Hvað gerist ef forsetinn segir "Nei".

Þetta er reyndar mjög góð spurning. Almannarómur úti í samfélaginu virðist mikið til þeirrar skoðunar að Ólafur Ragnar segi "Já" í þetta sinn. Síðan, var stór meirihluti fyrir Icesave á Alþingi í þetta sinn, vegna sinnaskipta Sjálfstæðisflokksins með Bjarna Ben í fararbroddi.

 

En ég var að velta fyrir mér hvað gerist ef hann segir "Nei"

Það er ljóst að Icesave málið fer fyrir dóm, ef þjóðin hafnar nýja Icesave samningnum í þjóðaratkvæðagreiðslu, þá nánar tiltekið EFTA dómstólinn. Það er auðvitað engin leið að gefa sér fyrirfram niðurstöðu þess dómstóls.

Krafa Breta og Hollendinga, það hafa verið vangaveltur þess efnis, að þeirra krafa myndi verða ívið hærri en 20þ. Evru löggilda lágmarkið, sem gilti á sínum tíma er hrunið varð. Ég á hinn bóginn mjög erfitt með að sjá, á hvaða lagagrunni umframkrafa ætti að byggjast, þ.s. eina krafan sem einhverja hugsanlega lagastoð hefur er eftir allt saman um hið þá löggilta 20þ. Evru lágmark.

Reyndar greiddu Bretar út hærri tryggingu, vegna þess að í Bretlandi gilti hærri trygging en löggilta lágmarkið, - en slík umframtrygging er einungis heimildarákvæði. Ég sé því ekki á hvaða grunni, Bretar ættu að rukka okkur um þá viðbótar upphæð.

Directive 94/19/EC

Opinbert kvörtunarbréf Eftirlitsstofnunar EFTA

Lárus L. Blöndal og Stefán Már Stefánsson - Lagarök um Icesave

Mishcon de Reya - Advice in relation to the Icesave Agreement(Bls. 57 - áfram)

Ég held að það sé alveg óhætt að vísa því frá, að nokkrar raunhæfar líkur séu á kröfu upp á 1.000 ma.kr. eins og sumir hafa lagt til.

• Á hinn bóginn, þá verður a.m.k. krafist 20þ. Evru lágmarksins.
• Síðan er spurning um skaðabótamál einka-aðila og einstaklinga.

• Slík skaðabótamál, geta þó átt sér stað alveg burtséð frá Icesave samningnum.
• Svo ég sé ekki ástæðu til að hafa sérstakar áhyggjur af þeim!

 

Hver er séns okkar í dómsmáli?

Hef sannast sagna ekki hugmynd um það. Við höfum held ég meiri möguleika á að vinna málið en, kemur fram í mjög einörðu áliti Eftirlits-stofnunar EFTA.

Enda kemur hvergi beint fram í viðkomandi lögum, að ríki beri ábyrgð á bótasjóð - þ.e. hvergi fram að það verði skilyrðislaust að toppa hann upp með ríkisábyrð, ef allt fer á versta veg og fjármagn þ.s. hafði safnast upp í innistæðubótasjóðnum reynist ónógt.

Ég hvet fólk samt til að lesa álit Eftirlitsstofnunar EFTA. En, þar virðist höfuðáhersla lögð á að skilgreina meginmarkmið "Directive 94/19/EC" sem það, að sjá til að innistæðueigendur fái skilgreinda lágmarkstryggingu greidda. Mér finnst Eftirlitsstofnunin vægast sagt seilast langt í sinni túlkun - sérstaklega á eftirfarandi grein:

"Whereas this Directive may not result in the Member States' or their competent authorities' being made liable in respect of depositors if they have ensured that one or more schemes guaranteeing deposits or credit institutions themselves and ensuring the compensation or protection of depositors under the conditions prescribed in this Directive have been introduced and officially recognized;"

Mér sýnist að "ensured" vísi einfaldlega til þess, að tilvist Innistæðutryggingakerfis verði að vera tryggt. En, Eftirlitsstofnunin, virðist leitast við að taka merkingu þess orðs út fyrir ramma, og setja i allt annað samhengi - þ.e. vill meina að vísi til tryggingarinnar sjálfrar, að upphæðin eigi að vera tryggð.

Síðan er ég alls ekki svo viss, að þeir hafi rétt fyrir sér, þegar þeir skilgreina megintilgang laganna um innistæðutryggingar, að þeirra tilgangur hafi snúist fyrst og fremst um tryggingaupphæðina sjálfa:

"Whereas, in accordance with the objectives of the Treaty, the harmonious development of the activities of credit institutions throughout the Community should be promoted through the elimination of all restrictions on the right of establishment and the freedom to provide services, while increasing the stability of the banking system and protection for savers;"

• Eðlilegt er að líta svo á, að meginmarkmið viðkomandi laga, sé skilgreint í fyrstu málsgrein!

• Yfirtilgangurinn virðist vera, að hámarka skilvirkni fjármálakerfisins, innan sambandsins.
• Directive 94/19/EC á þá að þjóna því meginmarkmiði með því að að - auka jafnvægi fjármálakerfisins - og - auka vernd fyrir sparifjáreigendur!
• það má vera að það að tryggja tilvist innistæðutryggingasjóðs, fullnægi ofangreindu ákvæði, um að auka öryggi sparifjáreigenda. 

Þarna er sem sagt skilgreint meginmarkmið, - síðan 2. undirmarkmið sem er hlutverk 94/19 að styðja við!.

• Ég treysti mér samt með engu móti að gíska um líklega dóms niðurstöðu!
• Ég er einfaldlega að vísa til, að við höfum rök á takteinum, sem eru málefnaleg!

1. Það er auðvitað hugsanlegt að við töpum málinu!
2. Þá er það auðvitað möguleiki, að samningar sem við gerðum í kjölfarið á dómi yrðu verri en núverandi.
3. Þó auðvitað sé einnig möguleiki, að fordæmi núverandi samninga væri fylgt!
4. Því væri þó ekki hægt að treysta.

Græðum við á því að fresta málinu?

Það getur nefnilega verið! Sá gróði felst fyrst og fremst í eyddri óvissu.

Sjá: Viðtal við Lee Bucheit, 12.8.2009

• Sala eigna fer einfaldlega fram, þegar hún fer fram - og þá eyðist óvissan um verðgildi eigna.
• Söluferlið getur tekið einhver ár - og það getur í annað sinn tafist um ár eða jafnvel meir en ár.
• Samtímis, smám saman hverfur óvissan um efnahagslega framvindu Íslands!

Segjum, að eftir 3-5 ár væri þessu lokið, þá væri kominn grundvöllur fyrir því að ganga frá endanlegu samkomulagi, um lokagreiðslu þess sem upp á vantar!

Vegna þess, að Ísland hefur ekki enn formlega gengist inn á þessa ábyrgð, þá ber Ísland enga formlega ábyrgð. Dráttur á greiðslu er því ekki greiðslufall.

Hérna er ég alveg að leggja til hliðar spurninguna um hvort við eigum að borga! En þ.e. alveg sjálfstætt íhugunar atriði.

En, ég vil meina að þessi aðferð myndi skila minnstri áhættu!

Auðvitað þurfa tveir til að spila tangó - svo ef Bretar og Hollendingar, eru ekki til í að setja málið í frest? Ekki Eftirlitsstofnun EFTA heldur, þá er sá möguleiki fyrir hendi, - segjum að dómsmál tapast!

En, á hinn bóginn, ef dómsmálið sjálft tekur 2-3 ár í vinnslu. Eða jafnvel lengur. Getur alveg verið að sá tími dugi til að vinna á ofangreindri óvissu.

Þannig, að það væri samt þess virði að taka áhættuna á dómsmáli - þó svo líkurnar á að tapa væru meiri!

Umsögn Gam Management (GAMMA) um Icesave!

....................................2% gengis-......1% gengis-..................-1% veiking...-2%

........................................hækkun........hækkun....Óbreytt........gengis..........gengis

........................................per ársfj.......per ársfj......gengi.........per ársfj........per ársfj.

Aukinn forgangur...................-26.............-30...........-35............-42...............-51

Endurheimtur standast...........-44.............-55...........-67............-83..............-155

Seinkun um 9 mán.................-56.............-65...........-80...........-102.............-212

10% lakari heimtur................ -93...........-115..........-145..........-182.............-233

• Ég reikna með því að það verði mjög líklega 9. mánaða seinkun!
• En eins og sjá má, er óvissan um upphæð þá sem afgangs verður umtalsverð!
• Litlar sveiflur þarf til þess að framkalla mikla aukningu á upphæð til lokagreiðslu!

• Það er einmitt út af því hvað þarf litla sveiflu, til þess að upphæðin sveiflist til - stórt!
• Sem nýji Icesave samningurinn, er eins og að skrifa undir óinnfilltan víxil!

 

Hverju töpum við?

1. Svo lengi sem Icesave deilan er ekki afgreidd, er borin von að klára samning um aðild að ESB!
2. Hugsanlega einhverjum hagvexti af völdum framkvæmda sem Þróunarbanki Evrópu lánar fyrir!

Varðandi fyrri liðinn, sé ég það ekki sem neitt sérstakt tap! En, mér er algerlega ómögulegt að koma auga á hagkerfislegann hagnað fyrir Ísland af inngöngu í ESB. Mín skoðun er að aðild skili engri hagvaxtaraukningu! Hvorki til langs né skamms tíma!

En ekki má gleyma, að Ísland hefur haft frýverslun við ESB síðan á 8. áratugnum!

Eini sjáanlegi gróðinn, er ódýrari matvæli. En, á móti kemur að þá þarf að minnka einhvern annan innflutning í staðinn vegna þess, að gjaldeyrir er takmarkaður. Innlend fákeppni og verulegur flutningskostnaður, auk líklegt langs aðlögunartíma fyrir landbúnað - mun stórlega draga úr líklegum hagnaði. Á móti kemur síðan, aukinn kostnaður vegna greiðsla í sameiginlega sjóði ESB.

Varðandi seinna atriðið, þá hefur lán frá Þróunarbanka Evrópu dregist um ár augljóslega af pólitískum ástæðum. Mjög sennilega fæst það lán ekki. Þá verður líklega langur frestur á Búðarhálsvirkjun og stækkun Straumsvíkur.

Nema einhver önnur leið til fjármögnunar þeirrar framkvæmdar verði farin.

• Reyndar er þetta svo örugg framkvæmd, að fjármagni lífeyrissjóða væri vel varið í að fjármagna þá framkvæmd.
• Einfaldast væri að sjóðirnir myndu eiga þá - þá virkjun. Sægju sjálfir um að selja rafmagnið þaðan. 
• Það má síðan semja um að ríkið eignis hana á 25 árum.

Svo heilt yfir litið sé ég mjög óverulegt tjón af frekari drætti lausnar á Icesave málinu!

Það versta mögulega, væri sennilega að EES samningnum væri sagt upp! Það er hægt að gera með 12. mánaða fyrirvara, eftir að hafa afhent formlega skriflega uppsögn.

Reyndar er þetta ekki sérlega líkleg útkoma. Til mikilla muna líklegra að svokölluðum gagnaðgerðum yrði beitt, ef Ísland myndi sem dæmi ekki telja sig í aðstöðu til að greiða skv. kröfu EFTA dómstólsins. En, þá væri -eftir að frestir eru útrunnir- sá hluti samnings sem deilumál telst innan - "4. kafli.Fjármagn ", numinn úr gildi - þangað til Ísland uppfyllti skilyrði.

Samningurinn yrði að öðru leiti ekki fyrir truflun!

Í versta fræðilega dæmi, eru deildar meiningar um hvað gerist. En sumir telja, þá gamla EFTA samninginn gilda, en Ísland er aðili að EFTA burtséð frá EES. Ef þ.e. ekki svo, þá lendum við aldrei í verri málum en þeim viðmiðum sem gilda skv. reglum Alþjóða Viðskiptastofnunarinnar. En, þá koma einhverjir tollar - en í dag eru alþjóðlegir tollar til mikilla muna lægri en fyrir nokkrum áratugum.

Reyndar ekki hærri en svo, að þetta er vert íhugunar - þ.e. fyrir okkur sjálf einfaldlega að segja upp EES samningnum. En, þá losnum við reglur EES sem banna okkur að mismuna innlendum aðilum á kostnað erlendra. Þá getum við t.d.:

• Haft lægri skatta en almenna til útflutningsaðila, til að hvetja til útflutnings.
• Skipað fyrir að allur fiskur sé landaður hér.

• En, það má vera, að með því að takmarka siglingar með ferskfisk beint úr landi, þannig að hann sé þá þess í stað unninn hérlendis, að það myndi geta bætt okkur og gott betur, upp það tjón sem hækkun tolla myndi framkalla.

 

Niðurstaða

Ég er þeirrar skoðunar, að meiri áhætta sé að samþykkja núverandi samning, en að hafna honum. En, auk alls þess er ég nefndi að ofan þarf að nefna mjög erfiða greiðslustöðu landsins. En, skuldastaða ríkissjóðs er mjög slæm: Samþykki Icesave er gjaldþrot ríkissjóðs

Ólafur Margeirsson hefur sterkar skoðanir. Þær tölur um greiðslubyrði ríkissjóðs eru heldur hærri, en tölur AGS og Þær sem fram koma í fjárlögum, gefa til kynna. En, í báðum tilvikum er um mjög háa greiðslubyrði að ræða og gjaldþrot er langt í frá ólíkleg útkoma: Óháð greining á 4. áfangaskýrslu AGS um Ísland! Allt virðist hanga á hnífsegg! Hvað er ríkisstjórnin að gera við Íbúðalánasjóð?

En, þó ég taki ekki eins djúpt í árinni og Ólafur Margeirsson, þá tel ég samt sem áður að Icesave geti ítt ríkissjóði í gjaldþrot - þá meina ég ef kaupin á eyrinni ganga umtalsvert verr en samninganefnd okkar og ríkisstj. telja líklegt. Samningurinn a.m.k. tvímælalaust eykur gjaldþrotshættu ríkissjóðs.

Í því ljósi sé áhættuminna, að draga mál sem lengst á langinn - eða þangað til að óvissu um verð eigna annars vegar og hins vegar um framvindu efnahagsmála hefur verið eytt.

En, ég tel áhrif Icesave ekki neitt meginatriði, um framvindu efnahagsmála. Þvert á móti tel ég áhrif deilunnar óveruleg. Að auki, að þau neikvæðu áhrif sem við séum líkleg til að verða fyrir - að flestum líkindum, minna skaðleg en að taka áhættu af því að klára samninginn og þannig deiluna.

 

Kv.