Er aukið persónukjör í reynd sniðug hugmynd?

Til að forðast allan misskilning, þá var ég hér á landi er hrunið átti sér stað, hef upplifað umræðuna bæði rétt fyrir hrun, rétt eftir og síðan. Ég tók snemma eftir þessum mikla áhuga á hugmyndinni um "persónukjör" sem virðist njóta mjög víðtækra vinsælda ef marka má úrslit kosningarinnar um sl. helgi.

4. Vilt þú að í nýrri stjórnarskrá verði persónukjör í kosningum til Alþingis heimilað í meira mæli en nú er?
	Já	Nei
Reykjavíkurkjördæmi suður	82,0%	18,0%
Reykjavíkurkjördæmi norður	83,1%	16,9%
Suðvesturkjördæmi	81,5%	18,5%
Norðvesturkjördæmi	68,5%	31,5%
Norðausturkjördæmi	68,6%	31,4%
Suðurkjördæmi	73,1%	26,9%
Allt landið	78,4%	21,6%

Það eru nokkur dæmi um persónukjör!

• Prófkjör flokka - en merkilega nokk, þegar umræðan um aukið persónukjör gaus upp í kringum hrunið, þá samtímis gaus upp umræða sem var mjög andvíg "prófkjörum" taldi þau spillt. Þó eru "prófkjör" þau tilvik um "persónukjör" sem mest reynsla er á hérlendis.

• Forsetakosningar á Íslandi, hafa alltaf verið "persónukjör." Hvernig það virkar sáum við mjög vel í síðustu forsetakosningum.

• Biskupskjör er auðvitað "persónukjör."

 

Forsetakosningar eru að sjálfsögðu, líkasta tilvikið!

• En í pakkanum í tengslum við hugmyndir um aukið persónukjör, er yfirleitt sú hugmynd að landið sé "eitt" kjördæmi, því séu þeir viðkomandi sem séu að bjóða sig fram - að bjóða sig fram fyrir landið allt.

• Þá er það orðið mjög sambærilegt við forsetakjör - og því fylgja mörg vandamál að bjóða sig fram á landsvísu, sem eru töluvert umfram að bjóða sig fram innan eins kjördæmis í dæminu um prófkjör tiltekins flokks.

1. Í síðustu forsetakosningum, sáum við þ.s. ég hef alltaf bent á sem galla persónukjörs á landsvísu, nefnilega að það höfðu einungis tveir frambjóðandanna raunverulega möguleika.
2. Almenningur einfaldlega kýs ekki þann eða þá sem hann þekkir ekki, sem þíðir að þekktir einstaklingar hafa alltaf mjög mikið forskot - hvort sem það eru einstaklingar þekktir úr þjóðlífinu, fjölmiðlum eða að þeir eru þegar í embætti.
3. Að kynna sig, sérstaklega ef sá eða sú er lítt þekktur, er afskaplega kostnaðarsamt.
4. Þannig, að persónukjör á landsvísu er fyrst og fremst, fyrir þá sem þegar eru ríkir fyrir eða hafa ríka bakhjarla - - nema þeir séu þegar þekktir af almenningi fyrir.

• Það eru því þekktir úr fjölmiðlum, hugsanlega geta komið til greina einhverjir sem eru þekktir úr félagsstarfi ef það hefur nægilega verið mikið í fjölmiðlum, og ríkir eða með sterka bakhjarla.

• Ef við ímyndum okkur, að einhvern veginn væri unnt að takmarka aðgang peninga, þá detta þeir ríku út og ríku bakhjarlarnir, eftir verða sjónvarpsstjörnur eða aðrir landsþekktir fjölmiðlamenn, eða aðrir landsþekktir sem koma nægilega títt fram í sjónvarpi, síðan þeir sem fyrir eru í embætti.

• Þeir sem ekki eru þekktir fyrir - þeir sem ekki hafa peninga - þeir sem ekki hafa sterka bakhjarla, þeir eða þær, virðast ekki eiga raunhæfa möguleika.

Hvernig aukið persónukjör, á að stuðla að minni spillingu - - er mér hulin ráðgáta!

 

Alvarlegir galla!

Þær hugmyndir sem ég hef heyrt, snúast fyrst og fremst um að veikja núverandi stjórnmálaflokka, þ.e. svokallaðan 4 flokk. Sem menn segja spilltan, jafnvel líkja við krabbamein.

Hugmyndin, að unnt sé að kjósa í persónukjöri þvert á flokka, virðist fyrst og fremst, snúast um að leitast við að veikja jafnvel brjóta upp, þá núverandi starfandi flokka. Sem taldir eru tálmi eða hindrun.

Þetta er dálítið öfug hugsun við þá sem tíðkast á Norðurlöndum, þ.s. stjórnmálastarf innan flokkanna er álitið mjög mikilvægur þáttur í lýðræðinu - og þ.e. skv. þeirra fyrirmynd, sem flokkarnir fá ríkisstyrki.

• Pælið aðeins í þessu - - ef þ.e. svo, að einstaklingar sem bjóða sig fram fyrir flokkana, vita af því að unnt er að velja þvert á lista.
• Þá munu þeir, auglýsa sig upp - sjálfir persónulega.
• Sem þíðir, að ofan á auglýsingaflóðið frá flokkunum sjálfum, rétt fyrir kosningar.
• Mun koma annað auglýsingaflóð, frá þeim sem eru að bjóða sig fram fyrir flokkana - eru að kynna sínar eigin persónur og sjónarmið. 

• Það mun að sjálfsögðu, auka mjög kostnað einstaklinga sem eru að bjóða sig fram, í reynd útiloka alla þá sem ekki eru í álnum persónulega - eða hafa sterka að.

• En þ.e. í reynd gersamlega útilokað, að hindra aðila í því að auglýsa sig - með miklum kostnaði, en mjög auðvelt er að komast framhjá takmörkunum þeim sem gilda lögum skv. Tja, fáðu einfaldlega styrktaraðilann til að kaupa auglýsingar fyrir eigin reikning - þannig að sá reikningur fer aldrei í bókhald frambjóðandans. 

• Þetta stuðlar þá að "stjörnupólitík." Eða "celebrity politics."

Ég held að pólitík fengi mun meiri elítustimpil á sig! Þvert á þ.s. margir halda!

 

Ég held að aukið persónukjör sé óþarft!

Í dag þarf sjálfsagt töluvert hugrekki til að segja þetta, miðað við kosningaúrslitin að ofan. En málið er, að ef tillagan um nýja stjórnarskrá nær fram að öðru leiti. Hefur almenningur, svo stórfellt aukin tækifæri til aðhalds að stjórnmálum, þ.e. :

1. Getur krafist þjóðaratkvæðagreiðsla.
2. Getur lagt mál fyrir þingið.
3. Getur áfram, sent bænaskjöl til forseta.

Ég vil meina, að þessar 3 leiðir - séu nægilegt aðhald á milli kosninga sem áfram eru á 4 ára fresti!

Þar að auki, tel ég að það framkalli margvíslega galla! Sé í reynd ekki til bóta!

 

Niðurstaða

Mig grunar að fjölmargir hafi ekki íhugað það af mikilli dýpt, hverjir kostir vs. ókostir aukins persónukjörs eru. Líklega er mjög stór þáttur í vinsældum þessarar hugmyndar, hve stjórnmál og stjórnmálamenn eru í dag óvinsælir og njóta lítils trausts. Sú hugmynd, að unnt væri að kjósa fólk "framhjá flokksræðinu" virðist í fljótu bragði "aðlaðandi."

Þ.e. einmitt þ.s. mig grunar - að vinsældir þessarar hugmyndar markist einna helst, af óvinsældum núverandi stjórnmálamanna, frekar en því að fólk sé í alvöru að halda að sé svo sniðugt fyrirkomulag.

Kannski sú hugsun, að það geti ekki verið verra! En ég vara einmitt við slíkri hugsun - - þ.e. alltaf mögulegt að fara úr öskunni í eldinn!

 

Kv.

Tillaga að sanngjarnri málamiðlun um atkvæðavægi!

Kosningaúrslit helgarinnar ættu öllum að vera kunn - Nýjustu tölur í þjóðaratkvæðagreiðslu - þeir sem mættu á kjörstað samþykktu umvörpum tillögu Stjórnlagaráðs, sjá - Frumvarp til stjórnskipunarlaga - af einstökum spurningum er þó ljóst að deila um atkvæðavægi er greinileg, þegar farið er yfir úrslit eftir kjördæmum um þá spurningu.

Ákveðin hætta er á að þeir sem telja að "atkvæðavægi" skuli vera jafnt - - líti svo á að rétt sé að láta kné fylgja kviði, keyra málið í gegn.

Gallinn við slíka nálgun, er að það mun framkalla mjög örvæntingarfulla andstöðu, landsbyggðarmanna sem óttast, að meirihlutinn á SA-horninu, muni í framtíðinni keyra yfir þeirra hagsmuni.

Í stað þess að umræðan um Stjórnarskrármálið verði málefnaleg, getur hún í staðinn farið í sambærilegt örvæntingarfullt karp, og deilan um "icesave."

 

Tillaga að málamiðlun!

1. Mín tillaga er að Alþingi komi saman í tveim deildum, önnur landskjörin en hin kjördæmakjörin.
   
2. Flokkar bjóði fram landslista annars vegar og kjördæma-lista hins vegar.
   
3. Flokkur megi ef hann kýs svo, bjóða aðeins fram annað hvort.

Einhverjir muna ef til vill að Alþingi áður fyrr kom saman í tveim þingdeildum, efri og neðri. Það var vegna þess, að lengi framanaf 20. öld var mismunandi kosningafyrirkomulag. En smám saman hvarf sá munur, eftir því sem tvímenningskjördæmi og einmennings, voru afnumin. Og mun stærri með hlutfallskosningarfyrirkomulagi voru tekin upp í staðinn. 

Þegar það kom saman í tveim deildum, þá var það þannig að hvor deild tók hvert mál í 3 umræður. Síðari árin, voru seinni 3 eiginlega meir formsatriði en að miklum tíma væri í þær varið.

Það að auki þíddi, að sambærilega málefnanefndir sátu í báðum deildum. Í minni tillögu, mun að auki þurfa til "samstarfsnefnd" beggja deilda. Eins og í Bandaríkjaþingi.

• Ef Alþingi kemur aftur saman í tveim deildum skv. ofangreindri tillögu, þá aftur verða mál rædd í hvorri deild - - sem auðvitað þíðir að umfjöllun um mál tekur meiri tíma.
• Fræðilega getur það skilað því að meira sé vandað til mála, að síður sé verið að keyra mál í gegn lítt eða jafnvel nærri því alveg án umræðu. 

• Með því að þingið sé skipað með þeim hætti sem tillaga mín gerir ráð fyrir, þá getur landsbyggðin áfram komið sínum málum að - a.m.k. í annarri deildinni.
• Meðan, að sjónarmið þéttbýlisins verða mjög ríkjandi í hinni.

• Samstarfsnefnd deildanna, jafnar síðan deilur - - ef upp koma.

 

Niðurstaða

Ég held að tillaga mín sé sanngjörn málamiðlun milli ítrustu sjónarmiða um jöfnun atkvæða og milli sjónarmiðsins sem vill viðhalda kjördæmafyrirkomulagi, og ójöfnu atkvæðavægi.

Það eru rök fyrir því, að ef Alþingi kemur saman í einni deild sem sé landskjörin, verði mjög hallað á "sérhagsmuni" landsbyggðarfólks.

Að auki má benda á, að kjör landsbyggðarfólks eru almennt ívið lægri en fólks á höfuðborgarsvæðinu.

Það hallar að auki á byggð víða á landsbyggðinni.

Með öðrum orðum, það eru rök fyrir "extra" tillitsemi, á þeim grundvelli að landsbyggðin eigi undir högg að sækja, þurfi "vernd."

---------------------------

Með því að önnur deildin sé landskjörin, þá verða mál ekki að lögum. Nema, að sjónarmið séu jöfnuð. Þannig, að hvorugur hópurinn getur valtað yfir hinn.

Heldur, verður þá að leysa deilur með málamiðlunum.

En það ætti einmitt, að leiða smám saman til þess, að skilningur á þörfum hvors hópsins fyrir sig, ætti að vaxa hjá báðum hópum. 

Ætti í reynd smám saman, að kveða þær deilur niður, leiða til sáttar milli aðila.

 

Kv.