Ætti Japan að kveikja í skuldunum sínum?

Ég les enn stundum Ambrose Evans-Pritchard, en hann fjallar reglulega um Japan og bersýnilega er hrifinn af hinum nýju stjórnvöldum og frekar "villtum" aðgerðum seðlabanka Japans. En nýjasta fyrirsögnin hans vakti nokkra undrun: Just set fire to Japan's quadrillion debt.

Það sem hann bendir á er hve hratt eign seðlabanka Japans vex á ríkisbréfum Japans, Brósi telur að nú sé "Bank of Japan" eða "BoJ" að kaupa um 70% af útgefnum ríkisbréfum.

Og síðar meir geti verið að hann kaupi alla útgáfu stjórnvalda Japans, taki með öðrum orðum japönsk ríkisbréf alfarið úr tengslum við markaðsverð.

Mynd frá BNP Paribas!

Önnur mynd frá BNP Paribas um reiknuð áhrif af verðbólgu á þróun skuldastöðu japanska ríkisins!

Margir spáðu því að þegar kaupprógramm Japansbanka hófst í upphafi ársins, myndu vaxtagjöld japanska ríkisins vaxa upp úr öllu valdi!

Um tíma virtist eitthvað vera til í þessu, þ.e. vextir á markaði fóru upp sl. vor, en síðan þá hefur markaðsverð lækkað.

Brósi vill meina að kaup Japansbanka séu slík orðin, að hann sé farinn að stýra markaðsvirði ríkisbréfa Japans.

Tilboð "BoJ" séu orðin það ríkjandi, að einkaaðilar geti ekki lengur - - eins og margir héldur fram að mundi gerast - - hækkað markaðsverð ríkisbréfa Japans.

• Eigum við ekki segja að þetta sýni hve öflugt tæki seðlabanki virkilega er - þegar ríki ákveður að beita sínum seðlabanka af krafti.

Brósi vill meina að "BoJ" muni einfaldlega - pent afskrifa þau skuldabréf sem hann kaupir, eða með öðrum orðum, þó það verði líklega ekki beint viðurkenn formlega; þá muni "BoJ" aldrei rukka ríkið um þær skuldir.

Þetta verði því að beinni fjármögnun á ríkinu með prentun.

"BoJ" muni ryksuga upp ríkisskuldir Japans og afskrifa þær eða setja í skúffu þ.s. þær verði aldrei rukkaðar.

 

Áhuga vekur flotauppbygging Japans, sem er farið að smíða stærri herskip!

Hyūga at sea in 2010

Type:	Helicopter carrier
Displacement:	13,950 tons standard; 19,000 tons full load
Length:	197 m (646 ft)
Beam:	33 m (108 ft)
Draft:	7 m (23 ft)

 

JDS Izumo (DDH-183)

Displacement:	19,500 tonnes empty[1] 27,000 tons full load[2]
Length:	248.0 m[1]
Beam:	38.0 m[1]
Draft:	7.5 m[1]
Depth:	23.5 m[1]

Hyuga er skipið sem vakti athygli um daginn, meðan að Izumo er ekki enn komið í notkun, er í lokafrágangi.

Hyuga virðist mér heldur lítið til að vera "flugmóðurskip" en mér virðist Izumo vel geta dugað fyrir herþotur af smærri gerðinni, eða þær sem geta tekið sig á loft lóðrétt t.d. F35 þotur sem vitað er að Japan ætlar að kaupa, eða þá hinar eldri Harrier.

Hyuga skv. Wikipedia hlekknum er útbúið til að geta þjónað sem flaggskip flotadeildar.

Líklegt að sama standi til með hið stærra Izumo.

• En þetta er atriði sem vekur áhuga - ugg a.m.k. sumra.
• Að þetta sama ár og "BoJ" hefur hina stórfelldu prentunaraðgerð, er einnig fyrirhugað að stórefla herafla Japans.
• Japan ætlar að mæta uppbyggingu Kína á flota Kína, með sinni uppbyggingu.

Það bendir allt til þess að það stefni virkilega í kapphlaup milli þjóðanna í hernaðaruppbyggingu.

----------------------------------------

Málið er að ég er þess fullviss að þ.e. engin tilviljun að Japan setur hernaðaruppbyggingu í fluggír í ár.

Og að það sama ár, skuli Japan hefja stórfellda prentunaraðgerð.

Þ.s. hafi virkilega ítt við Japan, hafi ekki síst verið - - sú tilfinning af vaxandi ógn frá Kína.

Að ef Japan ætti að eiga möguleika, þá væri ekkert val lengur um það - að lyfta drunganum af japanska hagkerfinu sem til staðar hefur verið síðan veturinn 1989.

Og þ.e. einnig eitt af klassískum fjárfestingum ríkja fyrir prentað fé, hernaðartól og tæki. Að stækka herinn - flotann og flugherinn.

Ríkið stækkar þá sín umsvif, án þess beint að færa sig inn á svið fyrirtækja á samkeppnismarkaði.

En það kaupir þá fullt af dýrum búnaði frá hátækni-fyrirtækjum, þannig séð er það form af "stimulus" á hagkerfið, að hefja stórfellda hernaðaruppbyggingu.

Þetta var þ.s. nasistar gerðu og útrýmdu atvinnuleysi á skömmum tíma, önnur ríki neyddust síðan til þess að gera líkt - - og árin fyrir stríð, hófu öll ríkin í Evrópu meiriháttar eyðsluprógramm þ.e. hernaðaruppbyggingu.

En þ.e. að sjálfsögðu væri ekki án áhættu, ef þ.e. stefna hinnar nýju ríkisstjórnar Japans - - að ætla að gera Japan aftur að öflugu hernaðarveldi.

Á sama tíma og svo skammt undan, er annað rísandi stórveldi.

Þetta gæti farið að minna óþægilega mikið á "Bretland vs. Þýska keisaradæmið" fyrir Fyrra Stríð.

 

Niðurstaða

Bandaríkin á sínum tíma bundu enda á kreppuna heima fyrir er þau fóru í stríð gegn Japan. Þ.e. hugsanlegt að ríkisstjórn Japans ætli sér að beita hernaðaruppbyggingu sem "stimulus" á innlendan hátækni-iðnað. Á sama tíma, og Japan aftur rís upp sem meiriháttar herveldi. Samtímis því að Kína er í hratt vaxandi mæli að byggja sig upp sem slíkt.

Bandaríkin fjármögnuðu sín hernaðarútgjöld í Seinna Stríði stórum hluta með eigin seðlabanka sem keypti stöðugt útgefin ríkisbréf bandar. stjv.

Það getur verið að Japan ætli sér hið sama - - en án stríðs.

En hin vaxandi spenna sem hernaðarkapphlaup Kína og Japans getur skapað, gæti þó einmitt endanum skapað þann neista, sem hleypti öllu í bál. 3. Heimsstyrjöldin hæfist í Asíu.

Evrópa væri í þetta sinn - áhorfandi frekar en að vera þátttakandi.

 

Kv.

Áhugaverð greining AGS á losun hafta!

Þetta hefur þegar vakið töluverða umræður hérlendis, þ.e. eftirfarandi skjöl:

2013 ARTICLE IV CONSULTATION AND THIRD POST-PROGRAM MONITORING DISCUSSIONS

Selected Issues

Það er skýrslan sem fjallar nánar um valin vandamál, sem hefur vakið megin umræðuna. En þar fjallar AGS um vandamál tengd losun hafta og um hugsanlegan sparnað í heilbrigðiskerfinu. 

Ráðherra heilbrigðismála hefur þegar tjáð sig um það sem viðvíkur hans málaflokki. En varðandi losun hafta er ljóst - - að AGS flokkar þ.s. stórt vandamál.

"The orderly l ifting of capital controls is a major outstanding challenge for Iceland . Capital controls were introduced in 2008 in order to stabilize the exchange rate and halt a devaluation - inflation spiral with potentially devastating impact on balance sheets and growth. The controls succeeded in doing this. The challenge now is to dismantle them without triggering large and disorde rly capital outflows — the very outcome that the controls were designed to prevent."

Ég held að ekki nokkur lifandi maður muni ekki samsinna því, að losun hafta sé stórt úrlausnarefni.

• Vandinn við höftin er ekki síst sá, að skaflinn aftan við stífluna sífellt stækkar.
• Nú nokkrum árum eftir að höft voru upp tekin, er skaflinn verulega stærri en þegar höftun voru upp sett.

 

Sjá skannamynd - gróf áætlun AGS af líklegu útflæði!

Ytri mörkin eru sögð vera á bilinu 35% - 170% af þjóðarframleiðslu þ.e. 600 - 2.900ma.kr.

Stærsta talan væri sviðsmyndin - allsherjar fjármagnsflótti. En þ.e. ekki talið sennilegt. Þó ef út í þ.e. farið sé ekki unnt með öllu útiloka slíkt, er ég samt efins að það sé líklegt. 

Nema eitthvert stórt klúður komi til, sem setji allt í háa loft og skapi meiriháttar hræðslustemmingu.

 

Greining AGS á uppsöfnun fjármagns á vegum lífeyrissjóða er áhugaverð!

En þ.e. ekki síst - lífeyrissjóðirnir sem líklegir eru að vilja senda gríðarlegt fé úr landi.

 

Yfirlit AGS yfir erlendar eignir íslenskra aðila fyrir og eftir hrun!

Eðlilega snarminnkar erlend eign Íslendinga við hrunið.

 

AGS gerir samanburð á þróun uppsöfnunar erlendra eigna Íslendinga og íbúa Norðurlanda!

Það ætti ekki að koma okkur á óvart að þróunin á Íslandi er ekki alveg sú sama og á Norðurlöndum, en í þeim varð ekkert sambærilegt rof í þróuninni, og varð hér vegna hrunsins.

En þessi svakalega hraða eignauppsöfnun fyrir hrun eins og við þekkum var ekki sjálfbær.

 

AGS greinir í sundur í tegundir eigna erlendar eignir Íslendinga!

Eins og sést var uppsöfnun eigna á vegum fjármálastofnana mjög áberandi árin fram að hruni, svo er algert rof í þá uppsöfnun. Og í dag er stærsta erlenda eignasafnið á vegum lífeyrissjóða.

Stóra vandamálið - lífeyrissjóðirnir!

Ég er alveg viss að AGS er ekkert að ofáætla líklegt fjárútstreymi á vegum lífeyrissjóðanna, þ.e. að þeir eigi ca. helming af líklegu útstreymi á bilinu 600-800ma.kr.

Hafið í huga, að þetta vandamál er burtséð frá þeim vanda, að Ísland þarf að eiga gjaldeyri fyrir erlendum gjaldeyrisskuldum.

Og þ.e. augljóslega rétt, að ef höft eru losuð - þá minnka gjaldeyrissjóðir landsins mikið. 

Það auðvitað hefði í för með sér a.m.k. tímabundið - - verulega gengislækkun.

Því verðbólgusprengingu - - og auðvitað að lánin hækkuðu.

Nema að, vísitalan sé fryst. Sem er fræðilega mögulegt að framkvæma, ef vilji er fyrir hendi.

---------------------------------

AGS varar við því að láta gjaldeyrisforða minnka mikið, því að skynsamt sé að þeirra mati að viðhalda nægri gjaldeyriseign til þess að landið geti alltaf átt fyrir öllum skammtímaskuldum, þess vegna leggja þeir til þess að losun hafta sé dreifð á 8 ár.

Þannig að viðhöfð verði takmörkun á útflæði - - það verði liðkað, leitast verði við að hleypa ekki meir úr landi per ár en ca. 8% af þjóðarframleiðslu af fjármagni.

Deilt á 8 ár, lauslega telja þeir að það dugi til.

Og þá sé skv. þeirra lauslega mati unnt að viðhalda gjaldeyrisforða landsins, svo að fyllsta öryggis sé gætt varðandi erlenda gjaldeyrisstöðu - meðan að skuldir landsmanna séu smám saman minnkaðar.

 

Þarf að íhuga gætilega hvort að virkilega sé ráðlegt - - að hleypa engu af fé lífeyrissjóða út!

Ef 100% bremsa er á lífeyrissjóði, meðan að öðrum er hleypt örar út. Þá heldur sá skafl áfram að þenjast út.

En þ.e. raunverulegur vandi að finna nægilegar eignir hér innanlands fyrir sjóðina, en man ekki nákvæmlega upphæðina, en þeir þurfa að fjárfesta árlega e-h yfir 100ma.kr.

Það getur skapað óeðlilegar verðmyndanir, ef þeirra fjármagni verður áfram haldið hér innilokuðu.

• Nema menn komi fram með einhverjar rosalega snjallar hugmyndir um hagkvæma fjárfestingu fyrir sjóðina - í millitíðinni.

• Það þurfa að vera - stórar fjárfestingar.
• Og nægilega arðbærar á sama tíma.

Ég segi ekki að ekki sé nokkur möguleiki á því, að nýta þetta innlenda fjármagn - svo gagn sé af.

Það þyrfti helst að vera atvinnuskapandi, og þá enn fremur - - líklegt að skapa útflutningstekjur.

Þó hef ég einnig heyrt hugmyndir um það, að láta sjóðina taka þátt í fjármögnun húsnæðissamvinnufyrirkomulags.

• Þannig séð er ekki gersamlega loku fyrir skotið, að í þessu fjármagni felist tækifæri.

 

Ólafur Margeirsson hagfræðingur stakk á nokkrum áhugaverðum hlutum!

AGS um gjaldeyrishöftin

"Innlend framleiðsla á innfluttum matvörum, t.d. ávöxtum: ríkisstjórnin ætlaði að auka matvælaframleiðslu. Það mætti skoða hvort það veiti meiri nettó gjaldeyri að nota raforkuna til að auka framleiðslu á matvöru sem annars er innflutt frekar en að selja orkuna til álvera (miðað við þá staðreynd að bein erlend fjárfesting getur auðveldlega gert viðskiptajöfnuð verri en áður til langs tíma litið væri þetta vel þess virði að skoða)."

Einn draumurinn er að hefja umsvifamikla gróðurhúsarækt - græna stóriðju.

Þetta er fræðilega fjárfesting sem fé sjóðanna getur nýst til.

"Auknar fjárfestingar hins opinbera, sérstaklega gjaldeyrisskapandi: Nokkur dæmi: uppbygging ferðamannastaða, aukinn kraftur í ferðaþjónustu og opinbert fjármagn í átök á borð við “Ísland allt árið”, uppbygging iðnaðar sem framleiðir dýrafóður úr fiskúrgangi sem í dag er að mestu hent (sauðfé er mjög hrifið af þessu, minnkar þörf á t.d. innflutningi á áburði til annarrar fóðurgerðar), saltframleiðsla með sjó og rafmagni (myndi það ganga?)"

Spurning hvort sjóðirnir eru til í að taka þátt í slíku líka - - en hið minnsta er þetta stækkandi grein. Og mjög víða þarf að kosta til að betrumbæta á stöðum. 

Þá þarf auðvitað að bjóða einhverskonar eignarhaldsfélagi sjóðanna, að sjá um rekstur einhverra stórra staða þangað sem margir vilja koma - - og fá aðgangseyri.

En þeir þurfa þá að fá arð í einhverju formi.

"Endurbætur skattkerfisins sem miða við að draga úr neyslu- og skuldahvata sumra skatta: Augljósasta dæmið er virðisaukaskattur (heldur ætti að notast við veltuskatta). Nefna má t.d. að sumir bændur hugsa með sér að til að minnka greiddan virðisaukaskatt af sinni framleiðslu þá kaupa þeir aðföng á borð við (innfluttar) dráttarvélar og tæki. Hvatinn er að aðkeypt tæki veita innskatt á móti útskattinum sem þeir þurfa annars að borga. Önnur fyrirtæki standa frammi fyrir svipuðum hvata. Ef einfaldur veltuskatur væri tekinn upp myndi þessi hvati til að kaupa aukin aðföng, sem oft eru innflutt, hverfa. Í staðinn fyrir að kaupa eitthvað nýtt væri meiri áhersla á viðhald. Skattlagning hagnaðar eftir fjármagnsliði er líka hvati til þess að notast meira við lánsfé heldur en eigið fé til að fjármagna fyrirtæki. En of miklar skuldir gera fyrirtækið opnara fyrir áföllum á borð við tekjumissi eða hækkun vaxta. Þessu þyrfti að breyta: skatturinn ætti að vera óháður fjármagnsliðum á borð við vaxtakostnað. Breyting/afnám virðisaukaskatts væri gjaldeyrisskapandi, breyting á skattlagningu fyrirtækja myndi ýta undir stöðugleika fjármálakerfisins og auðvelda fyrirtækjum að standa af sér hugsanleg áföll þegar höft væru afnumin. Mun minna væri af ónýtum lánum í bankakerfinu (e. non-performing loans) sem myndi hjálpa bönkunum þegar kæmi að afnámi hafta."

Þetta kemur reyndar ekki við nýtingu fjármagns sjóðanna.

En þetta eru mjög góðar ábendingar frá Ólafi Margeirss. hagfræðingi.

"Stýrivextir lækkaðir, lánakvótar settir á: Seðlabankinn lækkar stýrivexti í 1-2% og notar í staðinn lánakvóta til að stýra nýsköpun peningamagns í umferð. Lánakvótarnir myndu virka þannig að bankar yrðu að búa til ákveðið magn lána til fyrirtækja, hvorki meira né minna. Það ætti jafnvel að íhuga að ganga enn lengra og leyfa seðlabankanum að setja lánakvóta fyrir hverja og eina atvinnugrein með það markmið í huga að neyða bankana til að fjármagna fjárfestingu í útflutningsfyrirtækjum sérstaklega (til að ná í nettó gjaldeyri). Markmiðið væri aukin atvinnuvega fjárfesting, bættur greiðslujöfnuður og minna atvinnuleysi en ekki bara lánabóla sem endaði í húsnæði. Seðlabanki Japan gerði þetta eftir seinna stríð og gekk mjög vel í nokkra áratugi. Hættan er vitanlega að seðlabankinn klúðri kvótunum stórkostlega og geri illt verra með því að setja kvótana of lága eða of háa (eins og endaði í Japan) eða með því að misreikna skiptingu heildarlánakvótans milli atvinnugreina. (Eftir afnám hafta, sem myndi ganga hraðar yrði þetta gert og vel tækist til, ætti að viðhalda lánakvótunum en leyfa bönkunum meira frjálsræði varðandi hvar lánin enda)."

Þetta er allt rétt hjá Ólafi Margeirss., þ.e. að Japan setti á lánakvóta og að um tíma skapaði fyrirkomulagið mjög hraða iðnaðaruppbyggingu og hagvöxt.

Eins og hann réttilega bendir á, þá á endanum keyrði Japan yfir um í þeirri stefnu, en lengi vel virkaði þetta ákaflega vel. Þ.e. þegar Japan var að byggja sig upp á fyrri hluta 20. aldar.

Hröð uppbygging er átti sér stað á árunum fyrir Fyrra Stríð og fram á 4. áratuginn. En á 4. áratugnum yfirkeyrðu þeir og það kom stórt - bombs. Reyndar hófust hernaðarumsvif Japana merkilega stuttu síðar í Kína, eftir það hrun. Spurning hvort það var samhengi.

• Þessi gamla japanska leið er a.m.k. vel fræðilega fær í dag.
• Það virkilega er mjög margt hérlendis sem unnt er að gera fyrir peninga.

--------------------------------------------------

Ábendingar Ólafs Margeirssonar, eru ábendingar sem geta nýst í þeirri uppbyggingu er þarf að fara hér fram.

En hann gerir ráð fyrir því að áætlun AGS sé fylgt fram, og bendir þá á hvað sé mögulegt að gera þessi 8 ár á meðan.

 

Niðurstaða

Hugmyndin að dreifa þessu á 8 ár er til þess ekki síst að komast hjá gengissveiflu. En ef á að gera þetta mun örar, þá þarf að frysta vísitöluna - - segi ég. En þá verður augljóslega stór gengissveifla. Og því veruleg verðbólga um tíma. Hún lýður reyndar hjá - á ca. 1,5-2 árum. Er síðan búin. 

Þá virðislækka lán í stað þess að hækka í krónutölu. Fræðilega leið til að lækka verðtryggð lán landsmanna.

Á hinn bóginn, stendur landið einnig frammi fyrir tæpri gjaldeyrisstöðu vegna erlendra gjaldeyrisskulda, og Seðlabankinn hefur varað við því að ekki sé til nægilegur gjaldeyrir fram yfir 2018 fyrir hvoru tveggja samtímis núverandi neyslu og því að greiða að fullu útistandandi þau ár. 

Álagið af því að losa höftin, er síðan - - viðbótarálag á gjaldeyrisforðann.

Og þ.e. stórt viðbótarálag.

• Höldum því til haga að gengi krónunnar getur ekki verið hærra en svo, að gjaldeyrisforðinn dugi fyrir útstreymi - þá öllu útstreymi.

• Þannig að ef streymi getur numið segjum 3-földum forðanum, væri um að ræða líklegt gengisfall upp á 2/3 eða um 70%.

• Ef vísitalan væri fryst á meðan - sem væri algerlega nauðsynleg aðgerð í slíku tilviki, myndu innlendar eignir sjóðanna minnka mjög mikið að andvirði.

• Augljóslega, myndu sjóðirnir reyna allt til að hindra slíka frystingu, þar á meðal að hvetja gamalt fólk til að mótmæla á götum úti, en svo mikil hækkun lána fólks í krónutölu myndi gera alltof mörg heimili gjaldþrota.

-----------------------------------------------

Stóri vandinn er líklega einmitt sjóðakerfið okkar. Ef á að losa höftin án gengissveiflu er það augljóslega ekki mögulegt nema með dreifingu eins og AGS leggur til á mörg ár.

Þá auðvitað væri gamla fólkið rólegra með lífeyrinn sinn.

Þ.e. þarna kynslóðatogstreita sem erfitt er að glíma við.

Pólitískt sprengiefni.

• Getum losað höftin hratt, tekið áhættu á því að kynslóðatogstreitan brjótist út í þjóðfélagsátökum, þeim hörðustu í marga áratugi.
• Einnig tekið þá hugsanlegu áhættu, að eigendur skulda okkar - - verði órólegir er gjaldeyrisforði okkar minnkar snarlega.

• Eða dreift dæminu á mörg ár, sem þíðir á móti að við búum við galla haftanna að mestu leiti yfir það tímabil.

Þetta er staða án góðra kosta.

 

Kv.