Ríkisstjórnin segir; skuldir eru viðráðanlegar, ekki að marki hærri en hjá öðrum skuldugum ríkjum. En, samdráttur ríkir, tekjur minnka, þjóðarframleiðsla er að dragast saman.

AGS - 1. endurskoðun, nóvember 2008.

AGS - 2. endurskoðun, október 2009.

Fyrir áhugasama, set ég hlekki á 2. endurskoðunarskýrslur AGS fyrir Ísland. Þ.e. áhugasamt að bera þær saman, ekki síst þ.s. kemur fram á bls. 55. í fyrri skýslunni, þ.s. þeir taka svokallað "ATTACHMENT III. EXTERNAL DEBT SUSTAINABILITY ANALYSIS AND FISCAL SUSTAINABILITY ANALYSIS".

En niðustaða í því var mjög fræg setning, þ.e. "The external debt ratio is estimated at 160 percent of GDP in 2009...External debt remains extremely vulnerable to shocks—most notably the exchange rate. A further depreciation of the exchange rate of 30 percent would cause a further precipitous rise
in the debt ratio (to 240 percent of GDP in 2009) and would clearly be unsustainable."

Þessi setning er mjög áhugaverð í ljósi þess, að í seinni skýrslunni eru skuldir metnar 310%, og þá eru þær samt metnar viðráðanlegar.

Sjá bls. 5 í seinni skýrslunni.

"The stock of gross external debt appears significantly higher than earlier estimated, but in-line with levels in other advanced economies. The additional external debt amounts to 92 percent of 2009 GDP, and pushes the projected end-2009 stock to about 310 percent of GDP."

Væntanlega hafa einhverjir tekið eftir því, að ráðherrar ríkisstjórnarinnar, og fylgismenn stjórnarinnar á netinu og víðar, þreytast ekki á að endurtak þennan frasa, þ.e. að skuldirnar þó háar, séu samt ekki að ráði hærri en gerist og gengur.

Sem dæmi um þetta má nefna frægar glærur Gylfa Magnússonar, frá þvi í vikunni á undan, sem einn af innanbúðarmönnum Samfylkingar, hann Vilhjálmur Þorsteinsson, hefur vakið athygli á, sjá eftirfarandi tekið beint af hans bloggsíðu:

"Fimmtudaginn 25. mars sl. hélt Gylfi Magnússon efnahags- og viðskiptaráðherra fyrirlestur í Háskóla Íslands þar sem hann fór skipulega yfir hrunið og stöðu Íslands í efnahagslegu samhengi."

Hlekkurinn á glærurnar hans Gylfa ætti að vera virkur.

En, þ.e. einmitt rauði þráðurinn í þeim glærum, að við Íslendingar eigum að vera róleg. Skuldirnar séu viðráðanlegar. Þ.e. þó er engin röksemdafærsla að finna í glærunum önnur en, ábendingin almenna að skuldirnar séu sambærilegar sem hlutfall af landsframleiðslu, við skuldir þeirra ríkja er hann notar í samanburði.

 

Villandi samanburður

Slíkur samanburður er þó mjög villandi, þ.s. hann tekur einungis tillit til skuldahliðar vandans, en ekki til tekjuhliðar vandans:

1. Samanburðurinn er við milljónaþjóðir, sem hafa sterka alþjóðagjaldmiðla á meðan krónan er nú útilokuð af alþjóðamörkuðum, og því ekki mögulegt að greiða af skuldum með tekjum í krónum, heldur eingöngu með gjaldeyristekjum.
2. Þetta eina atriði skapar stóra skekkju í þá samanburðar mynd, er viðskiptaráðherra leitast til við að draga upp, þ.s. þá verður samanburður er byggist á skuldum sem hlutfall af landsframleiðslu hreinlega rangur.
3. Í staðinn, þarf að bera saman skuldir í erlendum gjaldmiðli (FX debt) og tekjur í erlendum gjaldmiðli (FX revenue), og sjá út hve hátt hlutfall þær eru í tekjum í erlendum gjaldmiðli (Ratio of FX debt to FX revenue). Það er sá samanburður, sem raunverulega segir okkur, hvort við getum borgað eða ekki.
4. Að auki hefur ekki tekist enn að stöðva samdrátt þann í þjóðarframleiðslu, sem hefur verið viðvarandi síðan í október 2008.
5. Þ.e. alvarlegt vegna þess, að svo lengi sem sá samdráttur viðhelst, þá heldur útgjaldavandi ríkissjóðs áfram að vinda upp á sig - en ástand samdráttar í veltu hagkerfisins hefur bein samdráttaráhrif á tekjur ríkissjóðs innanlands sem síðan magnar útgjaldavanda ríkissjóðs, þ.e. halla af rekstri ríkisins, sem síðan magnar enn skuldavanda ríkissjóðs þ.s. ríkissjóður getur einungis mætt þeim halla með frekari aukningu skulda.
6. Að auki, þá skilar þessi stöðuga lækkun landsframleiðslu, stöðugri hækkun skulda ríkissjóðs hvort tveggja í senn, sem hlutfalls landsframleiðslu og sem hlutfalls tekna ríkissjóðs.

Það er einmitt samdrátturinn í hagkerfinu, sem mun á endanum óhjákvæmilega keyra ríkissjóð í þrot, ef ekki tekst að framkalla þann efnahagslega viðsnúning, sem plön hafa verið um.

 

Ekki eru þó allar fréttir slæmar!

Skv. nýjustu útreikningum, virðist sem að gjaldeyris varasjóður landsmanna dugi út 2011. Ég hef fram að þessu haldið, að greiðsluþrot myndi koma um mitt ár 2011. En, skv. nýlegum upplýsingum, þá frestast það fram á 2012.

Það eru út af fyrir sig, góðar fréttir að enn sé um 1,5 ár til stefnu.

Það eina og hálfa ár, þarf að nýta vel.

 

Ef tekið er til hendinni, og það ekki seinna en í vor til snemmsumars, held ég að enn sé tími til, að komast hjá greiðsluþroti.

En, öll frestun umfram það, mun draga úr líkum þess, að hægt sé að framkalla viðsnúning í tima.

En, þ.s. einungis er hægt að greiða af erlendum lánum, með gjaldeyristekjum, er forgangs atriði að auka gjaldeyristekjur. Þess vegna, er það plan sem ég set fram, með áherslu á eflingu þess hluta atvinnulífsins, sem skapar gjaldeyri.

Mér skilst af Alex Jurshevski, er það sé ekki nauðsynlegt, að endursemja um lán - ef viðsnúningur frá núverandi stefnu er framkallaður, ekki seinna en fyrri hluta þessa árs.

En, ef aðgerðir frestast, umfram þann tíma, þá geti þurft að grípa til samninga við erlenda kröfuhafa um skuldbreytingar.

Að auki, má vera, að skynsamlegt sé að semja við ríkisstjórn Noregs, um að veita ríkisstjórn Íslands, lánalínu, til öryggis. Til, að næta hugsanlegum óvæntum áföllum. En, fram að þessu, hefur ríkisstjórn Íslands, ekki sent ríkisstjórn Noregs, neina formlega beiðni um slíkt. Að sjálfsögðu, getur ríkisstjórn Noregt ekki brugðist við, nema gegn slíkri formlegri beiðni.

 

Hvaða efnahagsplani vil ég fylgja?

A) Stóra málið, er að lækka vexti nú þegar, og það mikið. Vaxtalækkun skilar miklu, einmitt vegna þess hve mörg fyrirtæki og einstaklingar, eru skuldug (ir). En, þá fara færri fyrirtæki á hausinn - fyrirtæki þurfa að skera minna niður og einhver fyrirtæki, hafa allt í einu möguleika á að auka fjárfestingar. Þetta skilar allt saman, betra ástandi hagkerfisins. Fyrir einstaklinga, og heimilin, eru áhrifin svipuð. Samanlagt, er þetta stærsta einstaka aðgerðin, sem völ er á, til að snúa ástandi samdráttar við, jafnvel til ástands hagvaxtar. Athugaðu, án þess að gert sé ráð fyrir stórframkvæmdum.

 

 

Áhugavert að skoða 2. töflur teknar af bls. 11, fyrri endurskoðun AGS.

         Corporate debt:

         selected countries,

         2007 (In percent of GDP)

        -----------------------------

         Iceland                 308%

         Euro area               77%

         United Kingdom    278%

         United States         73%

 

 

         Household debt: selected countries,

         2006.     (In percent  (In percent

                             of GDP)    of DI)

         -------------------------------------

              Iceland           103        225

              Spain               80         140

              Ireland             90         180

              United States   89         134

 

              *Ath. tölur frá því fyrir hrun.

              **(DI - Disposable Income) þ.e. tekjur.

             ***Þ.s. skuldir okkar fólks, og okkar fyrirtækja, eru hærri, hefur lækkun vaxta meiri vikt.

 

 

B) Munum eftir því, að þ.e. til mikið fé á innlánsreikningum viðskiptabankanna, þ.e. nægt fé til að fjármagna halla ríkisins um nokkurt árabil. Vandinn er, að skv. 9% vöxtum Seðlabanka + þeim vöxtum sem viðskiptabankarnir þurfa fyrir sinn snúð, er þetta fé of kostnaðarsamt. Þá liggur lausnin í því, að lækka vexti Seðlabankans þangað til viðskiptabankarnir geta boðið þetta innlánsfé sem útlán á viðráðanlegum kjörum fyrir ríkið. En, með slíkri haganlegri fjármögnun innanlands, er þá ef til vill, ekki þörf fyrir eins harkalegan niðurskurð, eins og annars er útlit fyrir. Slík útkoma, hjálpar einnig
hagkerfinu.

 

C) Ofan á þetta vil ég bjóða svokallað "Targeted" skattalækkun. Þ.e. beina henni til allra þeirra fyrirtækja, sem annað af tvennu vilja umbreyta rekstri sínum með þeim hætti að hann muni skila gjaldeyristekjum eða allra þeirra, sem vilja stofna til nýs rekstrar er myndi skila gjaldeyristekjum. Þetta væri hannað til að beina atvinnulifinu í átt gjaldeyrisöflunar.

 

Hver er þróun útflutnings tekna?

• Í viðskiptablaði Morgunblaðsins í dag, 1. apríl 2009; kemur fram að vöruskiptajöfnuður þjóðfélagsins sé enn jákvæður fyrstu 2. mánuði ársins, í krafti hraðfallandi innflutnings - ríflega 20 milljarðar.

• Útfluttar vörur 83 milljarðar - en, innflutningur 62 milljarðar.

• Aukning útflutningsverðmætis í janúar/febrúar, sé aðeins 0,1%.

• Samdráttur á innflutningi, sbr. sömu mán. í fyrra, hafi á hinn bóginn verið 14%.

Svo, það sé samdráttur í innflutningi, en ekki raun-aukning í útflutningi, sem sé drifkrafturinn á bakvið, hagnaðinn af vöruskiptum.

 

• Skv. Hagstofu Íslands, var heildarhagnaður af vöruskiptum í fyrra, þ.e. 2009 um 90 milljarða. En, þegar tekið er tillit til þáttatekna, var heildarhallinn, samt um 50 milljarðar.

Með öðrum orðum, þrátt fyrir mesta hagnað af útflutningi, lýðveldissögunnar, dugðu þær umframtekjur þjóðfélagsins, ekki fyrir heildar kostnaði af vaxtagreiðslum af erlendum skuldum.

 

• Skv. Hagstofu Íslands, minnka útflutningstekjur Íslands um cirka 20%, milli áranna 2008 og 2009.

• Á hinn bóginn, minnkaði innflutningur landsmanna á síðasta ári, um 35%.

• Þannig, að þrátt fyrir raunsamdrátt útflutningstekna, framkallaðist samt sem áður hagnaður af vöruskiptum.

Þetta eru upplýsingar, sem koma ef til vill ekki á óvart, en þær hafa alls ekki komið fram í fjölmiðlum fram að þessu, þ.e. að það sé ekki þakka að aukning hafi orðið í útflutningi, að það var mikill hagnaður af vöruskiptum, heldur því hve hrun á innflutningi var stórfellt.

 

Samdrátturinn er höfuðvandinn, honum þarf að snúa við!

Áhyggjum veldur þó, að þessi mikli samdráttur, í vöruinnflutningi, nær yfir alla vöruflokka. Þ.e. ekki einungis svokallaðar neysluvörur. Heldur einnig varning sem fyrirtæki nota til eigin rekstrar sbr. vöruflokka - fjárfestingavörur, hrá- og rekstrarvörur, flutningatækja o.s.frv.

• Eins og fram kemur í viðtali við Má Guðmundsson, Seðlabankastjóra, var hlutfall innlendra fjárfestinga einungis 14% í fyrra - en, fjárfesting er ein af aðalundirstöðum framtíðarhagvaxtar.

Ónóg fjárfesting í dag, getur minnkað möguleika á hagvexti á morgun!

• Ef hún er ónóg um eitthvert tímabil, til að viðhalda framleiðslutækjum-, þekkingu- og rannsóknum, þá dregur úr samkeppnishæfni innlendra aðila í samanburði við erlenda keppinauta; og að dregur væntanlega, úr möguleikum okkar fyrirtækja til að afla kaupenda erlendis á okkar vörum, á þolanlegum verðum. Þá annað af tvennu eða hvort tveggja, dregur úr útflutningi og verð lækka á erlendum mörkuðum.

Ef ónóg fjárfesting helst lengi, getur skapast spírall samdráttar, og frekari samdráttar, sem erfitt getur verið að stöðva.

• Punkturinn, er sá að til að nauðsynleg aukning í fjárfestingum, getur ekki annað en orsakað aukningu á innflutningi, en framleiðslutæki þarf öll að flytja inn, einnig flest hráefni. Þannig, að þessi mikli hagnaður af útflutningi sem er til staða um þessar mundir, getur ekki annað en verið skammtímafyrirbæri; nema að stefnan sé hreinlega sú, að hér í framtíðinni búi einungis fátækt fólk, sem hafi einungis atvinnu af útflutningi á fiski og áli. Lífskjör verði sambærileg og í þróunarlöndum.

Þ.e. ýmislegt sem bentir til, að innflutningur sé í dag, fyrir neðan þ.s. mætti kallast sjálfbært lágmark, þannig að óraunhæft sé að halda að hlutfall útflutnings hagnaðar geti haldist svo hátt, nema að hreinlega sé verið að viljandi keyra hagkerfið í slíkann niður á við spíral.

• En, þ.s. útflutningur á fiski fer ekki eftir hagsveiflu, heldur hversu vel veiðist þ.e. aðstæðum í hafinu, og útflutningur á áli fer eftir aðstæðum á heimsmarkaði en ekki innlendum aðstæðum; þá má líta á þessa 2. þætti hagkerfisins sem fasta, þegar við íhugum hina hefðbundnu íslensku hagsveiflu. Þetta þíðir, að fræðilega er hægt, að borga erlend lán, með því að framkalla nægilega stórann hagnað af útflutningi, með þeim hætti að færa lífskjör hérlendis marga áratugi aftur í tímann - þ.e. aftur í þann tíma, er við lifðum einungis á fiski og áli, höfðum miklu takmarkaðra heilbrigðis-, skóla- og tryggingakerfi en á umliðnum áratug.

Það sem ég er að tala um, er þjóðfélag fábreytts atvinnulífs, sem var við lýði hérlendis alveg fram á 7. áratug síðustu aldar.

• Þetta rekst þó á, það yfirlísta markmið, að endurreisa hér norrænt velferðarþjóðfélag.

 

Eitt áhugavert kom fram í viðtalinu við Má Guðmundsson

Það áhugaverðasta er fram kom í viðtalinu við Má, var ef til vill eftirfarandi:

"Aðspurður hvernig vaxtalækkun í hagkerfi er styðst við gjaldeyrishöft geti leitt til gengislækkunar krónunnar bendir Már meðal annars á þá erlendu fjárfesta sem eiga hér á landi umtalsverðar eignir í krónum. Að hans sögn, hafa þeir heimild til þess að skipta vaxtagreiðslum eigna sinna í gjaldeyri og fara með úr hagkerfinu og segir Már vaxtastefnuna hafa gert það að verkum að þeir hafi ekki nýtt þá heimild í miklum mæli og það hafi varið gengisstöðugleikann."

Þetta finnst mér mjög áhugaverð tillitsemi við þessa fjárfesta - svo ekki sé meira sagt!

• Ég velti fyrir mér, af hverju ekki hefur verið girt fyrir þessa heimild?

• Ef til vill, rekast þarna á, skilmálar þeirra pappíra, sem þeir eru handhafar af.

• Spurning hvort menn eru hræddir við hugsanleg dómsmál, af þeirra hendi.

• En, ég meina - meðan höftin eru við lýði, geta þeir ekki selt bréfin. Þessi hagnaðtilfærsla, er vart risa-atriði, samanborið við þann gríðarlega skaða sem of skuldug heimili og of skuldug fyrirtæki bera, af allt of háum vöxtum miðað við aðstæður.

Ég hef verið í nokkrum samskiptum við Alex Jurshevski, og hann var ekki hrifinn af honum Má, né af hans samstarfsmönnum í Seðlabankanum. Hvað þá, Gylfa Magnússyni.

"These people are in denial.

You cannot expect them to deal effectively with problems they cannot see. I also suspect that even if they did see the problems, that they would not understand how to solve them."

----------------------------

"The folks at the Central bank do not get the connection between the excess liquidity in the banking system, below potential economic growth and the very high interest rates that they are maintaining.

They also do not understand that these FX loans for reserves management make them a target for speculators and therefore they are very risky."

----------------------------

Einar

These people are dangerous.

 
Þetta síðasta kom eftir að ég greindi honum frá því sem kemur fram í eftirfarandi pistlum:

Snillingarnir í Seðló

Er seðlabankastjóri hættulegur maður?

En í fyrra pistlinum, þá greini ég frá því áliti Seðlabanka manna, að vaxtastefna Seðlabankans sé nálægt því að vera í jafnvægi gagnvart hagkerfinu. Þeir fá það fram með þeim hætti, að verðbólga er dregin frá vöxtum þannig að raunvextir séu einungis um 2%, sem þeir kalla að vaxtastig sé í ágætu meðalhófi.

En, samt er engin þensla heldur samdráttur - eina verðbólgan sem er til staðar, er af völdum gengisbreytinga.

----------------------

Í seinna pistlinum, greindi ég honum frá ræðu sem Már hélt á fundi með vinnuveitendum, og þar líkti hann sér við Ghengis Khan - án gríns. Lesið pistilinn.

En, ábendingin um að þetta lánsfé geri bankann að skotmarki, er bein tilvísun á að, gráðugir fjárfestar þarna úti, vita vel af því og hafa áhuga á að komast yfir það.

Það geta þeir gert með þeim hætti, að fara í áhlaup á krónuna og ef Seðlabankinn bregst við með því að leitast til við að verja krónuna, þá getur þetta fé einfaldlega glatast - 1,2 og 3.

 

Stiglitz kom einnig með þennan punkt - sjá Stiglitz - fundur.

• Hann er mjög gagnrýninn á þá hugmynd AGS, sem ímsir aðrir hafa gangrýnt hér, að taka peninga að láni til að setja í gjaldeyris varasjóð. (Hann ræðir AGS frá 57 mæinæutu til cirka 70 mínútu.)
• 83-87 mínúta, leggur hann áherslu á, að við höldum krónunni, og spilum með hana af skynsemi.
• 88-101 mínútu minnist hann á Thayland og Ísland, telur þ.s. hann kallar þriðju leið, vera sú ákjósanlegustu fyrir okkur.

 

Svo að skoðun Alex Jurshevski, útlendings er hefur engin pólitísk tengsl hingað, enga hagsmuna að gæta nema einhvers hugsanleg framtíðargróða þ.e. ef við kaupum hans ráðgjöf; telur hreinlega Seðlabankamenn, vera hættulega fávísa.

Ríkisstjórnin, sé í afneitun.

 

Kv.