Robert Mundell, nóbelsverðlaunahafi í hagfræði, oft kallaður faðir Evrunnar - ráðleggur Íslendingum að tengja gengi krónunnar við gengi bandar. dollars!

Ég reikna með að ráðleggingar Robert Mundell komi áhugamönnum um Evru nokkuð á óvart. En, hann er þekktur fyrir hugmyndir og ráðleggingar, og höfðu þær mikil áhrif þegar þeirri humynd skaut rótum að mynda samevrópskt gjaldmiðilssvæði.

En hann telur alveg að Ísland og íslendingar geti haldið áfram að hafa eigin gjaldmiðil.

Hann ráðleggur þó að tengja þann gjaldmiðil við stærra gjaldmiðilssvæði - telur fljótandi gegni á svo smáum gjaldmiðli ekki geta staðist.

Það áhugaverða, er að hann telur ekki mikilvægt atriði í vali á svæði, hvort svæðið við höfum meiri viðskipti við.

Hann ráðleggur tengingu við dollar þ.e. gera krónuna hluta af dollarasvæðinu, fremur en Evrusvæðinu.

Síðan telur hann galla fyrir Evrusvæðið - sem dragi úr skilvirkni þess - að það hafi ekki eina sameiginlegan fjármálamiðstöð - en aðalfjármálamiðstöð Evrópu sé í London utan við Evrusvæðið, en Dollarasvæðið hafi megin fjármálamiðstöð í New York.

Segir það fela í sér smærri skuldbindingar fyrir Íslendinga og því geri ég ráð fyrir að hann meini, auðveldari um leið kostnaðarminni aðgerð.

En, fyrir utan þessi atriði, sé valið fyrst og fremst að hans mati spurning um pólitík.

 

-------------------------Viðtal við Robert Mundell tekið af Jóni Helga Egilssyni

JHE: Let’s go back to Iceland. From 2004-2008 the local currency appreciated due to carry trade, fueled by the central bank’s inflation targeting policy. The local currency got too strong, purchasing power increased and it built incentive to borrow in foreign currencies, since debt in foreign currency was lowered measured by the local currency. The banking system collapsed in 2008, and carry traders wanted out, but had to be locked in with capital controls. Debt, measured by the local currency, skyrocketed causing bankruptcies and related problems. So, given this recent history, what is your advice to Iceland and its 300 thousand inhabitants?

RM: I think that Iceland should fix its currency to one of the two big currency areas, the dollar area or the euro area. I think Iceland has no business having a floating exchange rate, a country that small. Well, you can a have your currency, but that should be rigidly fixed to one of the two big currency areas. Like Hong Kong is fixed to the dollar or African countries are fixed to the euro.

JHE: So, Iceland should fix its currency since it is too small to have a floating currency?

RM: Well you have Bill Gates and with his wealth he could buy up money supply of hundred countries like Iceland. You have no possibility of having a free market exchange rate that isn’t going to be dominated by big corporations or hedge funds. No possibility. Then you end up with a tremendous pressure on the central bank, or whoever is managing it, to keep sure of all the politics and corruption that go with these weird movements.

JHE: So, if I understand you correctly you are saying that countries that have small economies are so fragile that a limited number of companies or even one company can manipulate the exchange rate. Therefore they should give up the hope of having a floating currency?

RM: It’s like the The Isle of Tonga in the Pacific or one of these currencies. The idea that they have separate currencies ... well historically small countries in the past have always fixed themselves usually to some big empire like the French or the British Empire.

You can keep the currency, but fix it to another area. Then don‘t have any monetary policy. Let that be your monetary policy, like Hong Kong. Population of Hong Kong is 25 times Iceland. Iceland is a very rich country, very lucky country because it got all that wonderful water around it and those geysers and fishing rights all those things inside and outside of Iceland. A great country and you want to keep it, but you want to minimize the risk. The big question when I say you should fix it to one of the two currency areas, is which one? I think if you fix it to the euro area there are some emotional reasons for doing that. But from the standpoint of culture, stand point of language, and the stand point of capital market integration you are in a way closer and better off with the US dollar.

JHE: What about the fact that we trade more with the euro area?

RM: It doesn’t matter. It is like Britain is half a dollar country and half a euro country. It is true that there is a problem for Iceland. If the dollar or euro exchange rate would be fixed there wouldn‘t be any problem … there wouldn‘t be any problem at all. But because it is not fixed then whenever there is a big fluctuation then there is a problem for Iceland, the way there is a problem for Britain. But I think you end up getting more out of it. You see in New York, the US has a capital market, but the euro area doesn’t have a capital market. It is in London. It is outside the euro zone. Maybe if Britain joined the euro zone, the argument for joining the euro zone would be higher, much higher.

But the thing is if you join the euro zone you are making a deeper political commitment than you have to if you joined the dollar area. I was asked this question earlier by your government, about which area Iceland should fix to, and I said that basically I didn’t want to make a recommendation on it because so much of it is a political decision rather than economical. There are some advantages to the dollar area because New York is very well defined and clearly you have got the capital market there, you have got all those things there.

JHE: Back to the question of labor mobility, how would that affect this choice?

RM: What would the people of Iceland prefer? Would they prefer to have labor mobility with the US or with Europe?

JHE: Would you let that decide?

RM: I was asking you a question. I would like to hear your answer?

JHE: In some ways Icelandic working culture is more like the US than European. Research has shown that Iceland is closer to the US for example in terms of job participation in certain age groups, working hours pr. week, attitudes towards women participating in the labor market, importance of a job, trust and so forth. But the main pro-euro argument is that approximately 60% of our trade is with Europe and we are a part of the EEA.

RM: Well, I could also ask you what Icelanders prefer. Do they prefer watching French or German or American movies and television?

JHE: What? (laugh) Would you let that decide?

RM: I am not anti-American, I am Canadian ... but I think ... and I live in Europe as well as here ... I have lived for some time in Europe so I am pro-European as I am pro-American.

-------------------------

 

Varðandi ráðleggingar Mundell

Ég ætla alls ekkert að vísa þeim út í hafsauga. Mér finnst það mjög vel koma til greina eins og hann leggur til, að tengja krónuna við Dollar. 

Röksemd fyrir því að tengja fremur við Evru, snýr að gengisóvissu sem veldur alltaf einhverjum kostnaði. Á hinn bóginn, er gengisóvissa milli Dollars og Evru mun lægri, en á milli Evru og Krónu eða Dollars og Evru.

Þannig, að það má vel vera rétt hjá Mundell, að með tengingu við Dollar verði gengiskostnaður óveruleg stærð hvort eð er, og því ekki atriði sem ætti að skipta verulegu máli í vali á því, við hvorn gjaldmiðilinn ætti að tengja krónuna.

Varðandi punktinn um einn sameiginlegann fjármálamarkað þ.e. fjármálamiðstöð, þá skilst mér að hagfræðingar séu hrifnir af slíku, því þær auki skilvirkni í verðmyndun sem vísar til þess, að verð séu oftar rétt - verðlag verði gegnsærra og næmara fyrir sveiflum frá umhverfinu. Rétt verðmyndun er talin vera mikilvæg upplýsingagjöf til allra aðila starfandi á markaðinum, þannig að aðilum sem ekki séu að standa sig sé refsað um leið og öðrum umbunað einnig um leið.

Punkturinn um að lítil mynnt standist ekki í hafróti risamynta hefur verið margtugginn einkum af ESB sinnum, sem vilja að við göngum í ESB og tökum upp Evru með tíð og tíma.

Þess vegna, kemur þ. að vissu marki sem ferskur vindur inn í umræðuna, þegar Mundell segir það sama en á sama tíma, ráðleggur tengingu við Dollar í staðinn. 

 

Varðandi tengingu við aðra mynnt:

Eðlilega hefur slík tenging takmarkaðann trúverðugleika - þ.s. engin þjóð heldur slíkri tengingu í rauðann dauðann, ef efnahagslífið er að hrynja, og æpir á gengisfellingu.

• En, - takmarkað - þarf ekki að þíða, lítinn trúverðugleika.

• Hugsa ber trúverðugleikann, sem línu yfir frá mjög litlum yfir í mjög mikinn.

Það sannarlega hefur komið fyrir öðru hvoru í gegnum árin, að þjóðir hafa neyðst til að falla frá fastgengisstefnu og fella gengið - sbr. upphaflegu fullyrðingu að engin þjóð ver þetta fram í rauðann dauðann.

• Styrkur trúverðugleikans - fer algerlega eftir gæðum þeirrar hagstjórnar, er stendur á bakvið.

ESB sinnar að sjálfsögðu benda á að einungis upptaka Evru hafi á endanum trúverðugleika.

En á hinn bóginn - má benda á móti á, að svo sannarlega hafa atburðir undanfarinna 2ja ára sannað, að Evruaðild er engin endanleg trygging fyrir því, að klúðra ekki eigin hagstjórn.

Kosturinn við fastgengisstefnu, er einmitt sá að í algerri neyð - ef allt um þrítur, er hægt að hverfa frá henni tímabundið.

Þú hverfur ekki svo glatt frá Evruaðild þ.e. - flest bendir til, að kostnaður við slíkt sé gríðarlegur.

Að sjálfsögðu er það einmitt ástæða þess, að fastgengis stefna hefur takmarkaðann trúverðugleika - þó hægt sé með elju og vinnu, að ná honum vel upp.

En á hinn bóginn, eins og gengisfall Evrunnar gangvart Dollar um rúm 20% á þessu ári sýnir, þá kemur það einfaldlega niður á hinu sameiginlega gjaldmiðilssvæði í staðinn, ef einstök ríki komast upp með slæma syði. Síðan, geta þau ríki er komu sér í vandræði, einungis aðlagað sig á löngum tíma - þ.e. með verðhjöðnun sbr. Írland þ.s. AGS reiknað með að hún standi yfir um 4 ár. Allan þann tíma er hún stendur yfir, er verðhjöðnunin að skaða þeirra hagvaxtargetu og skaða atvinnustig.

Þannig, eins og ég sé það, þá er áhættan við tengingu og fastgengisstefnu smærri - þegar allt er skoðað.

 

Kv.