Getum við losað höftin og lækkað lánin SAMTÍMIS?

Það er í reynd mögulegt. Í gær kom ég fram með hugmynd sem ég hef áður rætt, þ.e. 2010: Hvernig björgum við húseigendum í vanda?. Ég fékk þá mótbáru að sú hugmynd geri ekkert fyrir þann stóra hóp sem stóð alltaf í skilum, fór að í engu óvarlega með nokkrum augljósum hætti, á í dag ekkert í sinni fasteign eða lítið. Eins og allir þekkja þá glataði ríkisstjórnin stóra tækifærinu til að "leiðrétta" lánin, en þegar hún tók við vorið 2009 var ekki enn búið að færa lánin yfir frá þrotabúunum til nýju bankana. Að auki voru allir nýju bankarnir í eigu ríkisins. 

Í dag vegna breytni ríkisstjórnarinnar - eru færir valkostir til þess að leiðrétta, ekki ýkja margir.

En einn þeirra tengist einmitt, afléttingu hafta. 

Og í grunninn er sú leið AFSKAPLEGA EINFÖLD Í FRAMKVÆMD.

• Ég vona að allir átti sig á því að ekki er til sú leið til losunar hafta - - sem ekki kostar almenning mikið.
• Spurningin sé einungis - hvaða leið sé minnst slæm. Engin er beint góð.
• Kostnaður verður alltaf ca. sá sami, meginmunur milli leiða liggur í dreifingu kostnaðar milli hópa.

 

Mín skoðun er að minnst slæma leiðin sé þessi!

1. Hin fræga vísitala sem hækkar lánin er fryst - en Alþingi getur ákveðið það. Þetta þarf að gera áður en höft eru losuð. Frysting vari í 2 ár - (valkostur að hafa frystingu varanlega).
2. Höft eru síðan losuð og það alfarið þegar búið er að frysta vísitöluna.
3. Af hverju 2 ár. Síðast þegar gengið féll stórt, þá var verðbólgan búin á útmánuðum 2010. Ef einhver man svo langt aftur þegar núgildandi kjarasamningar voru gerðir apr. ca. 2010 þá var verðbólga komin í 2%. En hélst þar mjög stutt. Því v. kjarasamninga fór hún aftur upp í 6%.

Hver ber kostnaðinn?:

• Kostnaður dreifist á alla þ.e. vegna frystingar raunlækka lán að sama marki og nemur lækkun krónunnar, eignir lífeyrissjóða einnig sem leiðir til skerðingar bóta að svipuðu marki, laun lækka að sjálfsögðu í takt við lækkun krónunnar - - en ekki síst, þeir fjárfestar sem færa peninga úr landi þeir tapa, ekki allir því sama þ.s. þeir fyrstu er færa sig eru á hagstæðasta genginu en síðan sífellt minna hagstætt. Svo þeir fá einnig slurk af tapinu.
• Auðvitað, þ.s. lánin falla að sama marki og laun er engin röskun á stöðu milli launa og lána.

• Það er þetta sem gerir þessa leið að mínu viti "skásta" þ.e. dreifing tapsins á alla aðila.
• Þ.e. enginn aðili - ber allt tapið.

• Með þessu eru fjárfestar á leið úr landi, ekki varðir tapi né allur kostnaðurinn settur á almenning.

En græða skuldarar þá ekki neitt?

Það er unnt að hækka laun t.d. um 10% t.d. hálfu ári áður en frysting er afnumin.

Ath. krónan líklega undirskýtur - þ.e. lækkar um hríð töluvert mikið jafnvel allt að 50%, en síðan réttir við sér aftur.

Ætti að ná aftur jafnvægi á bilinu 10-15% neðan við núverandi gengi. Sú staða ætti að liggja fyrir fremur fljótlega þ.e. innan sama árs og höftin eru afnumin. Sú gengishækkun á ný, ætti að lækka verðbólguna fremur hratt. 

Í reynd - - verði það fjárfestar á leið úr landi sem taka megnið af skellinum.

Með einni 10% hækkun, þ.e. í eitt skipti og aldrei aftur svo há hækkun í einu, má framkalla nettó gróða fyrir launafólk af heildar dæminu. Þannig að lánin verði ívið lægri miðað við launatekjur.

Þ.e. einnig valkostur að sleppa slíkri launahækkun - og treysta einungis á að launahækkanir framtíðar, bæti stöðu skuldugra launamanna. Leggja höfuðáherslu á að ná sem fyrst fram lágri verðbólgu. En 10% hækkunin óhjákvæmilega seinkar e-h því að hún fari niður alla leið í ca. 2%. 

Þ.e. einnig sjónarmið að slík hækkun myndi færa til lífskjör frá öldruðum yfir til launamanna - en milli launamanna og aldraðra er í reynd ákveðin togstreita um skiptingu kjara þ.e. þjóðarkökunnar.

Ég hallast reyndar að því, að þjóðfélagið hafi meiri hagsmuni af því að bæta kjör barnafjölskylda, og þannig - í reynd kjör 2-ja kynslóða. Þ.e. barnanna einnig.

 

Hvað væri verra? Leiðin að verja fjármagnið tjóni?

Að sjálfsögðu verður þetta ekki kynnt þannig -> að við ætlum að lágmarka tjón fjármagnseigenda.

Til standi að launamenn taki kostnaðinn allan - í annað sinn.

1. Verjendur fjármagnsins, munu halda því fram að ofangreind leið sé sú versta fyrir launamenn - því þeir fá yfir sig launaskerðingu vegna gengisfalls og vegna verðbólgu.
2. Þeir munu aldrei verja hana þannig, að hún komi ekki til greina vegna þess að hún sé slæm fyrir eigendur fjármagns.
3. Einnig verður notuð sú röksemd, að verið sé að skerða kjör ellilífeyrisþega. Tja, alveg eins og sagt var des. 2008 er hafnað var að frysta vísitöluna strax í kjölfar hrunsins. Sem þannig séð er rétt, en þá fá þeir sömu skerðingu og launamenn. Sem er ekki ósanngjarnt.
4. Að auki skerðast kjör annarra þeirra innlendra sem byggja kjör sín á fjármagnseign - um það ca. sama og kjör launamanna.

• Málið er, að sú leið sem þá þarf að fara - - kostar launamenn mun meir. En þá væru þeir með kostnaðinn allan. Fjármagnið varið.

1. Líklegasta leiðin er sú, að aflandskrónum er breytt í lán. Hugmynd sem sumir Sjálfstæðismenn hafa rætt, þ.e. að ríkið semji við eigendur aflandskróna um að breyta aflandskrónum í skuld á ríkið t.d. til 20 eða 25 ára: En það þíddi þá lífskjaraskerðingu launamanna yfir sama tímabil. Því á meðan ríkið væri að greiða þyrfti það að viðhafa aukna skatta á launafólk. En að sjálfsögðu væru þá þeir skattar ekki lagðir á fyrirtæki. Ath. skerðing yfir mun lengra tímabil. Að auki líklega meir skorið niður af þjónustukerfi við almenning en annars verður gert.
2. Síðan væru höftin losuð, án þess að frysta vísitölu. Þó svo að gengissveifla yrði þá líklega veruelga minni en í ofangreindri sviðsmynd. Þá færi aftur allur kostnaðinn á launafólk en einkum skuldara. 2-högg sem sagt.

Mér finnst líklegast að eftirfarandi flokkar vilji fara þessa leið þ.e. Sjálfstæðisflokkur, Samfylking og Björt Framtíð. En mín skoðun er að þessir 3 flokkar séu vörsluflokkar fjármagnseigenda.
----------------------------------

Það getur kostað umtalsverða baráttu, að fá þá leið í gegn sem ég nefni að ofan.

 

Niðurstaða

Ef höftin eru losuð með því að frysta vísitöluna. Lækkar allt í krónum; laun, lífeyrir, eignir fjármagnseigenda, sem og eignir fjárfesta sem vilja úr landi. 

Þannig séð minnkar heildar-rúmmál fjármagns í landinu miðað við gjaldeyristekjur. Sem gerir hlutfallið í leiðinni milli peninga innan landsins og gjaldeyristekjur - > sjálfbærara.

Þó svo að þetta leiði til skerðingar allra - þá sé sá jöfnuður að skipta kostnaðinum á alla hópa. Í stað þess að velja einn hóp úr og láta hann bera allan kostnaðinn. Sem gerir þessa leið einna minnst ósanngjarna af þeim leiðum sem völ er á.

Hvað sem sagt verður, þá sé þessi leið mun minna kostnaðarsöm fyrir launamenn - en það að skuldsetja þjóðina fyrir aflandskrónum. Svo ég taki dæmi um mögulega aðra leið.

• Fræðilega er í leiðinni unnt að afnema verðtryggingu fyrir fullt og allt.

 

Kv.

Hvernig björgum við húseigendum í vanda?

Í tilefni þess að landsfundur Framsóknarflokksins hefst á morgun og flokkurinn ætlar að vera með útspil fyrir næstu kosningar, í tengslum við aðgerðir sem ætlað er að aðstoða lánveitendur í vanda. Þá hef ég ákveðið að rifja upp gamla tillögu sem ég kom fram með fyrir 3 árum.

7.3.2010 - Hvernig björgum við húseigendum í vanda?

Mjög lauslega byggir þetta á sambærilegri hugmynd við húsnæðisstofnun sem Franklin Delano Roosevelt forseti Bandaríkjanna lét stofna á 4. áratugnum. Sú stofnun var leyst upp fyrir rest. Ekki fyrr en eftir stríð rámar mig. Og skilaði fyrir rest hagnaði.

 

Hver er grunnhugmyndin? 

1. Vegna þess að fjöldi húsnæðislána er í dag í eigu banka sem seldir hafa verið til kröfuhafa þ.e. vogunarsjóða. Þá mun ríkið þurfa að kaupa í reynd viðkomandi húsnæðislán. Eitt mögulegt form er það, að fólk sæki um úrræðið til tiltekinnar stofnunar; sú stofnun síðan semur við banka viðkomandi um yfirtöku á láninu. Fræðilega getur þetta verið Húsnæðislánasjóður.
2. Til þess að ríkið geti afskrifað lán viðkomandi, þá sé tilboðið það að viðkomandi afsali sér fasteign sinni á móti, yfir til þeirrar stofnunar sem sér um umsýsluna. En með yfirtöku fasteignar, hefur ríkið þá eign á móti þeirri fjárhagslegu áhættu sem það er að taka.
3. Bankar tapa ekki endilega á því að semja, því í stað skuldar viðkomandi einstaklings fá þeir þá skuldabréf á ríkið. Ríkið væntanlega yfirtekur lélegustu skuldarana þ.e. þá sem mestar líkur eru á að bankinn tapi á. Þar með styrkist einnig fjárhagsstaða bankanna. Sem a.m.k. hugsanlega gerir þá viljugari til að veita samfélaginu aukna fyrirgreiðslu.
4. Þeir einstaklingar sem hafa afsalað sér fasteign sinni til viðkomandi umsýslustofnunar, fá að dvelja áfram í húsnæði sínu, gegnt hóflegri leigu sem miðast við áætlaða greiðslugetu viðkomandi.
5. Eftir t.d. 10 ár, en tímabilið getur verið lengra eða styttra, þá sé húsnæðið sett í almenna sölu. En leigjandinn hafi forkaupsrétt. Ef sá er ekki nýttur - legg ég þó til að annar valkostur geti staðið til boða, þ.e. leiga á fullu markaðsverði ef viðkomandi sækir um það fyrirkomulag. Annars ef forkaupsréttur er ekki nýttur og viðkomandi óskar ekki eftir að fá að leigja áfram. Sé eignin seld og viðkomandi flytur annað.

• Væntanlega er heppilegast að ríkið láti a.m.k. bankana vita með góðum fyrirvara, ef það stendur til að bjóða upp á slíkt úrræði. En bankarnir þurfa að vilja selja.
• Nema að sett séu lög sem neyði fram slíka sölu - ef húseigandi vill fá að komast í úrræðið. En þá væntanlega þarf einhverskonar dómhvatta nefnd sem ákveður rétt virði láns. En möguleiki er annars á kærumálum bankanna.

 

Bendi á að það þarf ekki að fara þannig að ríkið tapi á þessu úrræði!

Eftir tíð Roosevelt var stofnunin leyst upp og eignir seldar, eftir að hagkerfið var búið að eflast töluvert. Mig rámar í eftir stríð. 

En húsnæðisverð eru mjög háð hagkerfisástandi. 

Ef við miðum við 10 ár, þá þíðir það að ríkið hefur þann tíma til þess, að skapa forsendur þess að húsnæðið verði umtalsvert meira virði; en það verð sem það tók það húsnæði yfir gagnvart.

Það er að sjálfsögðu langt í frá öruggt, en rökrétt ef tekst að skapa nýjar forsendur fyrir hagvexti.

Þá einnig leiðir það til hækkaðs húsnæðisverðs, með tíð og tíma.

Þannig að þó yfirtakan kosti ríkið töluvert, auki skuldir þess þrátt fyrir að tekið sé tillit til eignanna sem teknar eru yfir á móti.

Þá er alveg unnt að láta dæmið ganga nægilega vel upp, svo að stöðu ríkisins sé ekki ógnað með alvarlegum hætti.

En það byggir að sjálfsögðu á skilvirkni atvinnu- og atvinnulífsuppbyggingarstefnu stjórnvalda, árin eftir að slíkt úrræði er sett á fót. Til þess þó að tapið yrði ekki neitt, þyrfti töluvert öflugan hagvöxt líklega yfir það 10 ára tímabil.

En því meiri sem hann verður á þeim tíma, því minna verður það tap. Fræðilega endar ríkið á ca. sléttu eða jafnvel með smá hagnaði.

 

Má beita þessu til þess að afnema verðtryggingu?

Fræðilega, en það væri þó verulega stærri biti fyrir ríkið að taka öll verðtryggð húsnæðislán yfir, en þá þyrfti að borga bönkunum fullar fébætur sem líklega "dómssátt næst um" en dómsmál væru líklega þá óhjákvæmileg, en það má vel setja lög um slíka yfirtöku. Ekkert ómögulegt við það.

En það er þó hugsanlegt að svo stór biti sé of áhættusamur fjárhagslega fyrir ríkið.

Jafnvel Þó gert sé ráð fyrir aðferðinni að taka yfir eign gegnt því að afskrifa lán.

En segjum að það væri gert, beitt annars ofangreindri leið. 

Þá væri væntanlega nýtt lán ekki verðtryggt sem einstaklingar fá þegar þeir kaupa sína eign á nýjan leik, í lok tímabilsins.

 

Niðurstaða

Ef einhver góður Framsóknarmaður er á fundinum á morgun föstudag. En ég mun ekki mæta fyrr en á laugardag og sunnudag. Þá má viðkomandi taka þessa hugmynd að láni. Og setja hana fram á fundi vinnuhópa sem hefjast þegar á morgun föstudag.

• Í ljósi þess að flokkurinn ætlar að bjóða upp á lausnir fyrir skulduga - - þá getur tími þessarar hugmyndar nú verið kominn!

--------------------------------------------

Ps: Það var áhugaverð frétt varðandi Írland. En Írar náðu að endurskipuleggja 2% af skuldum sínum. Þó það hljómi ekki mikið. Var þetta mjög dýr skuld á 8% vöxtum og afborgun mjög erfið fyrir írska ríkið þ.e. 3,1ma.€ á ári nk. 10 ár - ef lánið hefði haldið áfram. Greinilegt að það var ekkert elsku mamma hjá Seðlabanka Evrópu er írsk stjv. fengu þetta lán frá stofnuninni. Og örugglega hefur samkomulagið falið í sér fullar uppgreiðslur þessarar skuldar. En hingað til hefur ECB neitað að afskrifa nokkuð eða lækka vexti lána sem hann hefur veitt - skv. þeirra túlkun að "ECB sé bannað að fjármagna ríki." ECB túlkar sem sagt það bann með þeim hætti, að ECB sé óheimilt að veita nokkrar hinar minnstu tilslakanir. 

ECB fær í staðinn nýja skuld til 40 ára á 3% vöxtum. Ríkisstjórn Írlands segir þetta muni spara írska ríkinu 20ma.€ af útgáfum skuldabréfa næstu 10 árin. Mig grunar þó að nýja lánið hljóti að vera upp á hærri upphæð til að dekka vextina sem ECB hefði fengið af hinu láninu svo ECB sé ekki að tapa. Þetta atriði er óskýrt skv. fréttum.

Írska ríkið hefur í leiðinni afskrifað þrotabú Anglo Irish bankans. Sem hrundi svo óskaplega dýrt fyrir nokkrum árum. Er hann nú formlega úr sögunni. Engum til saknaðar.

Ireland Reaches Debt Deal

ECB agrees deal to ease Ireland's debt burden

 

Kv.