Hvernig stríðið í Írak, og Afghanistan, veikir stöðu Bandaríkjanna!

Eins og margir vita, er nokkuð löng saga á bakvið þá atburðarás, sem leiddi til innrásar Bandaríkjamanna í Írak, 24. febrúar 2003.

Fyrir áhugasama, bendi ég á fræga skýrslu, sem var unnin af svokölluðu "Iraqi Perspectives Project" en það var rannsóknarhópur, sem skipaður var af ríkisstjórn Bandar. eftir að innrásin 2003 var gengin um garð, og fékk sá starfshópur það hlutverk að yfirheyra starfsmenn ríkisstjórnar Saddams, í því skyni að komast að því, hvað ríkisstjórn Íraks var að hugsa mánuðina og árin fyrir endalok hennar. Þetta plagg er áhugavert, þ.s. það sýnir hve langt genginn hann Saddam Hussain var orðinn, ein einnig - hve veik ríkisstjórn hans var orðin, áður en Bush yngri lét til skarar skríða:

The IPP Report

 

Saddam Hussain

Saddam Hussain komst til valda í Írak, 1979 - en, allan 7. áratuginn virðist hann hafa verið mjög vaxandi áhrifamaður innan ríkisstjórnar Íraks þess tíma, og á fyrri hluta ferils síns, þá var hann einkum að því er virðist þekktur fyrir, framkvæmdasemi í því markmiði að gera Írak að nútímalegu þróuðu ríki. En, komið var á velferðarkerfi, nútímalegu menntakerfi, vegakerfi stórbætt, herinn nútímavæddur, o.s.frv. Þegar hann komst til valda, virðist hann hafa verið vinsæll.

Svo virðist sem, að hann hafi viðhaldið vinsamlegum samskiptum við Bandaríkin, árin sem hann var ráðherra í ríkisstjórn Íraks, áður en hann varð sjálfur forseti. Síðan, þegar byltingin var í Íran, 1979 þá er engin leið að vita hvað gekk á - á bakvið tjöldin, þ.e. vel hugsanlegt að bandr. hafi hvatt hann til þess, að gera innrás. En, stríðið hófst með árásum Írakshers 22. september 1980, og lauk ekki fyrr en 20. ágúst 1988.

Áhugavert, er að gas-árásin alræmda á kúrdíska bæjinn Halabaja átti sér stað 16. mars 1988. Þessi árás olli vissum straumhvörfum, um það hvernig almenningur á vesturlöndum, leit á Saddam Hussain og hans ríkisstjórn - en, myndir af dánum mæðrum og börnum, á götum þar ásamt árásum Írakshers á kúrdíska flóttamenn, á flótta þeirra í átt að landamærum Tyrklands - olli algerum umskiptum hvað varðar fjölmiðlaímynd Saddam Hussains á vesturlöndum.

En, lengst af meðan stríðið við Íran stóð yfir, var hann litinn fremur jákvæðum augum, þ.s. Írak var séð sem nokkurs konar brjóstvörn gegn brjáluðum boðskað Khomenei erkiklerks af Íran. En, alla tíð síðan Halabaja og kúrdísku flóttamanna krísunni, þá var það harðstjórinn Saddam.

Meðan á Írakstríðinu stóð, hafði Saddam Hussain, leikið þann leik að þiggja bæði í senn, hernaðaraðstoð og peninga, frá Bandaríkjamönnum og Sovétríkjunum. Þannig, að það voru ekki einungis bandar. hernaðarráðgjafar, heldur einnig sovéskir, starfandi í Írak, meðan stríðið við Íran stóð yfir. Svo mikil var aðstoð bandar. mann við Írak, að einungis Ísrael fékk meiri peninga frá þeim, á 9. áratugnum. En, samt sem áður, eins og síðar kom fram, var megnið af hergögnum Írakshers, frá Sovétríkjunum. Þ.e. eins og, hann hafi verið að láta risaveldin 2. keppa um hans velvilja, á meðan hann naut aðstoðar beggja.

 

Átök við Bandaríkjamenn

En, að afloknu stríðinu við Íran, þá upphófust ífingar með Kuwait. En, Kuwait hafði lánað honum pening, og emírinn þar neitaði að gefa skuldina eftir, þó Saddam heimtaði slíka eftirgjöf. Síðan, þegar Saddam fór fram á, að OPEC minnkaði olíuframleiðslu til að hækka olíuverð, þá stóð emírinn af Kuvait einnig gegn því. En, eftir stríðið, þrátt fyrir mikla aðstoð, var Írak skuldum vafið.

Þann 25. júlí 1990 átti Saddam fund með sendiherra Bandaríkjanna í Írak, þ.s.skilaboð ríkisstjórnar Bandar. voru kynnt fyrir Saddam Hussain.

• Þessi fundur hefur síðar orðið mjög umdeildur - en margir halda því beinlínis fram, að Bandar. hafi gefið Saddam grænt ljós á innrás. Ákveðin samsæriskenning nýtur vinsælda í dag, þ.s. því er einmitt haldið blákalt fram. En, skv. þeirri kenningu, þá lá bakvið því bandar. samsæri um, að komast yfir olíulindir Íraks.
• Ef við sleppum því að taka undir slík samsærissjónarmið. Þá, annað af tvennu taldi Saddam að Bandaríkin myndu umbera þá útkomu að Kuvait væri þurrkað út af landakortinu, eða þá að hann hreinlega misskildi skilaboð þau er hann fékk sem heimild til innrásar.
• Hið minnsta virðast skilaboðin hafa verið veiklega orður - eitthvað á þá leið, að Bandaríkin vildu ekki blanda sér í þá deilu er ætti sér stað, en að ríkisstjórn bandar. óskaði eftir því, að ágreiningur væri leystur án ofbeldis. Ef, skilaboðin voru raunverulega e-h á þá leið, þá má vera að Saddam hafi einfaldlega lesið á milli þeirra lína e-h sem ríkisstjórn Bandar. raunverulega ætlaði sér alls ekki að gefa í skyn.

Hvað síðan gerðist er vel þekkt, þ.e. innrás Írakshers hóst 2. ágúst 1990 og í febrúar 1991 hratt Bandaríkjaher íraska hernum á flótta úr Kuvait, undir fána Sameinuðu Þjóðanna - ásamt bandamönnum frá Frakklandi, þýskalandi, Bretlandi auk nokkurs fjölda hermanna frá Egyptalandi, Saudi Arabíu jafnvel Sýrlandi.

Þ.e. einmitt áhugverður munurinn á því bandalagi, sem Bush eldri safnaði 1991 og svokölluðu "coalition of the willing" sem Bush yngri sankaði að sér, til innrásar í Írak, árið 2003. Sem sagt, hvorki Frakkar né Þjóðverjar - og að auki, enginn hermaður frá öðru Arabalandi.

Bush yngri og Ný-Íhaldsmenn

• En, eftir stríðið 1991, þá var sú staðreynd að herinn hvar hvaddur heim án þess, að hrekja Saddam frá völdum, mjög gangrýnd innan Bandar. á meðal viss harðs kjarna Bandar. hægrimanna.
• Þessi gagnrýni gaus upp, mjög fljótt í kjölfarið. En, í frægri varnarræðu, um þess ákvörðun sína, sagði Bush eldri e-h á þá leið, að ef ákveðið hefði verið, að halda áfram inn í Írak, til að steypa Saddam af stóli, þá hefði Bandar. lent í því að verða að stjórna Íraq, og því myndi fylgja "open ended committment". Reyndar lét Colin Powell, áður en hann hætti sem yfirmaður herafla Bandar. gera skýrslu, um það hvað líklega myndi hafa gerst, ef ákvörðun um að steypa Saddam, hefði þá verið tekin. Þetta er áhugavert, vegna þess að í þeirri skýrslu er spá um líklega atburðarás, - sem um margt má segja að hafi síðar meir ræst.
• Svokallaðir Ný-Íhaldsmenn "Neo-Convervatives" spruttu upp í ríkisstjórnartíð Clintons, og þeir voru m.a. þeirrar skoðunar, að Bush eldri hefði átt að steypa Saddam 1991. Þessi staðreynd er áhugaverð, þ.s. þeir spretta einmitt upp á meðal bandar. Repúblikana, er voru óánægðir með endalok atburðarásinnar 1991. Þeir söfnuðu einnig í kringum sig fólki, sem var óánægt með þ.s. þeir sáu sem veikingu Bandar. í ríkisstjórnartíð Clintons. En, Clintön skar nokkuð niður hernaðarútgjöld, minnkaði herinn.
• Þeirra "think tank" "Project for the New American Century" eins og stofnunin var kölluð, hefur síðan orðið nokkuð alræmd í huga margra. 1998 sendur þeir Clinton áskorun, um að gera innrás í Írak. Árið 2000 sendu þeir frá sér skýrslu um, hvernig þeir vildu endurskapa styrk Bandaríkjanna. Sú skýrsla er áhugaverð, vegna þess að þar koma fram margar þeirra hugmynda, sem Donal Rumsfeld reyndi að innleiða síðar, þegar hann varð varnarmálaráðherra Banraríkjanna. En, síðar meir hafa þær verið mjög gagnrýndar, m.a. nútímavæðingar áhersla þeirra á hátæknivopn, í stað eldri vopnakerfa eins og t.d. skriðdreka, og áhersla á sérsveitir. Í dag, er enn rekinn svokölluð "American Enterprise Institute for Public Policy Research" af Ný-Íhaldsmönnum, einna þekktastur þeirra fyrir utan þá sem voru starfsmenn ríkisstjórnar Bush yngra, er Robert Kagan.
• Ný-Íhaldsmenn, voru fyrir sitt leiti búnir að afgreiða út af borðinu, skýrsluna frægi sem Powell lét gera í sinni tíð. Þannig, virðist hún alveg hafa verið sett til hliðar, þegar þeir síðar meir fengu stóra tækifærið sitt.

Þegar Bush yngri komst til valda, í upphafi árs 2001, þá tók hann fljótt upp sum af hugðarefnum Ný-Íhaldsmanna, þ.e. fé var sett í svokallað "National Missile Defence System" og gömlum samningi sem bannaði slík kerfi, sagt upp. Sú, ákvörðun fékk umtalsverða gagnrýni, frá Frakklandi og Þýskalandi. Einnig hækkaði hann hernaðarútgjöld. En, hann virtist ekki framan af sýna málefnum Írak mikinn áhuga, en svokallaður 9-11 atburður, sett síðan allt á annan endann í Bandaríkjunum.

 

Eftir 9-11 atburðinn

11. september 2001, var gerð fræg árás, þ.s. 2 fullhlöðnum farþegavélum var flogið á World-Trade Center bygginguna frægu, og turnarni 2 eins felldir. Önnu flugvél flaug á Pentagon. Sú fjórða flaug í jörðina.

Þessi atburður setti allt á annan endann í Bandaríkjunum, og þaðan í frá, leit Bush yngri á sig sem stríðsforseta. Svokallað "War against terror" var yfirlíst, og ráðist var gegn al-Qaeta liðum, sem talið er af langflestum að hafi skipulagt árásirnar á turnana 2, í Afghanistan. Ríkisstjórn Talibana steypt af stóli í Afghanistan. Í janúar 2002 hélt Bush sína frægu "Axis of evil" ræðu, þ.s. hann talaði um að N-Kórea, Íran og Írak mynduði hið ílla bandalag. Þá nefndi hann fyrst þ.s. möguleika, að Bandar. myndu steypa ríkisstjórn Saddam Husain, og þar kom fram ásökunin um að Saddam væri hættulegur vegna þess að hann réði yfir "Weapons of Mass Destruction" (WMDs), og væri að leitast við að þróa eða komast yfir hættulegri slík, þ.e. kjarnavopn.

20. mars 2003 réðst svo bandar. herinn inn í Írak, og 3. vikum síðan var ríkisstjórn Saddams öll, en sjálfur var hann ekki handtekinn fyrr en í desember 2003.

Ég ætla að láta þekktar samsæriskenningar um stríðið liggja á milli hluta. En, nokkur atriði eru þó lítt umdeild:

• Ný-Íhaldsmenn, töldu að með stríðinu, myndu bandar. sýna heiminum mátt sinn og megin, og ef allt myndi ganga þeim í haginn, þá myndu bandar. þaðan í frá, drottna yfir heiminum - og geta farið sínu fram.
• En, ef bandar. myndu vinna, en eftir umtalsverða erfiðleika, þá myndu skilaboðin verða veikari, og staða bandar. myndi ekki styrkjast með eins sannfærandi hætti.
• En, ef bandar. töpuðu í Írak, myndi það leiða til alvarlegrar veikingar stöðu bandar. í heiminum.

Þetta var þ.s. Kagan sagði sjálfur, í frægu blaðaviðtali við Harets í Ísrael rétt eftir að innrásin hófst, en bardagar við her Saddams stóðu enn yfir.

Hver er útkoman af stríðinu í Írak og Afghanistan?

Það verður vart á móti mælt, að staða bandar. hefur veikst, þá einmitt vegna stríðsins í Írak.

Eins og flestir vita, þá átti sér stað alveg ótrúleg runa mistaka, þegar í kjölfarið á innrásinni.

• Það var eins og ekki hefðir verið framkvæmdur nokkur hinn minnsti undirbúningur undir þ.s. við myndi taka, eftir að búið væri að steypa Saddam. Samt var sá partur einmitt lykilpartur þess, hvort heildardæmið myndi skila árangir eða ekki.
• Eins og margir vöruðu við sem hugsanlegri hættu, þá hófst skæruliðastríð gegn hersetu Bandar. í Írak, nokkrum mánuðum eftir innrás.
• Fyrstu 4. árin í kjölfarið snerust um það, að Bandar.menn smám saman, lærðu hvað ekki á að gera, nánast með því að framkvæma öll slík mistök í bókinni, og síðan að læra að framkvæma þau ekki aftur.
• Síðan má segja, að seinna kjörtímabilið hans Bush yngra, hafi farið í að reyna að láta Írak ganga upp, þrátt fyrir mistakarunu fyrra kjörtímabils.
• Í sem fæstum orðum, má segja að þegar Obama tekur við, í upphaf árs 2009 - hafi verið búið að koma hlutum innan Íraks í það skársta far, sem sennilega er mögulegt, úr því sem komið er.
• Varla þarf að taka fram, að óskaplegum upphæðum hefur verið sóað. Að auki, að a.m.k. 2 milljónir Íraka, hafa þurft að flytjast búferlum innan Íraks, af völdum borgarastríðsins sem stóð yfir, á milli Shíta og Súnníta, þegar útlitið varð hvað svartast. Mannfall, er sennilega í heildina e-h yfir 100 þúsund.

• Í Afghanistan, hefur hreyfingu Talibana aftur vaxið ásmegin, og - en, margir telja að ef ekki hefði verið farið inn í Írak, þess í stað fókusað á að klára Afghanistan, hefði verið núna búið að klára það stríð.
• Þetta var m.a. yfirlíst skoðun Obama, í kosningabaráttunni, þ.s. hann talaði um Írak sem ranga stríðið, að stríðið gegn hryðjuverkum stæði yfir í Afghanistan. Þar væri Osama Bin Laden, og hann væri enn laus.
• Þ.e. því alveg í samræmi við hans yfirlísingar, að nú sé sjónum á ný beint að Afghanistan, her fluttur þaðan frá Írak, reynt að klára það stríð með einhvers konar sigri.

 

Spurningin er þá - hvað er sigur?

• Núverandi hugmynd virðist vera, að framkvæma eina stóra sókn gegn Talibönum, nú í gangi - og, veikja stöðu þeirra innan Afghanistan.
• Á sama tíma, séu innviðir Afghanistan ásamt her þess styrktir.
• Svo virðist vonin vera, að eftir það, muni ríkisstjórn Afghanistan geta haldið velli á eigin rammleik. Þ.e. að bandar. herinn verði kvaddur heim.
• Það verður að segjast eins og er, að mjög margt getur farið á annan veg.

1. Talibanar vita, að kaninn vill fara.
2. Þannig, vita þeir, að þeir þurfa ekki að vinna hernaðrarlegan sigur, heldur eingöngu að halda velli, þangað til kaninn fer.
3. Ég er mjög efins, að það takist, að gera ríkisstjórn Afghanistan nægilega sterka úr garði, svo hún ráði við það verkefni, að berjast seinna meir við Talibana, einsömul.

 

Þetta á allt eftir að koma í ljós. En, fleiri vandamál eru í gangi.

1. Sú staðreynd að bandar. herinn hefur verið bundinn í báða skó, síðan 2003 - er sjálfstætt vandamál fyrir Bandaríkin - og ekki er enn vitað hvenær hann losnar.
2. Málið, er að þá er ekki hægt að beita honum annars staðar.
3. Þetta hafa aðrir verið að notfæra sér.

Sem dæmi, Putin.

• Rússar hefðu ekki þorað að ráðast á Georgíu, ef þeir hefðu ekki vitað að bandar. herinn var upptekinn, þannig að ekki væri hægt að senda her til að aðstoða Georgíu.
• Rússar eru enn að notfæra sér ástandið, þ.e. með því að setja þumalskrúfurnar á ríki Mið-Asíu. Þannig, að efla eigið veldi.

• Íran, veit vel, að bandar. hafa ekki herstyrk, til innrásar í Íran, á sama tíma og þeir eru enn með stórstríð í gangi annars staðar.
• Þannig, að þeir hafa fram að þessu, komist upp með, að halda áfram að vinna svokallað hreinsað úran -"enriched uranium".

Þannig hafa bæði í senn Rússar og Íranar, komist upp með margt sem þeir sennilega hefðu ekki komist upp með, ef her bandar.m. hefði ekki verið bundinn í báða skó.

Svo lengi sem það ástand helst, er ekki annað að sjá, en svo muni mál áfram standa.

Það má því velta fyrir sér, hvort ekki muni fara svo, að seinni tíma menn - muni koma til með að sjá, seinna stríð bandar.m. í Írak og núverandi áframhalds stríð í Afghanistan, sem meiriháttar strategísk mistök.

• Bandaríkin eru í reynd búin að fórna Georgíu og þar með einnig Azerbadijan.
• En, Georgia er á strönd Svarta hafs en Azerbadijan á strönd Kaspíahafs, og samanlagt mynda þau hliða að auðlyndum Mið Asíu.
• En, handan Kaspíahafsins liggja öll olíu og gasauðugu Mið-Asíuríkin.

Punkturinn er sá, að án áhrifa þarna í gegn, eru Mið-Asíuríkin leiksoppar:

1. Rússa.
2. Kínverja.

Það þarf varla að taka fram, að í beinni samkeppni við Kína, sem nú virðist vera að fara í fullan gang, er erfitt að sjá að Rússar muni lengi geta staðið í hárinu á Kína, sem stefnir í að verða öflugasta ríki heim, seinna á þessari öld.

En, ef bandar. hefðu ekki verið upptekin í Írak og Afghanistan, hefðu þau getað komið í veg fyrir árás Rússa á Georgíu, og hefðu þar með getað tryggt áhrif vesturvelda á því svæði, sem í dag eru nú á hröðu undanhaldi.

Útkoman er því, langlíklegat - að á endanum sitji Kína eftir með pálmann í höndunum.

En, ég held, að það sé ekkert land, sem meira komi til með að græða á þessu öllu, en einmitt Kína - þ.e. á því að bandar. veikja sjálf sig.

 

Kv.