Ég vona að Þýskaland átti sig á því, að það er ekki ódýrari kosturinn að láta hagkerfi S-Evrópu hrynja saman!

Ég ber ekki brigður á að gríðarleg hagkerfissmistök voru framin af stjórnendum S-Evrópu ríkja, nærri því án undantekninga, á sl. áratug. Við getum bætt við Írlandi -- og Íslandi. Í öllum þessum löndum, sváfu hagstjórnendur á verðinum.

Mistökin voru ekki í öllum tilvikum eins - í Grikklandi eins og við þekkjum, er það hamslaus spilling innan opinbera kerfisins; sem bjó til launastrúktur sem einungis innanbúðarmenn í kerfinu nutu, auk launa langt umfram meðalgrikkja var lífeyriskerfið sem þeir sömu fengu, miklu mun gjöfulla en gerðist og gekk á Grikklandi. Má eiginlega segja að grískur almenningur hafi verið rændur eins og ísl. almenningur.

Þetta framkallaði mikinn kostnað, sem bjó til rekstrarhalla - sem bjó til opinbera skuldasöfnun; sem bjó til skuldakreppu. 

Á sama tíma, var einnig fjárfestingagleði almennt í hagkerfinu, innflutningur árum saman umfram rauntekjur hagkerfisins - samtímis að útflutningi hnignaði, er í dag einungis um 26% af heildarhagkerfinu.

Í Spáni og Írlandi, var dæmið ótrúlega líkt okkar krassi - þ.e. hamslaus skuldasöfnun í einkahagkerfinu t.d. skuldar einhagkerfið spænska miklu mun meira en spænska ríkið gerir - þannig var það einnig á Íslandi og á Írlandi. Gríðarleg gersamlega hömlulaus fjárfestingarbóla varð í einkahagkerfinu, og samtímis var gríðarleg húsnæðisbóla í öllum þrem ríkjum.

Í öllum þrem löndunum sváfu hagkerfisstjórnendur á verðinum - eer, þeir vissu hvað var að gerast, en sú nýfrjálshyggju hagfræði sem ríkti, kenndi að skuldir einkahagkerfisins kæmu ríkinu ekki við - sem reyndist óskapleg skammsýni; en í öllum þrem löndunum, er uppruni krassins einmitt hrun fjárfestingarbóla sem á sér uppruna viti menn í einkahagkerfinu, og afleiðingar eru síðan víðtæk skuldakreppa sem gegnsýrir sjálf hagkerfin - í meira mæli en ríkið. En í öllum þrem tilvikum hefur það ástand reynst einnig gríðarlega skaðlegt fyrir sjálft ríkisvaldið - en ríkið getur ekki þrifist án hagkerfis, svo það kemst ekki upp með annað en að gera sitt besta til að bjarga því, þá kemur kostnaður, meðan lamandi skuldakreppan innanlands framkallar tekjumissi sem sífellt ágerist - lagt saman er það ástand sem nær örugglega endar í ríkisþroti án utanaðkomandi aðstoðar.

Einhvern veginn virðist sem að, nýfrjálshiggju hagfræðin hafi tekið þá afstöðu, að fyrirlíta Kanesíska jafnvægishagfræði, sem hefur verið mjög ríkjandi áratugina á undan - sem leggur einmitt áherslu á að láta hagkerfin hvorki sjóða upp úr né koðna of mikið niður. Með öðrum orðum - jafnvægisleitandi.

Þegar allt lék í lindi, og hagvöxturinn var að aukast - fjárfestingarbólan að magnast, var gersamlega litið framhjá hættumerkjum; of mikill innflutningur var þá sagður dæmi um aukna fjárfestingu - vaxandi hagvöxtur og fjárfesting, var sagt sönnun þess að hagstjórnin væri að virka.

Þetta var þannig í öllum þessum þrem ríkjum - Ísland er öðruvísi að einu leiti, þ.e. hvorki meðlimur að ESB né inni í evrusvæði. Þannig að stórt gengisfall varð hér - sem sumir segja að hafi verið slæmt, en sem virðist raunverulega hafa mildað til muna hagkerfisáfallið með því að dreifa því jafnt á alla.

En hin tvö löndin, þurfa að framkvæma innri verðhjöðnun sem er miklu mun tímafrekari aðferð við aðlögun samtímis sem að engin leið er fyrirfram að vita hvort hún heppnast, meðan gengisfellingar hafa 100% sögu um að skila því sem þær skila.

Írland er komið nokkuð áleiðis með slíka, hefur náð örlítið jákvæðum viðskiptajöfnuði - en líklega ekki nægilega mikið jákvæðum til að geta greitt af skuldum sem sést í því að vaxtakrafan í boði á lánamörkuðum er enn mjög há, Írland stefnir því óðfluga á "björgun 2" - það er árangur baráttu sem hófst 2009. Meðan að Spánn, er mun skemmra á veg kominn.

En Írland er ekki eiginlega besta dæmið, heldur er það Eystrasaltslöndin - sem eru dæmi um að svokölluð innri aðlögun hafi virkað, raunverulega - sjá:

The Baltics are growing after austerity—and they resent Mediterranean bail-outs

• Baltnesku löndin lentu öll í harkalegri kreppu - eins og við, og þar varð samdráttur lífskjara mjög sambærilegur við þann sem varð á Íslandi - nema að sá var framkv. með launalækkunum.
• Kringum 40% skilst mér í Eystland, sbr. er Steingrímur J. segir rétt frá, að lífskjör hér árið 2011 voru 33% lægri það ár, en okt. 2008.
• Fram kemur í greininni að lettneska ríkið skuldar í kringum 44% af þjóðarframleiðslu í dag. Annað sem kemur fram í greininni, er að erlendir bankar dóminera þau lönd. Einkum sænskir, og þeir kusu að vera og fara sem sagt ekki - en þeir voru undir nokkrum þrýstingi frá sænskum stjv. um að vera áfram - svíar veittu því óbeina aðstoð. Margir lettneskir bankar hrundu, en þeir voru minni hluti heildar útlána. Svíþjóð er að taka þarna langtímasýn. Stefnir á að Eystrasalt verði aftur sænskt yfirráðasvæði.
• Löndin sluppu því við okkar stórfellda fjármálahrun, en þar varð sambærileg skerðing lífskjara a.m.k. og hagkerfin súnkuðu saman milli 20-25%, áður en viðsnúningur hófst.
• Eystland er búið að taka upp evruna, gerði það eftir hrunið. Lettland stefnir enn að evru-upptöku. Lettland eins og Eystland, héldur gengjum sinna gjaldmiðla föstu - þ.e. engin gengisfelling.
• En ath. aftur - ekki samt minni skerðing lífskjara. Hagvöxtur hófst í þeim öllum 2011 á ný.

 

Af hverju gekk þetta upp?

Þessum löndum er hampað sem sönnun þess, að Ítalia með 120% skuldir og Spánn með 90% skuldir ef hann tekur tiltekið björgunarlán sem ríkisstj. Spánar samþykkti um sl. helgi að taka við; geti leikið sama leikinn.

En lykilmálið er einmitt miklu mun minni skuldir - það breytir öllu hvort land skuldar 30% áður en kreppa hefst, eða hvort það skuldar 120% eða 70%.

Ímyndum okkur, að Ítalía súnki saman um 25%, þá hækka ríkisskuldir þess í 180%. Í 160% ef þ.e. 20% minnkun á hagkerfinu. Ef við bætum við björgunarpakka upp á 40% af hagkerfinu, erum við að tala um skuldastöðu á bilinu 200-220%. Búbbs.

Spánn með 90%, sömu tölur væru 135% eða um 120%, síðan 160 - 175%. 

Af hverju björgunarpakki? Miða við að þau þurfi sambærilega endurfjármögnun bankakerfa og Írland, björgunarpakki sé því sambærilega stór miðað við hagkerfið. Þó svo hann væri minni í tilviki Ítalíu - ef bankarnir standa þar skárr, t.d. 20%. Þá erum við samt að tala um gersamlega augljóslega ósjálfbæra skuldastöðu. Eystrasalt-löndin sluppu einnig tiltölulega vel, því þar ríkja erlendir bankar. Sænsk stjv. sáu til þess, að sínir bankar fóru hvergi, og veittu áfram þjónustu við íbúa. Svíar með langtímasýn á það dæmi.

Punkturinn er - að sú hugmynd að láta S-Evrópu fara í gegnum sambærilegt aðlögunarferli, og Eystrasaltlöndin létu ganga upp; er dæmt til að enda ílla.

 

Mér sýnist óhjákvæmilegt að S-Evrópa hrynji saman í "depression!"

S-Evrópa þarf miklu frekar mjög kostnaðarsama aðstoð - en að vera pínd til að greiða þ.s. hún í reynd getur ekki endurgreitt. Marshall áætlun fyrir S-Evrópu, væri mun skynsamari nálgun - en þ.s. nú er í gangi.

Merkel hefu sannarlega rétt fyrir sér, að herfileg mistök voru gerð - það neyddi engin skuldirnar upp á S-Evrópu. 

Á sama tíma, eru hagkerfin mun minna skilvirk en það þýska, og myndu sannarlega hafa mikið upp úr umbótum af margvíslegu tagi.

En sú hugmynd - að þessum löndum verði að halda á bjargbrúninni, með svipuna á lofti - mun ekki ganga.

Málið er að í ástandi eins og nú rýkir, verða umbætur nærri ómögulegar - því trúverðugleika stefnunnar skortir.

Þá halda fjárfestar að sér höndum, þeir vita að hagkerfin eru að koðna niður og eignir verða ódýrari seinna, en einnig að meðan staðan er augljóslega ósjálfbær - er lítil framtíð í því að fjárfesta.

Eftir því sem samdrátturinn ágerist, því verri verður þessi framtíðarsýn - því flr. ákveða að hætta við fjárfestingar eða draga sig í hlé; þetta er ferli sem stigmagnast meðan framvindan er bersýnilega ósjálfær.

Málið er, að þegar ástandið er þannig, þá virðast umbætur engu skila - nema hraðari hruni, og andstaðan magnast hratt - sbr: Italy's Monti raises specter of crisis amid protests.

Það er einmitt þ.s. Monti er að finna fyrir, að þegar fólkið sér enga von, sér það heldur engan tilgang í breytingum.

Meðan Merkel og þýska elítan virðist halda það þveröfuga - kannski á það við fyrirtæki, en almenningur hefur ekki sömu hegðunarferli endilega og hluthafar eða fjárfestar.

 

Evrópa stendur nú frammi fyrir sinni 11. stundu!

Hrun S-evrópu, mun hafa mjög miklar afleiðingar. Merkel og þýska elítan verður að muna eftir eigin reynslu Þýskalands frá 4. áratugnum, þegar frá og með 1928 - 1932, varð stórfelld aukning á atvinnuleysi innan Þýskalands, sem var komið í rúml. 30% er nasistar unnu sinn kosningasigur 1932.

Þýskaland þá er að mörgu leiti líkt Spáni í dag. Í Þýskalandi átti sér stað mjög alvarlegt efnahagshrun, og það ástand versnaði stöðugt þau ár, fram að valdatöku nasista.

Augljósi punkturinn er sá, að ef S-Evr. hrynur niður í "economic depression" en það mun vera réttnefni þess ástands sem mun ríkja, ef hún hrynur saman?

Þá getur skapast mikil hætta á því, að pólitík reiðinnar gjósi upp - og öfgaöfl af margvílegu tagi nái völdum.

• Engin leið er að vita það fyrirfram, hve hættulegar þær öfgar geta verið.

• Að keyra S-Evr. niður í svaðið, er að ana út í óvissuna, gersamlega. 

Siryza flokkurinn í Grikklandi, er mjög mildur miðað við þ.s. upp getur gosið. Þetta er því leikurinn að eldinum, og það kemur manni mjög á óvart, að Þýskaland allra þjóða - skuli vera að keyra á þannig helstefnu.

 

Niðurstaða

Evrópa stendur frammi fyrir stund sannleikans. Stund, sem segir hverjir raunverulega eru leiðtogar, og hverjir ekki. Ef S-Evrópa hrynur saman, sem virðist yfirvofandi. Þá verður mesta efnahagsstjón sem heimurinn hefur orðið fyrir síðan á 4. áratugnum - sem hratt af stað heimskreppu sem stóð fram að Seinni Styrrjöld. Sú kreppa átti örugglega mikinn hluta að sök, að það varð Styrrjöld.

Í slíku ástandi, eflast væringar milli þjóða. Vinir sem áður voru, verða að óvinum. Og óvinir geta farið að berjast. Það nánast má segja, að öllu megi til kosta til að koma í veg fyrir þetta hrun.

Það ástand mun líklega binda enda á Evrópusambandið, því vinskapur myndi ekki vera sá sami á eftir.

Og ég segi, að gervöll S-Evrópa þarf að fara í einhverskonar björgunarferli. Samtímis má ekki ganga hart fram með kröfur um endurgreiðslu skulda.

Helst þyrftu lán verða víkjandi, þar til í ljós kemur hve öflugur framtíðar viðsnúningur verður.

Ef maður ber saman aðgerðir bandarískra stjórnvalda gagnvart General Motors á sínum tíma, sést hve hróplegt misræmið er. En GM var tekið í greiðslustöðvun - meðan endurskipulagning fór fram. Greiðslur lána lágu þá niðri meðan endurskipulagning var framkv., og síðan var samið við banka - þegar búið var að búa til það framtíðar vaxtarplan sem til stóð að byggja framtíð fyrirtækisins á.

Það þarf að taka upp sambærilega hugsun gagnvart S-Evrópu.

 

Kv.

Athugasemdir

[Bragi, 17.6.2012 kl. 01:47]

Hér er athyglisverður samanburður hjá Krugman um raunGDP nokkurra baltneskra þjóða, Írlands og Íslands, sjá http://krugman.blogs.nytimes.com/2012/06/14/peripheral-performance/

Það sem mér finnst merkilegast við myndina sem fylgir greininni hans er samanburður Íslands og Írlands. Við erum búin að "skilja" við kreppuna en Írar eru enn í hægagangi; atvinnuleysi enn á uppleið þar að ég held meðan okkar er á niðurleið.

Já, það er margt jákvætt við það að hafa það frelsi að geta látið bankakerfi flakka.

[Einar Björn Bjarnason, 17.6.2012 kl. 11:09]

Akkúrat Bragi.

Kv.

[Kristján B Kristinsson (IP-tala skráð) 17.6.2012 kl. 12:14]

Gleðilegan Þjóðhátíðardag. 

Er ekki Evru vandamálið komið í óviðráðanlegan hnút, skuldir evrusvæðisins eru meira en tvöfaldar skuldir bandaríska hagkerfisins skv. Gordon Brown. Það fyrsta sem þarf að viðurkenna og vinna út frá er að ríki Evrusvæðisins eru svo rosalega ólíkir karakterar að þau munu aldrei ganga í takt. Slíkur klúbbur getur aldrei notað sama gjaldmiðil og enn síður lotið einu og sama peningalega stjórnvaldi. Það eru allnokkrir búnir í gegnum aldirnar að reyna að leggja undir sig og sameina Evrópu en það hefur engum tekist til þessa. Ég hef efasemdir um að Brusselítunni muni takast það, það verður spennandi að sjá hvað kemur upp úr kjörkössunum í Grikklandi eftir daginn í dag. 

[Einar Björn Bjarnason, 17.6.2012 kl. 12:30]

Já, það verður spennandi - og gleðilega þjóðhátíð. Sennilega er það - það versta, að gríska þingið verði aftur svipað því sem kom upp úr kjörkössunum síðast. En ríkisstjórnarmyndun verður þá aftur gríðarlega erfið ef ekki ómöguleg. Skv. grískum reglum, þá virðist gefinn reynd ótrúlega stuttur tími í stjórnarmyndunarferli, og blásið yrði þá til 3. kosninganna innan fárra vikna eða jafnvel eftir viku. Þá stefna hlutir í stjórnlaust kaos á Grikklandi.

Það yrði mun áhugaverðari útkoma, að ef Syriza fær meirihluta, og Tsipras fær sitt tækifæri að láta ljós sitt skýna.

Kv.

[Kristján B Kristinsson (IP-tala skráð) 17.6.2012 kl. 14:39]

Já þær verða athyglisverðar niðurstöðurnar í Grikklandi, ég held að það sé augljóst að Alexis Tsipras mun ekki kvika frá yfirlýstri stefnu sinni, hver sem niðurstaðan verður.

[Guðbjörn Guðbjörnsson, 17.6.2012 kl. 16:18]

Að sumu leyti ágætis greining hjá þér. Hins vegar get ég ómögulega samþykkt að byrðunum af gengishruninu og óðaverðbólgunni hafi verið jafnt skipt á milli landsmanna.

Auðvitað fara launþegar og skuldarar verr út úr þessu en t.d. útflytjendur og þeir sem geta velt hækkunum út í verðlagið innanlands. Þá var þeim sem áttu inneignir í bönkunum reddað fyrir horn og reikningurinn sendur á skattgreiðendur. Skuldarar taka með fullum þunga við reikningnum fyrir verðbólguna í gegnum verðtrygginguna. 

Sem betur fer er að rofa til, enda fjögur ár í haust frá því að allt hrundi og þúsundir hafa yfirgefið landið og liggja því ekki eins og mara á Atvinnuleysingartryggingasjóði. Eignastaða þúsunda Íslendinga hefur verið eyðilögð og lagast varla næstu 15-20 árin. Þá höfum við ekki enn leyst vandamálið varðandi þá 1000 milljarða króna sem vilja yfirgefa landið sem allra fyrst. Fjárfestingar eru nær engar í landinu o.s.frv.

Að þessu sögðu finnst mér ekki hægt að fullyrða að hér sé bara allt í lagi og allt í ólagi annarsstaðar. Mér skilst t.d. að erlendar fjárfestingar á Írlands séu komnar á fullt, því margir sjá þar tækifæri eftir að verð á húseignum hrundi. Þótt evran sé í erfiðleikum er hún að mínu mati þó alvöru gjaldmiðill og gjaleyrishöftin segja okkur í raun allt um ástand krónunnar og efnahagsmála á Íslandi.

[Einar Björn Bjarnason, 17.6.2012 kl. 18:51]

Guðbjörn, ef hefst allsherjar "bankrun" á Spáni, þá eiga spánv. ekki annan valkost, en að setja á höft á útflæði fjármagns - því þeir hafa ekki efni á því, að taka lán fyrir björgun eigin banka.

Þá verður, að forða hruni með þeirri einni aðferð, að loka landinu - takmarka rétt fólks til að taka fé af eigin reikningum.

Landið á ekki heldur fyrir því, að tryggja allar innistæður.

Síðan myndi taka við mjög áhugavert ástand - sennilega ekki um annað að ræða en að taka ísl. leiðina, láta bankana fara í þrot en tryggja eingöngu starfsemi innan lands.

Eftir það væri góð spurning hvenær unnt væri að losa höft - hvort þeir þyrftu að taka upp pesó, en það hefur akkúrat þann kost að það getur gengisfallið, eins og krónan.

Það myndi redda þeim vanda, að enn er viðskiptahalli þó sá hafi minnkað, og útfl. Spánar er ekki enn fullkomlega samkeppnishæfur. --------------------------

Hætta er síðan á að, í kjölfar á að Spánn myndi loka, yrði Ítalía að gera slíkt hið sama.

Svo getur óttabylgjan neitt Portúgal til þess einnig.

Að lokum alla S-Evrópu.

Leiðtogar Evrópu verða að koma með stórt útspil mjög fljótlega - svo hlutir fari ekki úr böndum.

En ástand af þessu tagi, er mjög vel unnt að sjá hvernig geti hreinlega drepið evruna - en við þetta hrun, myndi hagkerfin falla verulega eins og það ísl. gerði, að auki myndi óhjákvæmilega falla kostnaður á stjv. eins og þau ísl. þó þau geri sitt besta til að forða sér frá kostnaði.

Þannig að skuldastaðan versnar, og líklega stefna þá bæði löndin í gjaldþrot.

Þá um leið, lengist sá tími sem þau verða að vera í höfum, aukast hratt líkur á að þau verðu hreinlega að taka upp eigin gjaldmiðil.

Í þessu samhengi, myndi einnig geta orðið hressileg "contagion" í Frakkl. - ótti skapast um hrun banka þar, samdrátturinn í S-Evr. myndi magna samdráttinn sem þegar er hafinn í Frakkl., það sem sagt getur lent í sömu útreið og Spánn og Ítalía.

Það verður að stöðva þennan "contagion" vagn, áður en um seinan.

En ég á erfitt að sjá að evran hreinlega hafi það af, ef "contagion" myndi ganga á röðina - Spánn, Ítalía, Frakkl., Belgía - síðan Þýskal. sjálft.

-----------------------------

Ég er ekki viss um þessa 1.000ma. tölu, en ef maður skoðar Seðlab. virðist upphæðin vera þ.s. áður hún var sögð vera, eða um 30% af landsframleiðslu.

Sem ætti að vera gerlegt að ráða fram úr, í undirbúningi undir losun hafta.

Ég held nefnilega að ástandið í Evrópu hafi minnkað umtalsvert líkur á verulegum flótta fjármagns héðan, - - en við eftir allt sama flytjum út þ.s. ólíklegt er að eftirspurn hverfi um.

Við getum litið tiltölulega vel út sem framleiðsluþjóð, í þeim óróa sem er nú í gangi.

----------------------

 "Auðvitað fara launþegar og skuldarar verr út úr þessu en t.d. útflytjendur og þeir sem geta velt hækkunum út í verðlagið innanlands."

Við verðum þá að vera ósammála um það.

Ég segi aftur á móti, að ef gengið væri ekki fellt, þá sé ætlast til að útflytjendur beri byrðarnar allar.

Að vísu er fræðilega unnt að lækka laun, eins og Eystrasaltlöndin gerðu.

En af hverju er þá gengisfelling óréttlát?

Gengisfelling, dreifir tjóninu vil ég meina jafnt á alla, þ.e. tekjur allra lækka - - ath. að kreppan þ.e. Lehmans lækkaði einnig tekur útfl. fyrirtækja og þau urðu fyrir miklu fjárhaglegu tjóni af hruninu að auki.

Með því, að láta þau ekki að auki, bera full laun - létta undir með þeim, dreifa kostnaðinum milli þeirra og launþega; þá minnkar sá samdráttur sem annars myndi verða.

Kíktu á hlekkinn hans Krugman; hann byggir á opinberum tölum, eins og sést er hagkerfissamdráttur minnstur á Ísl. þrátt fyrir mesta hagkerfistjónið.

Þetta fékkst með því, að dreifa byrðunum - eins og ég kalla það.

Varðandi hvernig skuldarar fara- - bendi ég til baka á, að ef laun eru lækkuð um 40% eins og í Eystlandi, þá verður afskaplega hastarlegt misgengi þeirra launa og skulda, ef þær skuldir eru í t.d. evrum. 

Ég sé ekki að skuldarar fari augljóslega miklu verr út en ef gengið fellur um sambærilegt.

-----------------------

Varðandi þá ákvörðun að tryggja allar innistæður, þ.e. að sjálfsögðu umdeild ákvörðun. En, ég efast reyndar að stjv. séu fær að standa við hana.

Þær voru færðar yfir, og síðan lán færð yfir á móti til að standa undir þeim. 

Þannig séð, eru það lánþegar sem standa undir þeim, þó þeir séu skattgreiðendur einnig.

Þ.e. engin leið að vita, hvort það var nauðsynlegt að færa allar innistæður óskertar - eða hvort það hefði verið fær leið að flytja bara hlutfall innistæðna. 

Kannski var það röng ákvörðun.

Kv.

[Einar Björn Bjarnason, 17.6.2012 kl. 19:04]

Guðbjörn - varðandi fjárfestingar á Írlandi, þá hafa þeir enn mjög hagstæða skattastefnu, sem fyrirtæki sækja í að hagnýta. Síðan, græða þeir af því hvar þeir eru staðsettir mun hagstæðar í veröldinni en t.d. Ísland, þ.e. næst við hliðina á stóru hagkerfi, og síðan er ekki það langt í önnur tvö stór.

Flutningskostnaður því miklu hagstæðari en á Íslandi. Það skiptir einnig máli, að Írland er ívið fjölmennara en Ísland, því fjölbreyttari vinnumarkaður og ekki síst stærri - að auki nægilega stór innri markaður, til að bera mun fjölbreyttari þjónustu starfsem en hér er mögulegt að framfleita.

Írland hefur því mörg tækifæri sem Ísland ekki hefur.

Ég tel ofangreindar ástæður vera muninn á Íslandi og Írlandi, þ.e. ekki að það sé gjaldmiðilsmál.

Kv.

[Bragi, 17.6.2012 kl. 21:12]

Guðbjörn:

1. Hér varð ekki óðaverðbólga, hún er þegar verðbólga mælist 50% milli mánaða. Allt tal um óðaverðbólgu er hræðsluáróður.

2. Sá reikningur sem sendur er á skattgreiðendur er lægri en ef við hefðum verið í evrunni. Þá væri hagkerfi okkar að öllum líkindum enn að skreppa saman. Sér i lagi þar sem hagkerfið okkar byggist mikið upp á útflutningi.

3. RaunGDP er rétt tæplega 95% af því sem það var á toppnum, kaupmáttur launa hefur lækkað um 9% frá hruni. Já, eignir hafa lækkað en eignirnar sem voru áður verðmetnar upp í hæstu hæðir voru froðueignir í bóluhagkerfi, þær þurftu á leiðréttingu að halda.

4. Eru þetta 1.000 milljarðar? Ekki frekar nær 500 milljörðum? Einnig, eftir því sem staða okkar batnar verðum við vonandi fýsilegri fjárfestingarkostur, þ.a. ekki er öruggt að öll upphæðin hverfi frá.

5. Evran á ekki bara í erfiðleikum, hún á í gifurlegum erfiðleikum. Það var nauðsynlegt að láta gjaldeyrishöft á krónuna á sínum tíma, ég vona að allir geti verið sammála um það. Hins vegar finnst mér þær þjóðsögur um að gjaldeyrishöft eyðileggi allt sem þau koma við vera óábyrgt. Förum yfir á hinn endann; frjálst fjármagnsflæði. Það mætti jafnvel færa rök fyrir því að frjálst fjármagnsflæði hafi fellt Ísland og frjálst fjármagnsflæði innan evrusvæðisins sé að fella svæðið i heild sinni. Það er að segja, gjaldeyrishöft hér heima eru jafnvel tilkomin vegna frjáls fjármagnsflæðis. Menn mega ekki setja sig á sitthvorn endann og dásma þeirri stefnu eins og hún sé sú eina rétta. Ég held að fjármagnsmarkaðir og stjórnmál hafi hreinlega ekki verið nógu þroskuð til að höndla frjálst fjármagnsflæði, hvort sem litið er í áttina hingað eða til evrusvæðisins. Ertu hlynntur Tobin skatti? Ef svo er, þá ertu ekki hlynntur frjálsu fjármagnsflæði.

Það er nú svo sem enginn að halda því fram að allt sé í lagi hér á landi, því fer fjarri. En við erum komin yfir versta hjallann. Slíkt hið sama má ekki segja um sumar aðrar þjóðir, jafnvel þó svo að þær þjóðir gengu ekki í gegnum eins mikið efnahagslegt áfall og við gerðum. Einhverjar ástæður liggja þar að baki og það er ekki vegna þess að krónan er ömurlegur gjaldmiðill og evran frábær gjaldmiðill. Það eru aðrar ástæður.