Yfirlit yfir Icesave, möguleika okkar til að borga, og skýrslu Hagfr.st. - HÍ!

Útgáfa Hagfræðistofnunar Háskóla Íslands, á skýrslu um Icesave, má vera að verði minnst sem merkis atburðar.

Hagfræðistofnun Háskóla Íslands 3. ágúst 2009:  SAMANTEKT UM GREINARGERÐIR VEGNA ICESAVE-SKULDBINDINGA

Það sem mér finnst merkilegasta skoðun þeirra, er mat þeirra að afgangur af gjaldeyrisreikningi verði enginn, frá og með 2013. Þeir reikna með öflugum afgangi árið 2010, minnkandi frá og með 2011, síðan ört minnkandi afgangi árið 2012; og svo cirka "0" eftir það.

Ástæða þessa, er það að sögulega séð er hérlendis öfugt samband milli afgangs af utanríkisverslun, sem skilar afgangi af gjaldeyrisreikningi landsmanna, og hagvaxtar. 

Þetta skilja menn, ef þeim er bent á, að útflutningur hérlendis er nokkur stöðugur og fer lítið eftir hagsveiflu hérlendis. En, innflutningur er mjög háður lífskjörum, sem styrkjast þegar vel gengur en versna þegar ílla árar. 

Einnig, er nánast allt flutt inn, fyrir utan landbúnaðarvörur og fisk. Margar tegundir atvinnustarfsemi, eru háðar innflutningi með aðföng,,,sbr. byggingastarfsemi. En, nánast allt til bygginga, er innflutt fyrir utan steypuna og grjótið. Svo, aukning bygginga eykur einnig halla á útflutningsjöfnuði. Það sama á við marga aðra starfsemi, sem ekki er útflutningstengd, að aukning á þeim sviðum skapar aukinn innflutning.

Þannig, að niðurstaða hagfræðinga HÍ er mjög rökrétt, í samhengi hagsögu Íslands fram að þessu, að hagvöxtur, muni fyrst í stað skila öflugum gjaldeyrisafgangi, en síðan með skánandi lífskjörum muni draga úr honum á ný, uns hann hverfur. Reyndar, hefði þeim alveg verið óhætt að reikna hann alla leið í "-" þ.s. þar endar hann vanalega, eftir að hagvöxtur hefur staðið yfir um nokkurt skeið.

Þetta, er alvarlegt, fyrir það, að við skuldum mjög mikið í erlendri mynnt. Langhentugast, er að borga fyrir erlend lán, með gjaldeyris-afgangi.

 

I.Hverjar eru okkar skuldir?

"Seðlabanki Íslands : Umsögn Seðlabanka Íslands, um Icesave samkomulag ríkisstjórnarinnar, við Breta og Hollendinga. 

Eignir þjóðfélagsins á móti skuldum

Erlendar eignir:                                   1.625    (1625/1.427 = 1,14 VÞF)
Icesave-eignir (75% endurheimtur)       376
Gjaldeyrisstaða í lok árs (reiknuð)          673
Aðrar erlendar eignir (FIH)                        81
Erl. eignir annarra aðila (lífeyrissjóða)    496

En, ég er á móti því, að telja erlendar eignir lifeyrissjóða upp, sem eignir á móti skuldum, þjóðfélagsins. Eftir allt saman, getur ríkið eða aðri ekki selt þær eignir bótalaust, en eignir lífeyrissjóða eru stjórnarskrárvarin eign lífeyrisþega, þar með taldir vextir af þeim eignum. Ég vil einungis telja upp eignir, sem raunverulega er hægt, að láta renna upp í móti skuldum.

Því lækka ég tölu yfir eignir, í 1.130 milljarða.

Síðan, mætti alveg einnig, lækka Icesave eignir um svona cirka 1/3, eða í 250 milljarða. Þá verður heildar eignatalan, 1.004 milljarðar. En, það væri ekki ósanngjörn aðgerð, enda mjög mikil óvissa um hvert endanlegt verðmæt Icesave eigna, verður. Síðan, er það náttúrulega spurning um raunverulegt verðmæti FIH bankans í Danmörku, en nýverið koma fram, að hann geldur þess að vera í eigu Íslendinga. Það má vera, að muni koma fram í lægra endanlegu söluverði. Lækkum það, um 1/3, sem gerir söluverð þá 54 milljarða í stað 81. Þá lækka eignir í 977 milljarða.

Eignir á móti, eru ekki eignir í hendi. Það stendur til að selja þær eftir nokkur ár, þegar vonast er eftir því að bætt efnahagsskilyrði erlendis, hafi aukið verðmæti þeirra eigna þannig, að viðunandi verð fáist fyrir þær.

Þannig, að fram að sölu eigna, sem fer fram eftir nokkur ár, þarf að borga af heildar-skulda-tölunni!

Þetta verða menn að muna, þegar verið er að ræða möguleika okkar til að standa undir skuldafeninu.

 

Skuldir þjóðfélagsins:

Erlendar skuldir hins opinbera: 1.520
Icesave-skuld . 575
Erlendar skuldir vegna gjaldeyrisforða 584
Aðrar erlendar skuldir í erlendri mynt 59
Erlend skuld SÍ utan forða (ISK) 97
Aðrar ISK-skuldir hins opinbera 206 

Opinber fyrirtæki og einkaaðilar: 1.312
þar af Forex-eignir útlendinga  886
þar af ISK-eignir útlendinga 426

Skuldir í erlendum gjaldeyri alls 2.104 / 1.427 = 1,47 VLF
Skuldir í ISK alls 728
Erlendar skuldir alls  2.832 / 1.427 = 1,98 VLF

 

2.832 - 1.130 = 1.702 milljarðar  1.702 / 1.427 = 1,19 VLF (Nettó-erlend-skuldastaða)

Eignir lífeyrissjóða ekki teknar með, sem eignir á móti.

2.832 - 977 = 1.855 milljarðar  1.855 / 1427 = 1,3 VLF

Eftir lækkun eigna á móti um 1/3, sem má skoðast sem mögulega útkomu, ef eignir reynast vera lægri að andvirði, en gert er ráð fyrir.

Annars, eins og kom fram að ofan, koma erlendu eignirnar ekki á móti skuldum, nærri því strax. Þannig, erum við í raun og veru, að greiða af heildartölunni, meðan versta efnahags ástandið gengur yfir. Það er því, alveg ástæða að velta því fyrir, hvort við getum þetta?

Hættulegustu skuldirnar, eru skuldirnar í erlendum gjaldeyri, þ.e. 2.104 / 1.427 = 1,47 VLF.

Ég miða við útreikninga Gylfa Magnússonar, sjálfs - frá Morgunblaðs-grein sem byrtist þann 1. júlí síðastliðinn, þ.s. hann fjallar um greiðslubyrði vegna Icesave, en uppgefnar forsendur eru; 75% fáist upp í Icesave sem skv. útreikningum ríkisstjórnarinnar sem koma fram í Greinargerð við Icesavefrumvarp eru 415 milljarðar. Aðrar forsendur eru, góð spá - aukning útflutningstekna um 4,4% á næstu árum, sem skilar niðurstöðu 4,1% af útflutningstekjum, en, vond spá - enginn vöxtur útflutningstekna, sem skilar greiðslubyrði sem hlutfall útflutningstekna 6,9%. Þessa grein skrfaði hann, til að sýna fram á, að ekkert mál væri að ráða við Icesave.

Ég tek þessar tölur að láni:

2.104 / 415 = 5,1   5,1 * 4,1 = 20,91%   5,1 * 6,9 = 35,2%

Með öðrum orðum, raunveruleg greiðslubyrði, sem hlutfall innflutningstekna, er annaðhvort 20,91% eða 35,2% af heildar skuldum þjóðfélagsins í erlendri mynnt.

Heildarskuldir þjóðfélagsins, skipta máli þ.s. einnig þarf að borga af þeim. Þó um einka-aðila sé að ræða, þá munu þeir kjósa að borga af sínum lánum og síðan eftir það, skila því sem þá er eftir til þjóðfélagsins. Með öðrum orðum, ekki er nein augljós aðferð til fyrir ríkið, til að koma í veg fyrir samkeppni við aðra um þá takmörkuðu auðlind, sem gjaldeyris-afgangurinn mun verða.

 

 II.Staða ríkisins

Eignir ríkisins 

Yfirtekin tryggingarbréf                            110,7

Viðskiptareikningar nettó                          73,3

Hlutafé, eignarhlutir og stofnfé               197,8

Icesave-eignir (75% endurheimtur)        376

Gjaldeyrisstaða SÍ                                  586,7

Aðrar erlendar eignir (FIH)                        80,7

Samtals innlent                                     767,7

Samtals erlent                                   1.043,4

Samtals                                              1.811,1

 

Skuldir ríkisins:

Innlendar skuldir ríkissjóðs1                    471,2

Tapaðar veðlánakröfur SÍ                          297,5

Lántaka v. eiginfjárframlags til banka       385

Icesave-skuld                                           575

Erlendar skuldir vegna gjaldeyrisforða    584,5

Samtals innlent                                     1.153,7

þar af ISK eignir útlendinga                    302,0

Samtals erlent                                      1.159,5 / 1.427 = 0,81 VÞF

Samtals í ma.kr.                                    2.313,2 / 1.427 = 1,6 VÞF

Hrein staða ríkissjóðs og SÍ                   -502,1

 

Ef þetta er rétt, eru erlendar skuldir ríkisins eins, cirka 81% af vergri þjóðarframleiðslu. Ef ég nota aftur reikninga Gylfa, þá er útkoman:

1159,5 / 415 = 2,8    2,8 * 4,1 = 11,48%    2,8 * 6,9 = 19,32%

Með öðrum orðum, greiðslubyrði ríkisins af erlendum skuldum sem hlutfall af útflutningstekjum verður annaðhvort 11,48% eða 19,32%.

Eins og kom fram áðan,  þá mun eignasalan, sem á að minnka skuldirnar niður í reiknaða nettó-skulda-tölu, ekki fara fram, fyrr en eftir nokkur ár. Þannig, að raunverulega þarf að miða við brúttó tölurnar yfir skuldir, til að átta sig á, hvort hægt sé að ráða við skuldastöðuna, einmitt á meðan versti hluti innlendu kreppunnar gengur yfir, eða ekki.

Í því samhengi, er vert að hafa í huga niðurstöðu Hagfræði-stofnunar HÍ, þess efnis, að gjaldeyrisafgangur verði einungis jákvæður, út árið 2012. Hann verði lítill, það ár. Einungis mikill, árin 2010 og 2011.

 

Ef ekki er nægur gjaldeyris-afgangur:

• þarf að borga með töku nýrra lána, sem í ljósi mjög slæms greiðslumats í dag, verða dýr lán. Þá er hætta, að skuldirnar fari að vaxa á ný, í stað þess að minnka. En, það getur verið í lagi, meðan verið er að brúa ákveðið bil.
• eða, greitt er með innlendum tekjum ríkisins. Vandi, er að þá gerist annað af tvennu.

1. Peningamagn í umferð skreppur saman, við hverja afborgun, sem myndi stuðla að efnahags-samdrætti, og verðhjöðnun.
2. Peningar eru prentaðir á móti, til að viðhalda peningamagni í umferð, og koma í veg fyrir frekari efnahags-samdrátt. En, þá er verið að auka heildar magn króna í heimshagkerfinu, sem óhjákvæmilega verðfellir hana, og það í hvert sinn sem þessari greiðsluaðferð er beitt.

Líklega, er skárra að taka ný lán, til að brúa tímabilið, þar til eignasala getur farið fram. En, hættan í því samhengi, er að hækkun skulda, stuðli að lækkun greiðslumats ríkisins, niður í ruslflokk. Á þeim tímapunkti, gæti það raunverulega gerst, að enginn vilji lána ríkinu nema gegn þvílíkum ofurkjörum, að slíkar lántökur myndu skila sér í hraðri hækkun skulda - jafnvel gjaldþroti. Hin leiðin, ef hún væri farin í staðinn, gæti skilað sér í svo hratt lækkandi gengi krónunnar, að endað gæti í óðaverðbólgu-ástandi.

 

 

Niðurskurður ríkisútgjalda

Eins og allir vita, hefur ríkið skv. samingnum við AGS, skuldbundið sig til að binda enda á hallarekstur sinn, eftir 2 ár. Með öðrum orðum, að halli upp á cirka 180 milljarða, sem stefnir í - í ár, þrátt fyrir niðurskurð og skattahækkanir, verði lækkaður niður í 0, þannig að enginn halli verði við upphaf fjárlagaárs, árið 2012. Með öðrum orðum, þarf að sigrast á þessum halla, á þessum 2. árum þarna á milli.

 

Höfum í huga, að niðurskurður er í eðli sínu samdráttar-aukandi. Að sjálfsögðu mun hagvöxtur, þegar hann fer af stað, hafa jákvæð áhrif á tekjustreymi ríkisins. Við erum samt, að tala um mesta útgjalda niðurskurð, í sögu Lýðveldisins Íslands.

 

Ríkisstjórnin, vonast eftir að þurfa ekki að skera meira niður, en cirka helming þessarar tölu. Tekju-aukning, muni redda rest.

 

Við erum samt, að tala um gríðarlegan niðurskurð útgjalda á næsta fjárlagaári, þ.e. 2010. Sá niðurskurður, mun óhjákvæmilega skila frekari samdráttaráhrifum, útí þjóðfélagið. Við erum á mannamáli, að tala um frekara tekjutap á næsta fjárlagaári og aukningu atvinnuleysis, sérstaklega vegna uppsagna opinberra starfsmanna, þ.e. í heilbrigðis-kerfinu, skóla-kerfinu og trygginga-kerfinu.

 

Ég efast því um, að hagvöxtur hefjist á næsta ári, eins og vonast er eftir. Það, kemur heim og saman við ástandið í Evrópu, en skv. síðustu ársfjórðungsskýrslu Framkvæmdastjórnar Evrópusambandsins, er ekki að vænta hagvaxtar á Evrusvæðinu, fyrr en árið 2011.

"Directorate General for Economic Affairs: : Quarterly Report"

Það er þó hugsanlegt, að sú niðurstaða verði endurskoðuð, í næstu ársfjórðungsskýrslu. En, skv. nýjustu fréttum, er eitthvað að rofa til í Þýskalandi, Frakklandi og Bretlandi, síðustu 2. mánuðina.

Augljósa hættan, er að ílla gangi að skera nægilega niður, til að aukning skulda af völdum hallans, haldist innan viðráðanlegs ramma. Vandkvæðin, geta stafað af pólitískum vanda, sem skapast getur af völdum, mikilla óvinsælda niðurskurðaraðgerðanna.

Einnig getur það gerst, að tekju-aukning verði ekki eins mikil, og vonast er eftir - t.d. vegna þess, að hagvöxtur hér hefjist ekki fyrr en, 2011 en ekki 2010, eins og ríkisstjórnin miðar áætlanir sínar við.

Hætta, er augljós á víðtækum mótmælum, þegar atvinnuleysi heldur áfram að aukast, og gjaldþrotum fjölgar enn, og ríkið er á sama tíma, að segja upp fólki í stórum stíl; og sennilega í ofan-á-lag, að lækka bætur.

Ekki má heldur gleyma, að hætta er á auka-útgjöldum, t.d. vegna bankanna, sem vitað er að þurfa að afskrifa gríðarlegar upphæðir af slæmum lánum fyrirtækja og einstaklinga; á sama tíma og þeir eru reknir með viðvarandi halla af völdum kostnaðar við það að viðhalda rekstri fjölmargra zombí fyrirtækja, sem vonast er eftir að hafi rekstrargrundvöll seinna, og einnig vegna óhagstæðrar gengisþróunar sem veldur þeim tapi. Ég veit ekki hvort þ.e. satt, að hallinn sé 8 milljarðar á mánuði, en þ.e. tala sem ég hef heyrt. En, heimildin er óstaðfest. En, ef satt, þá er mjög hugsanlegt að ríkið þurfi að leggja bönkunum til frekara fjármagn, á næsta ári. Annars, er hættan sú, að endurreisn bankakerfisins, skili sér einfaldlega ekki í starfhæfu bankakerfi, þ.e. að bankarnir muni geta veitt eðlilega fyrirgreiðslu. Ef, sú væri útkoman, myndi það virka sem rekakkeri eða bremsa, á hagkerfið áfram. En, endurreisn bankakerfisins, er sennilega stærsta einstaka forsendan, fyrir endurreisn hagkerfisins.

• Ef, þetta er ekki nægilega slæmt, getur ríkið lent í því að þurfa að hlaupa undir bagga með einstökum sveitarfélögum, sem mörg hver eiga í mjög alvarlegum rekstrarvanda.

• Einnig, getur það lent í því, að þurfa að veita fjármagni inn í fyrirtæki í eigin eigu, sem skulda erlendis, t.d. Landsvirkjunar, enda er ríkið endanlega ábyrgt fyrir skuldum þeirra, ef þau lenda í greiðsluvandræðum.

 

III.Umfjöllun um umsögn Hagfræði stofnunar HÍ

1) Íslenska kreppan verri en keppa annarra landa

Þeir byrja á að áminna um: "Það er mikilvægt að hafa í huga að sökum þess hve kreppan er djúp og víðtæk getur verið varasamt að styðjast við reynslu fortíðar þegar meta skal hvernig þjóðin mun vinna sig út úr þessum hremmingum."

Ástæðan er sú, að kreppan hér er verri að mörgu leiti, en hefur þekkst annars staðar, en eftir allt saman hefur það sennilega ekki gerst áður, að þróað hagkerfi missi allt sitt bankakerfi,,,ásamt því óskaplega tjóni, sem þá orsakaðist.

 2) Hagvöxtur og gjaldeyrisafgangur

Þeir telja, að hagvöxtur muni fara af stað, fyrsta kastið, af meira krafti en Seðlabankinn geri ráð fyrir, þ.e. 2011 eða 2012, vegna þess að samdráttur af völdum kreppunnar hafi skapað töluverðan slaka í hagkerfinu, en síðan eftir 2013 muni draga úr hagvexti og spá þeir milli 2 og 2,5% hagvöxt eftir það.

"Á árunum 1980-2004 óx landsframleiðsla að meðaltali um 2,8% á ári. Þar af mátti rekja 1,3% til fólksfjölgunar og 1,5% til aukinnar framleiðni. Samkvæmt mannfjöldaspá Hagstofunnar fram til 2050 mun landsmönnum öllum fjölga um 0,7% að meðaltali á ári fram til 2023 og fólki á vinnualdri (20-64 ára) um 0,5%. Ef framleiðni vinnu eykst með líku lagi og undanfarna áratugi má búast við að VLF aukist að jafnaði um 2-2,5% á ári næstu 15 árin sem er nokkuð minna en Seðlabanki gerir ráð fyrir. Einstakar framkvæmdir ættu ekki að breyta miklu um þetta mat."

Varðandi afgang af gjaldeyristekjum, telja þeir að hann verði mikill í ár og á næsta ári, en hann muni skreppa hratt saman árið 2011 og verða kominn niður undir "0" frá 2013.

3) Gengi gjaldmiðla

Þeir telja ólíklegt, að sú forsenda sem Fjármálaráðuneytið hefur gefið sig, um gengi gjaldmiðla, að Pundið muni haldast óbreytt gagnvart Evrunni út spátímabilið muni standast.

"Í ljósi veikrar stöðu punds gagnvart evru nú um stundir kann þessi forsenda að vera umdeilanleg."

Þetta er varfærnislega orðað hjá þeim, en gengi Pundsins hefur hrunið umtalsvert gagnvart Evru síðan um mitt ár 2008, sem stafar af þeim efnahagslegu áföllum sem Bretland varð fyrir. Það er eðlilegt, að Pundið muni síðan, þegar breska hagkerfið byrjar að rétta úr kútnum, sækja til baka í sitt eðlilega jafnvægisgengi. Þannig, að hækkun Pundsins gagnvart Evru, á næstu árum, er mjög líkleg.

Vandinn sem þetta skapar, er að þ.s. stór hluti Icesave lánsins, er í Pundum, á meðan að okkur ber að greiða í Evrum. Það sem við munum þurfa að greiða, mun því hækka af þessum orsökum.

Þeir telja einnig sennilegra en hitt, að verðbólga muni verða áfram hærri hérlendis, en í nágrannalöndum okkar.

"Í greinargerðinni (greinargerð Fjármálaráðuneytis) er reiknað með því að frá og með 2014 verði afgangur á ríkissjóði um 3% af VLF. Til þess að svo megi verða þarf mikill agi að vera á fjármálum ríkissins, mun meiri en að jafnaði hefur verið frá stofnun lýðveldis. Umtalsverðar líkur verða því að teljast á því að ríkið verði að gefa sér lengri tíma til að greiða niður skuldir sínar."

Það þarf varla að taka fram, að mjög erfitt - ef ekki ómögulegt - verður að umbreyta afkomu ríkisins, svo stórfellt að halli sem nálgast 200 milljarða þetta ár, verði orðinn að afgangi upp á milljarða tugi, eftir einungis 5 ár. 

4) Hættur fyrir hagvöxt

a) Þeir benda á, að ef umtalsverður brottflutningur fólks, muni fara af stað, af völdum kreppunnar, þá muni það draga úr möguleikum hagkerfisins til hagvaxtar og þannig auka byrðarnar á herðum þeirra sem eftir verða í landinu. Þeir benda á að reynslan af fyrri kreppum sýni að fólksfækkun fari af stað af krafti ekki fyrr en ári eftir að kreppa hefst, og einnig að marktækt samband sé milli brottflutnings og hagvaxtar. Brottflutningur auki þannig niðursveiflu og hægi á hagvexti, meðan brottflutningur stendur yfir.

Flókið sé samt að spá um þetta, þ.s. að þrátt fyrir að kreppan nú sé sú versta sem þeir hafi til samanburðar, þá vegi á móti að einnig sé kreppa annars staðar, sem geri sennilega dragi úr atvinnutækifærum erlendis, og einnig hafi fjöldi fólks flust hingað umliðinn áratug sem séu frá tekjulægri löndum en Íslandi, og það megi vera að það sé ólíklegra til brottflutnings en Íslendingar af þeim orsökum.

b) Einnig benda þeir á, að fjöldi fyrirtækja sé nú í nokkurs konar gjörgæslu. Óvíst sé hve mörg þeirra muni reynast hafa rekstrargrundvöll. Mikilvægt sé, að hagvöxtur hefjist sem fyrst, og einnig að aðgangur að lánsfé batni sem hraðast; til að lágmarka þetta tjón.

c)  Þeir benda á að...

 "Ljóst er að greiðslur vegna Icesave verða ekki notaðar til annarra hluta, s.s. til fjárfestinga í efnislegum eða óefnislegum gæðum eða til neyslu, hvort sem er einkaneyslu eða samneyslu. Af þessu má ráða að greiðslur vegna Icesave hafi bein neikvæð áhrif á hagvöxt og leiða til lakari lífskjara."

...sem einnig má að sjálfsögðu heimfæra á aðrar skuldir, sem einnig mun þurfa að greiða af. En Icesave verður einungis minni hluti af þeirri heildar greiðslubyrði. Þannig, að það fjármagn sem tekið er úr hagkerfinu, á næstu árum, muni draga umtalsvert úr möguleikum til hagvaxtar og einnig á sama tíma skerða lífskjör, þ.s. minni hagvöxtur að sjálfsögðu þíðir lægri lífskjör.

5) Greiðslubyrði af Icesave

Þeir benda á að töluvert stór óvissa sé um endanlega greiðslubyrði af Icesave láninu, þ.s. eignir geti reynst verðminni, hækkun Punds muni hækka lánið en óvíst að hvaða marki, framgangur efnahagsmála getur reynst lakari en að er stefnt, aðgangur að lánsfjármagni getur reynst lakari en að er stefnt, o.s.frv.

Þeir setja upp módel fyrir 75% endurheimtur af Iceave og fyrir 40%. Einnig fyrir Pund í cirka núverandi verðgildi gagnvart Evru og hækkun þess um 25%. Einnig, setja þeir upp módel, þ.s. gert er ráð fyrir efnahagsáfalli vegna óvænts aflabrests.

6) Forsendur þeirra eru eftirfarandi: 

"Hagvöxtur. Enginn vöxtur 2010, 6% árin 2011-12 (meðaltal), 2% frá og með 2013. Gert er ráð fyrir umtalsverðum vexti þau ár, meðan hagkerfið er að ná sér upp úr dýpstu lægðinni. Í þessu felst að VLF (Verg landsframleiðsla) vex um 21% frá 2010-2016."

"Verðlag. Miðað er við 2% verðbólgu í Bretlandi og á evrusvæði frá 2009-2023, í samræmi við verðbólgumarkmið Englandsbanka og Seðlabanka Evrópu.
Gengi. Raungengi krónunnar, sem nú mælist um 67 (2000=100) hækkar í 80 árið 2010 og í 85 frá og með 2011. Gengi punds gagnvart evru verði um 1,15 (evrur/pund).
Upphæðir. Allar upphæðir í kr. miðast við áætlað meðalverðlag 2009. "

Greiðslubyrði af Icesave verði 2,5% af landsframleiðslu við 75% endurheimtur en 4,2% við 40%. Þetta, sé besta spá, sem geri ekki ráð fyrir neinum frávikum frá grunnspá. Við 75% verði afgangur af Icesave um 300 milljarða, en rétt um 600 milljarða við 40% endurheimtur, í árslok 2015.

Ef Pund styrkist um 25%, verði sömu tölur 3,3% og 5%.

Leikum okkur aðeins með tölurnar:

2.104 / 300 = 7   --   1.159,5 / 300 = 3,9

2,5% * 7 = 17,5% VÞF       2,5% * 3,9 = 9,75% VÞF

Hafa ber þó í huga, að þ.s. þetta eru allt skuldir í erlendum gjaldmiðli, sem ég hef verið að fjalla um, þá er réttara að miða við hlutfall útflutningstekna fremur en hlutfall landsframleiðslu, þ.s. landsframleiðsla er eftir allt saman í krónum. Ríkið sjálft, hefur ekki tekjur í erlendum gjaldmiðlum.

 

7) Mat þeirra, að Icesave ætti að reynast viðráðanlegt.

Þeir slá þó þá varnagla að:

"Ef fjármálakreppa ríkir í heiminum á þessum tíma, eða traust á íslensku hagkerfi brestur af einhverjum ástæðum, geti málið vandast. Þetta gildir vitaskuld um endurfjármögnun erlendra lána almennt, ekki einungis Icesave-lán. Almennt má því segja að útkoman ráðist af trausti umheimsins á íslensku efnahagslífi. Nauðsynlegur liður í því að efla það traust er, að skuldir þjóðarbúsins haldist innan skaplegra marka á næstu árum."

"Aðgengi að alþjóðlegum fjármálamörkuðum á næstu árum og þau kjör sem bjóðast munu að miklu leyti ráðast af lánshæfismati landsins og þeirra fyrirtækja sem hér starfa. Mestu skiptir að bjartsýni ríki og mun lánshæfismat ráðast af því. Miklar skuldir munu að öðru óbreyttu leiða til verra lánshæfismats. Þó verður ekki einungis litið til heildarskulda á hverjum tíma heldur framtíðarmöguleika þjóðarinnar til að borga af skuldum."

Þ.e. því, grundvallar atriði, hver staða lánamála almennt, muni verða; en einnig, hve trúverðug stefna stjórnvalda til uppbyggingar efnahagslífsins muni reynast. Því meira trú, sem menn öðlast á stefnunni, því fyrr byggist að nýju upp traust erlendis á hagkerfinu, gjaldmiðlinum og þannig um leið, vilji til að lána. Hagstjórnin, er því stóra málið, í því að endurreisa þetta traust.

8) Áhrif á lífskjör og brottflutning frá landinu

"Samkvæmt dæmunum að framanverðu gæti skuldbindingin verið á bilinu 300-580 milljarðar kr. í árslok 2015, eða um 17-33% af VLF. Til að ná jafnri stöðu árið 2023 þyrfti afgangur á viðskiptajöfnuði að aukast um 1-2% á ári af VLF að jafnaði á tímabilinu. Þjóðarútgjöld þyrftu að lækka sem því nemur, yrðu þannig 13-26 milljörðum kr. lægri miðað við útgjöld ársins 2009 en ella. Það útheimtir lækkun á raungengi krónunnar. Hve mikið er vandmetið, en lauslega má ætla, að lækkunin þyrfti að vera 3-7%. Miðað við hlutdeild innflutnings í neyslu landsmanna yrði kaupmáttur 1-2% rýrari en ella á tímabilinu 2009-2023...Lauslegt mat á sögulegum gögnum sýnir að ef kaupmáttur minnkar um 2% í 15 ár þýðir þaðum hálft prósent fólksfækkun yfir tímabilið af þeim sökum einum."

Ef við leikum okkur aðeins með tölurnar:

2.104 / 300 = 7   --   1.159,5 / 300 = 3,9

Ef, við getum margfaldað áhrifin, á fólksfjöldaþróun, með þessum tölum; þá kemur út 3,5% og 1,95%. Hærri talan, skilar 11.200 manns cirka, miðað við 320.000. Það kemur heim og saman, við aðvörun um að 10.000 geti yfirgefið landið, af völdum kreppunnar.

Það bendir ekki endilega til skelfilegra áhrifa af völdum fólksfækkunar. En, 10.000 er talið viðráðanlegt.

En, auðvitað getur það breyst, ef ílla gengur að vinna úr skuldavandræðunum og hlutir fara til verri vegar.

 

IV. Niðurstaða

Staðan er herfileg. Ég er búinn, að taka þetta saman, eftir bestu þekkingu og án þess, að ég held, að halla máli með nokkrum hætti.

Hver um sig, sem les þetta, má mynda sína eigin skoðun.

En, mín skoðun er sú, að skuldavandinn sé þvílíkur, og þá á ég við heildarskuldabaggann; að skynsamlegara, en að fylgja núverandi stefnu, væri að fara fram á nauðasamninga við alla okkar helstu kröfuhafa. Hættan á því að hlutirnir gangi ekki upp, með skelfilegum afleiðingum fyrir land og þjóð, sé einfaldlega það mikil; að ábyrgðarfyllra væri að viðurkenna fyrir sjálfum okkur, að við þurfum að lækka skuldir með öllum tiltækum ráðum, þar með talið því að fara fram á niðurfellingu að hluta.

Ég held, að við eigum að reyna, að endursemja við okkar helstu kröfuhafa. Byrjum það verk, með því að endursemja um Icesave skuldina.

 

Kv. Einar Björn Bjarnason