrissjóðanna, sem standa undir öldruðum hér á landi, sama hvað á gengur - svo fremi að þær eignir fá að vera í friði. Að mínum dómi, eiga þær eignir að vera algerlega heilagar.

En, ef þ.e. rétt, að til séu seljanlegar erlendar eignir í eigu þrotabúa gömlu bankanna, upp á 500 milljarða króna, þá má hugsanlega lækka upphæðina um þá  500 milljarða, í 2.200 milljarða - liðleg 1,5 landsframleiðsla. Þá verður sami útreikningur - góð spá 21,73% útflutningstekna - en - vond spá 36,67% útflutningsekna.

Það er alveg sama, hverni ég sný málinu - til og frá. Alltaf, kemur fram þörf fyrir afgang af útflutningstekjum, sem mjög erfitt verður að kalla fram. Þörfin fyrir afgang af útflutningstekjum, er langt yfir því, sem hann nokkru sinni hefur verið, á lýðveldistímanum.

Við erum hér að tala um stærðir, sem ekki verður með nokkru móti náð fram, nema með mjög drakonískum aðgerðum, eins og t.d. algeru innflutningsbanni, en síðan undantekningum í gegnum leyfakerfi, sbr. 'Haftakerfið' sáluga. Slíkt bann, gæti þurft að vera við lýði í rúman áratug, hið minnsta.

Það er því, verið að fara með þjóðina, marga áratugi aftur í tímann, hvað innflutningsverslun og aðgengi að, erlendum varningi, varðar. Athugið, að þá er ég að miða við betri spárnar. Ef, miðað er við þær verri, þá yrðu slíkar drakonískar aðgerðir að vera alveg á ystu þolmörkum þess mögulega, í reynd er ég ekki viss að þá myndu slíkar aðgerðir duga til.

Það sem við Íslendingar, stöndum grammi fyrir er val á framtíð. Ef við reynum, að standa við núverandi skuldbindingar, þá er það ávísun á langvarandi stöðnun, og fólksflótta á skala sem ekki hefur sést, sem hlutfall af fólksfjölda, síðan milli 1875 og 1890.

Ég held, að ég hafi sett hlutina fram, með nægilega skýrum hætti.

 

Fyrir neðan, á hverju ég byggi þessar niðurstöður:

Icesave samningarnir:

Samingurinn við: Holland

Samningurinn við: Bretland

 

Gylfi Magnússon, segir (Morgnbl. 1/7 09)

Að ef, útflutningstekjur vaxa un 4,4%, sem sé helmingur af vexti útflutningstekna á liðnum áratug, og ef, 75% nást upp í höfuðstól Iceave þannig að eftir verði 415 (sjá: Lagafrumvarp um: Icesave) milljarða, þá verði greiðslubyrði af Icesave rétt liðlega 4% af útflutningstekjum. En, ef vöxtur útflutningstekna, verði enginn á næstu árum, þá verði greiðslubyrðin 6,9% af útflutningstekjum. Athugið, að útreikningar hans, eru einungis fyrir 415 milljarða, skuld í erlendri mynnt!

 

Samkvæmt nýjasta hefti Peningamála

Samantekt skulda:

Skuldir innlendra aðila við erlend: 2.500 millj. kr. = 1,75 landsframleiðslur.

Erlendar skuldir sveitarfélaga, 830 millj. kr.

Erlendar skuldir innlánsstofnana, 300 millj.kr.

Erlendar skuldir opinberra fyrirtækja: 500 millj. kr

Samtals, erlendar skuldir hins opinbera: 1.630 milljarðar. kr.

Þessi upptalning, gerir ekki ráð fyrir Icesave: 600 millj. kr.

Heildardæmið gæti þá numið um 3.100 ma.kr. eða um 220% af VLF ársins.

 

Útreikningar: 

3100/415 = 7,5 

7,5 * 4,1 = 31,5% af útflutningstekjum

7,5*6,9 = 51,75% af útflutningstekjum

Mínus Icesave: 2700/415 = 6,5

6,5*4,1 = 26,65% af útflutningstekjum

6,5*6,9= 44,85% af útflutningstekjum

Mínus erlendar eigur bankanna:  2.200/415 = 5,3

5,3*4,1 = 21,73% af útflutningstekjum

5,3*6,9 = 36,67% af útflutningstekjum

 

Eignir á móti:

Gjaldeyrisforði Íslands:  430 m.kr.

Erlendar eignir lífeyrissjóða: 500 m.kr.

Þessar eignir dregnar frá, skuld lækkar í: 2.170 milljarða = 1,5 landsframleiðslur.

Eignir gömlu bankanna erlendis, sem hægt er að selja: 500 milljarða kr.

Þær eignir dregnar frá: 1.670 milj. kr. = 1,2 landsframleiðslur

 

Nýjasta hefti (bls. 49):  Peningamála

"Áætlun um erlenda stöðu þjóðarbúsins í dag Samkvæmt bráðabirgðatölum um stöðu erlendra lána innlendra aðila í lok fyrsta ársfjórðungs á þessu ári, þ.e. eftir að Straumur-Burðarás, SPRON, Sparisjóðabankinn og Baugur voru sett i greiðslustöðvun eða gjaldþrotameðferð, námu skuldir innlendra aðila við erlenda 2.500 ma.kr. eða sem nemur 175% af VLF ársins 2009 samkvæmt þjóðhagsspánni. Af þessum skuldum námu erlendar skuldir Seðlabanka, ríkissjóðs og sveitarfélaga 830 ma.kr., skuldir innlánsstofnana sem nú eru að mestu í opinberri eigu 300 ma.kr. og skuldir opinberra fyrirtækja um 500 ma.kr. Samtals námu skuldir þessara aðila um 1.630 ma.kr. Erlendar skuldir einkaaðila, þ.m.t. fyrirtækja í eigu erlendra aðila, námu 870 ma.kr. Búast má við að þessar skuldatölur hækki um u.þ.b. 600 ma.kr. síðar á þessu ári vegna lána sem...ríkissjóður mun taka vegna greiðslna innlánstrygginga í nokkrum Evrópulöndum. Heildarskuld íslenskra aðila gæti þá numið um 3.100 ma.kr. eða um 220% af VLF ársins. Rétt er að geta þess að búist er við að hægt verði að endurgreiða stóran hluta af þessu 600 ma.kr. láni með andvirði erlendra eigna Landsbankans sem hægt verði að selja á næstu árum. Í greinargerð sem fjármálaráðherra kynnti 17. mars sl. er gerð grein fyrir áætlunum skilanefndar Landsbankans um að hægt verði að fá 527 ma.kr. fyrir eignir bankans sem hægt verði að nota til að endurgreiða þetta lán. Gangi þetta eftir verða hrein útgjöld vegna innlánstrygginganna því 73 ma.kr.4 Eins og bent er á
í greinargerðinni eru allar slíkar áætlanir augljóslega mjög óvissar. Á móti þessum skuldum eru erlendar eignir. Mikið af þeim eignum sem enn eru skráðar sem erlendar eignir íslenskra aðila eru væntanlega ekki mikils virði. Sumar aðrar eignir ættu hins
vegar að vera nokkuð tryggar og rétt skráðar, t.d. gjaldeyrisforði Seðlabankans sem nemur 430 ma.kr. og erlendar eignir lífeyrissjóðanna sem nema 500 ma.kr. Þessir tveir liðir eru samtals 930 ma.kr. Ef þessar eignir eru dregnar frá 3.100 ma.kr. skuld fæst hrein skuld sem nemur 2.170 ma.kr. eða sem svarar rúmlega 150% af áætlaðri
VLF ársins. Ef bætt er við eignum gömlu bankanna í Evrópu sem verða seldar til að greiða niður lán vegna innistæðutrygginga í þessum löndum sem nema 500 ma.kr., fæst hrein skuld sem nemur 1.670 ma.kr. eða sem svarar tæplega 120% af áætlaðri VLF ársins. Rétt er að geta þess að hrein erlend staða þjóðarbúsins er um 300
ma.kr. eða rúmlega 20% af VLF lakari vegna eigin fjár í fyrirtækjum á Íslandi sem eru í eigu erlendra aðila. Þetta gefur hreina erlenda stöðu sem nemur -140% af VLF ársins. Rétt er að líta á þessar tölur sem efri mörk skuldabyrðarinnarþví sennilegt er að hér séu einhverjar eignir vantaldar og gera má ráð fyrir að einhverjar skuldir til viðbótar muni falla brott vegna frekari gjaldþrota. Í grunnspá þessa heftis Peningamála er gert ráð fyrir um 2% viðskiptahalla á þessu ári en að jafnvægi verði í viðskiptum við útlönd á því næsta. Frá og með þeim tíma fer að myndast vaxandi afgangur á viðskiptajöfnuði. Hrein skuldabyrði mun því lækka hratt á næstu árum. Áætlað er að skuldin hafi lækkað um 100 ma.kr. árið 2011 eða um 8% af VLF og lækki hratt eftir það. Allar slíkar áætlanireru auðvitað mjög viðkvæmar fyrir þeim vaxtaforsendum sem miðað er við." 

 

Kv. Einar Björn Bjarnason, stjórnmálafræðingur og Evrópufræðingur