Er annar gjaldmiðill lausnin!

Í þetta sinn auglýsi ég á mínu bloggi ráðstefnu sem fer fram á Grand-Hótel á morgun, laugardaginn 3. mars kl. 10:30 til 13:30. Þessi ráðstefna er á vegum Framsóknarflokksins. 

Til að taka af allann vafa, er ég persónulega ekki hrifinn af þeirri hugmynd að taka einhliða upp kanadískann dollar, tel hana algert óráð - þ.e. enn verri hugmynd en að taka upp evru.

Sem þó er slæm hugmynd að mínu viti.

Ég hef hugsað mér að taka til máls á ráðstefnunni, þó ekki til að hrauna beint yfir kanadadollara hugmyndina, heldur til að nefna það hvað ég tel rétt að gera.

Sjá auglýsingu um ráðstefnuna sem ég hef skannað inn:

Hvað vil ég gera?

I. Fyrst er það hugmynd rússneska hagfræðingsins Vladimir Popov, sem er starfsmaður Seðlabanka Rússlands. En ég held þetta sé góðra gjalda verð hugmynd hérlendis.

En þetta gengur út á að gera gjaldeyrisvarasjóð, að jafnvægissjóði til að sveiflujafna.

1. Hún er í stuttu máli, að skattleggja allar gjaldeyrisskapandi greinar.
2. Það fé er lagt beint inn í gjaldeyrisvarasjóð.
3. Sá stækkar ár frá ári, meðan góðæri ríkir.
4. Seinna meir, þegar hallæri kemur vegna tímabundins tekjuhruns hjá gjaldeyrisskapandi greinum, þá er borð fyrir báru í gjaldeyrisvarsjóðnum til að standa undir tímabundnum viðskiptahalla, þannig að þá gengur á hann smám saman.
5. Þetta gæti brúað stutta sveiflu upp í miðlungs kreppu, eftir því hve stór sjóðurinn er orðinn.
6. Ég reikna með að stórar sveiflur muni áfram þíða gengisfall.

Það sem þetta getur gert er að fækka gengissveiflum, sem ætti að minnka meðalverðbólgu í hagkerfinu, sem ætti að lækka vaxtastig.

Að auki skapar sjóðasöfnunin aukinn trúverðugleika fyrir gjaldmiðilinn.

Með þessu er reiknað með því, að aðlögun fari fram með lækkun launa í þessum smærri sveiflum. Þannig getum við þjálfað hagkerfið í því að beita því úrræði, sem getur auðveldað það síðar meir - ef við kjósum að ganga lengra, og íhuga fyrir alvöru upptöku annars gjaldmiðil.

Á hinn bóginn, getur þetta allt eins orðið varanlegt fyrirkomulag.

-------------------------------------------

II. Einn möguleiki að framtíðarlausn liggur í hugmynd Jeffrey Frankels: A Proposed Monetary Regime for Small Commodity Exporters: Peg the Export Price (‘PEP’)* .

Þetta er mjög nýstárleg aðferð, sem er hugsuð af Frankel fyrir lítil sveiflukennd auðlyndahagkerfi sem lifa á tiltekinni auðlind, þess nýting veldur reglulegum og umtalsverðum hagkerfis-sveiflum vegna reglulegra verðsveifla í alþjóðlegu markaðsverði afurða.

1. Þetta er hugmynd að tengingu, en ekki við annann gjaldmiðil, heldur við þá auðlynd sem reglulega sveiflar hagkerfinu.
2. Ísland gæti tengt krónuna við körfu, sem væri samsett úr alþjóðlegu fiskverði vs. alþjóðlegu álverði, þ.s. við erum með tvær meginauðlyndir, orkuauðlyndir einna helst nýttar til álframleiðslu, og síðan fisk.
3. Með því að miða samtímis við álið og fiskinn, er tekið út megnið af þeim verðsveifluáhrifum sem auðlindirnar stöðugt skapa innan ísl. hagkerfisins.
4. Fyrir launþega myndi þetta virka svipað og laun væri vísitölutengd við sjálfar auðlindirnar með sama hætti, aðferð sem væri allt eins unnt að beita.
5. En gengisstenging með þessum hætti virkar þá þannig, að gengið sjálfvirkt hækkar þegar tekjur af áli og fiski vaxa - ath. að gengishækkun er verðbólgulækkandi. Engin víxlverkan launa og verðlags á sér þá stað, eins og þegar kaupmáttur er aukinn með launahækkunum.
6. Síðan með sama sjálfvirka hættinum, þegar útflutningstekjur af áli og fiski lækka, þá lækkar gengið og kaupmáttur lækkar tímabundið.
7. Ég tel að heilt yfir sé þessi aðferð verðbólgulækkandi - því ath. kaupmáttarlækkun vegna gengislækkunar skilar sér aftur til baka, næst þegar verðin á afurðunum sveiflast upp, þannig að óþarfi ætti þaðan í frá með öllu fyrir launafólk að vera að sækja sér kaupmátt með verulegum launahækkunum, sem er alltaf verðbólguskapandi. Gengishækkun einnig lækkar verðlag, sem vegur upp á móti hinni hliðinni á peningnum.
8. Þessi tenging ætti að halda trúverðugleika - því ólíkt tengingum við gjaldmiðla þá grafa verðsveiflur í okkar helstu auðlindum ekki undan tengingunni, eins og annars ætti alltaf við.
9. Sama vandamál er til staðar ef við tökum upp annann gjaldmiðil, þá eru þessar sömu sveiflur einnig til vandræða - alltaf stöðugt.
10. En með því að tengja gengið við þ.s. sveiflar krónunni, eru neikvæð áhrif þeirra sveifla að mestu tekin út - gerð skaðlaus.

-------------------------------------------

III. Við eigum að losa um höftin sem fyrst, þau voru nauðsynleg fyrst í stað rétt í kjölfar hrunsins, en síðan þá hefur bankakerfið verið endurreist, hagvöxtur er hafinn, nægilega stór gjaldeyrisvarasjóður er til staðar, svo þ.e. engin ástæða til að halda lengur í höftin.

1. Það sem þarf að gera, er að frysta lánskjaravísitöluna tímabundið, rétt á meðan gengið er að ná jafnvægi milli inn og útflæðis fjármagns.
2. En reikna má með innstreymi aflandskróna, og útstreymi fjármagns sem fast er innan hagkerfisins, auk þess að töluvert minnki gjaldeyrisvaraforðinn.
3. Meðan á þessu gengur, mun krónan líklega gengisfalla um á bilinu 20-50%.
4. En gengisfall mun þíða að innflutningur minnkar þannig að viðskiptajöfnuður verður hagstæðari.
5. Það jákvæða innstreymi fjármagns mun fyrir rest, mynda gólf fyrir virði krónunnar - og sú staðreynd að afgangur af utanríkisviðskiptum dugar fyrir afborgunum erlendra skuldbindinga, skapar ákveðið traust sem byrtast mun í því jafnvægisvirði sem fram mun koma.
6. Frysting vísitölunnar kemur í veg fyrir þ.s. líklega yrði fjöldagjaldþrot skuldugra heimila ella, sem myndi ógna líklega stöðu lána- og lífeyrissjóðakerfisins. Þó svo að fyrsting þíði að eigendur lána tapi nokkuð þá að sama skapi kemur hún í veg fyrir stórfelld vandræði skuldara, sem einnig myndi valda eigendum skulda stórtjóni.
7. Í reynd þíðir frystingin að eigendur skulda taka á sig sinn skerf af því viðbótar tjóni sem á sér stað, en nokkur lífskjaralækkun bersýnilega á sér stað.
8. Með frystingu er þetta yfirleitt hægt - annars ekki.
9. Síðan í framhaldinu, er rétt að láta lánskjaravísitölun aftur taka gildi, en rétt er þó að setja á hana tímabundið þak, t.d. við 7% þannig hún hækki ekki meir en 7%. Það gildi þar til verðbólga lækkar aftur niður í 7%. Sem ætti að gerast innan 2 ára frá afléttingu hafta.
10. Eftir það, þá væri jafnvægi komið á að nýju - hagkerfið ætti að taka kröftuglega við sér um það leiti, og fremur öflugur hagvöxtur ríkja, þannig að það viðbótar lífskjartjón sem verður við afléttingu hafta, ætti að hverfa á skömmum tíma.

 

Af hverju líst mér ekki á Kanadadollar?

Sú fullyrðing að þetta sé skjót leið til afléttingar hafta - stenst ekki.

En hún er ekkert sársaukaminni en hin aðferðin, að láta krónuna aftur á flot. 

En einhliða upptaka hlýtur í reynd að kosta mun meira heldur en að fleyta krónunni á ný.

En alveg sama hvaða leið er valin, þarf alltaf að láta fjármagn sem fast er í landinu sleppa út og það er enginn annar, ekki ESB - ekki Kanada, sem mun taka þann reikning á sig.

Sama á við um aflandskrónur, þær munu leita inn í hagkerfið að sjálfsögðu, og það verður ekki hætishót kostnaðrminna að skipta þeim fyrir Kanadadollar, en að láta þær streyma inn í hagkerfið og verðfella krónuna.

Við munum þurfa að kaupa þann gjaldmiðl sem við ætluðum að taka upp einhliða - það myndi stórfellt hækka skuldir ríkisins, í dag eru þær cirka 100% eða rétt tæplega það, en aflandskrónur eru að umfangi milli 20-30% af þjóðarframleiðslu. Það þyrfti að kaupa Kanadadollara fyrir það. 

En einnig, Kanadadollara til að skipta út öllum þeim öðrum krónum sem eru í umferð.

Að vísu er unnt að nýta lánsgjaldeyrissjóðinn til kaupa á Kanadadollar - en ólíklegt er að hann dugi hvort tveggja fyrir því að skipta út krónum í umferð innanlands, og því að skipta út aflandskrónum, svo það þyrfti að skuldsetja landið fyrir því sem upp á vantaði. 

Að auki, þá sparast gjaldeyrir við það að gengi krónunnar fellur, þ.e. þeir sem eiga aflandskrónur fá minna af gjaldeyri fyrir þá krónueign, ef krónunni er fleytt - en ef skipt er yfir í Kanadadollar, því þá væri væntanlega öllum aflandskrónum skipt á sama virði þ.e. sparnaður af gengisfalli myndi ekki eiga sér stað.

Þetta er því sennilega vænleg leið í augum fjárfesta sem hafa fjárfest í aflandskrónum!

Eftir sytur skattborgarinn með meiri skuldir, mun meiri - en ef krónunni er sleppt lausri.

• Skulda-aukningin myndi þíða tafarlausa og harða lífskjaraskerðingu!
• En ath. sú skerðing myndi vara mun lengur, en skerðingin vegna kostnaðar við að fleyta krónunni.
• En það mun ekki skapa neinar viðbótar skuldir að fleyta krónunni, við skuldum þegar það fé sem myndi vera notað, þ.e. lánsgjaldeyrissjóðinn - og hann væri ekki einu sinni allur upp notaður.
• Síðan eftir að krónan hefur náð jafnvægisgengi, myndi skapast ör hagvöxtur sem á skömmum tíma, myndi endurreisa þau lífskjör sem myndu tapast þá aðeins tímabundið.
• En lífskjaratapið af svona gríðarlega mikilli aukningu skulda - gæti staðið yfir í a.m.k. áratug, en verulegann tíma myndi taka að greiða niður þann halla og allann þann tíma þyrftu lífskjör að vera verulega umfram-skert miðað við það ástand sem ríkir í dag. 

Þessu fylgja frekari ókostir - þ.e. allir sömu slæmu ókostirnir og fylgja upptöku evru, þ.e. að sveiflukennt hagkerfi missi sitt öflugasta tæki til aðlögunar sem einmitt er sjálfstæður gjaldmiðill.

Þá þarf að lækka laun í staðinn, en ath. ekki bara einu sinni, heldur í hvert sinn sem á sér stað dæmigerð niðursveifla, vegna lækkunar tekna okkar helstu útflutningsgreina.

Málið er, að það þarf ekki nema að mistakast í eitt skipti að lækka launin, til að stórfellt atvinnuleysi myndi hefjast, þegar hrun útflutningsatvinnuvega myndi eiga sér stað. Þá myndi taka við hyldjúp kreppa.

Að auki, væri mun erfiðara að stýra okkar viðskiptajöfnuði - en hingað er flest allt innflutt. Sem gerir viðskiptajöfnuð okkar mjög viðkvæmann fyrir sveiflum í andvirði okkar útfl. afurða.

En ef það gengur treglega að lækka laun í kjölfar niðursveiflu, þá hefst hröð uppsöfnun hagkerfisskulda - áhætta er einfaldlega þjóðargjaldþrot; og það í hvert sinn sem hagsveifla ætti sér stað hérlendis þaðan í frá.

En hingað til hefur krónan með nær 100% öryggi stillt af viðskiptajöfnuðinn, með gengisfalli - þegar sá hefur verið orðinn bersýnilega ósjálfbær, þannig hefur krónan margítrekað komið í veg fyrir sambærilega þróun og t.d. Portúgal er lent í, i dag í kjölfar margra ára skuldasöfnunar vegna viðskiptahalla.

Einhliða upptaka annars gjaldmiðils, skipti engu máli hver sá væri, væri stórfellt hættuspil!

Ég mæli eindregið gegn slíkum hugmyndum!

 

Niðurstaða

Ég hvet fólk til að mæta á ráðstefnuna á Grand Hótel í fyrramálið laugardaginn 3. febrúar, til að taka þátt í almennum umræðum um gengismál.

 

Kv.